دکتر سعیدرضا عاملی‌: هر روز علم جدید کشف می‌شود که ممکن است علم قبلی را نقض کند

روز شنبه، 23 آذرماه 1398،دکتر سعیدرضا عاملی ، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مراسم هفته پژوهشِ پژوهشگاه ضمن گرامیداشت این هفته گفت: هفته پژوهش را به استادان، فرهیختگان، اندیشمندان و دانشمندان حوزه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و همچنین پژوهشگرانی که در این هفته مهم قرار است از آنها تجلیل شود، تبریک عرض می کنم و از دکتر قبادی تشکر می کنم که این شرایط را فراهم کردند تا در خدمت شما عزیزان باشم. گزارشی که دکتر قبادی ارائه کردند نشان می دهد، پژوهشگاه مثل گذشته موفق بوده  و این تاریخچه 55 ساله پژوهشگاه تراکمی از تجربه ها را به وجود آورده است، برای اینکه مقداری علوم انسانی را به واقعیت زندگی نزدیک می کند. یکی از چالش های بزرگ علوم انسانی دور بودن از واقعیت است و پردازش به علم و دانش مربوط به دنیایی است که ممکن است با دنیای ایرانی ما فاصله داشته باشد لذا، نیازمند این هستیم که در مسیر واقع‌گرایی بیشتر تلاش و کار کنیم. من سخنانم را با این نکته شروع می کنم که به هر حال دانش نیازمند به علاقه و اشتغال است. یکی از چالش‌های علوم انسانی نگرش به واقعیت است امیدوارم بتوانیم به سمت واقعی سازی علوم انسانی حرکت کنیم. انسان، فرهنگ و علوم هیچ‌گاه ثابت نیستند؛ به همین دلیل نیاز داریم که گذشته و حال و آینده را بشناسیم. عصبیت مانند امور دیگر در علم نیز وجود دارد، عصبیت در علم حتی موجب کشته شدن انسان‌ها در ادوار مختلف می‌شود.

دکتر عاملی ادامه داد: دانش نیازمند به علاقه و اشتغال است. اگر دانش، مهر و محبت حوزه علم و دانش را نداشته باشد، نمی‌تواند به واقعیت دسترسی پیدا کند. محبت عنصر انتقال‌دهنده به واقعیت است. همانطور که فیلاسوفیا یا فلسفه هم به معنی دوستدار دانایی است. خِرد ارتباطی در دانش، خرد تجربه شده و مهمی است. در رجوع به گذشته، تطور علم را می‌بینیم که یک پدیده ثابت نیست. فرهنگ هم پدیده ثابت نیست. ما باید همواره نگاهی به گذشته و امروز و افق پیشرفت علوم در آینده داشته باشیم. عصبیت در علم همیشه بوده و بدتر از عصبیت با ریشه جهل است چون عصبیت جاهلانه را با ارتباط می‌توان حل کرد، ولی عصبیت ناشی از علم، گاهی منجر به کشته شدن عالمان می‌شود. به هر حال در تاریخ علم ۱۵۰۰ سال تئوری غلطی بر جهان حاکم بوده مبنی بر اینکه زمین ثابت است. وقتی انقلاب کوپرنیک صورت گرفت، ۲۰۰ سال طول کشید تا این نظریه جای خود را باز کند. بنابراین عصبیت‌های دانشی، کاری به واقعیت اجتماعی ندارند و فقط تلاش می‌کنند حرف خود را بزنند درحالی‌که فقط بخشی از واقعیت را می‌گویند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: در کشور ما علوم انسانی تحقیر شد که اگر نتوانستید پزشک و مهندس شوید به علوم انسانی بروید. بعدها بازاریابی یکپارچه ارتباطی در علوم تجربی حاکم شد، همچنین شبیه‌سازی هستی در دستور کار علوم تجربی نیز قرار گرفت و این نگرش که هر روز علم جدید کشف می‌شود که ممکن است علم قبلی را نقض کند. شبیه‌سازها به این نتیجه رسیدند که به ژن هر چیزی بپردازند. فضای فهم را باید باز گذاشت، چون فهم خطا می‌کند و موانع اختلالی دارد. از زمانی که علوم تجربی وارد عرصه علم شد، غلبه گفتمانی پررنگی، پیدا کرد و علوم انسانی هم این نگاه را تقلید کرد. به نوعی وقتی علوم تجربی غلبه پیدا کرد، علوم انسانی تحقیر شد و به عنوان دانشی که «اگر نتوانستید رشته ریاضی و تجربی بخوانید، رشته علوم انسانی را انتخاب کنید» تبدیل شد، اما دانش یکپارچه که حاصل ترکیب دانش‌ها با یکدیگر است، ابُهت علوم تجربی را شکست. دانش یکپارچه ضمن توجه به همه عوامل، نوعی نگاه چندجانبه‌نگر هم به وجود آورد. شبیه‌سازی هستی، نگرشی بود که در علوم تجربی به وجود آمد.

عاملی افزود: علوم انسانی باید مرکز سیاست‌گذاری باشد تا انسان و آسایش آن ملاک عمل قرار گیرد. باید بازنگری در نقشه جامع علمی کشور شود تا انسان بیشتر در آن موردتوجه قرار گیرد ما در مسیری از علم حرکت کردیم که امروز در جایگاهی قرار گرفتیم که فهم پدیده‌ها مستلزم همکاری چند رشته‌ای است. باید نگاه تحمیل کردن ایده و نظریه را به سمت واقعیت از درون ببریم. در دانش جدید، وقتی وارد علم و فناوری می‌شویم، می‌بینیم که فناوری‌های جدید، عرصه متفاوتی را فراهم کرده‌ است. جهان مجازی ماهیتی متفاوت از جهان فیزیکی دارد و ماهیت آن، شیء نیست. جهان مجازی منطق ریاضی دارد و تابع قوانین ریاضی است. راندن در جهان ریاضی محدودیت ندارد و به درک ما بستگی دارد. جهان مجازی به ما ثابت کرد که آنچه از ذهن ما می‌گذرد، خیال نیست، بلکه بستر تحققی دارد به نام «جهان مجازی». هنری‌ها می‌گویند جهان مجازی سورئال را تبدیل به رئال کرد.
وی در خاتمه سخنانش یادآور شد: امروزه بیش از ۷۰ درصد طبقه متوسط از وضعیت جهان ناراضی هستند. اگر ۱۲ هزار کلاهک هسته‌ای در جهان مورداستفاده قرار گیرد دود غلیظی جهان را فرامی‌گیرد که دمای کره زمین به منفی ۵۰ درجه می‌رسد و همه موجودات از بین می‌روند، بنابراین لازم است از نظامی‌گری فاصله بگیریم. ما امروز بیشتر از گذشته، نیازمند درک جامعه هستیم و لازم است که علوم انسانی و اجتماعی را علوم مرکزی جهان بدانیم و بقیه علوم هم تابع این علم هستند، چون همه علوم به نوعی برای انسان است. به همین دلیل فرهنگ را هم مرکز می‌دانیم. ما نیازمند این هستیم که علوم تجربی به علوم انسانی و علوم اجتماعی، نگاه دست‌دوم نداشته باشد و این علوم، مرکز سیاستگذاری قرار بگیرد.