سخنرانی دکتر گلشنی با عنوان «تجلیل از مقام علامه محمدتقی جعفری»

در ادامه سخنرانی های مراسم سومین کنگره بین‌المللی امام علی(ع) پژوهی (14 آبان 1398) دکتر مهدی گلشنی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی سخنرانی خود را با عنوان «تجلیل از مقام علامه محمدتقی جعفری» به حضار ارائه کرد و گفت:            
استاد علاّمه محمدتقی جعفری(ره) از نوادر عصر ما بودند. ایشان جامع معقول و منقول و آزاد اندیش و ، به قول مقام معظم رهبری، "علاّمه ذوالفنون" ، و از نظر اخلاقی فردی کم نظیر بودند.
توده مردم بیش از نخبگان حوزوی و دانشگاهی به علامه انس داشتند.
ایشان در عرصه های زیادی وارد شدند، که چون این مجلس بخشی از همایش صلح و امام علی(ع) است، من ابتداء اشاره ای به فعالیت های علامه در مورد امیرالمؤمنین (ع) می کنم و سپس به برخی از خصوصیات نادر ایشان می پردازم.
(1)     استاد جعفری و اما م علی(ع)
-    استاد جعفری شرحی مفصل بر نهج البلاغه نوشتند که در 27 جلد چاپ شد و اخیراً مختصر شده آن توسط جناب آقای دکتر عبدالله نصری در 10 جلد به چاپ رسید. این کتاب خصوصیات زیادی را واجد است، از جمله
* امام علی از نگاه مولوی
* پیامبر از زبان امام علی
-  علامه کتابی تحت عنوان «حکمت و اصول سیاسی اسلام» در تفسیر فرمان اما م علی(ع) به مالک اشتر نوشتند که در آن امام نصایحی در مورد صلح با دشمن به مالک می کنند و او را از ریختن خونها بدون مجوز شرعی برحذر می دارند.
- دراین کتاب مقایسه ای میان فرمان امام به مالک اشتر و اعلامیه جهانی حقوق بشر می کنند، و  صفات مطلوبی را که یک زمامدار اسلامی باید واجد آنها باشد به تفصیل بر می شمرند و منافع صلح را بیان می کنند.
-    علامه کتابی تحت عنوان « مقدمه ای بر اعلامیه حقوق بشر از دیدگاه اسلام » دارند.
(2)     علامه جعفری و وحدت حوزه و دانشگاه

دکتر گلشنی ادامه داد: علامه جعفری از پیشگامان وحدت حوزه و دانشگاه بوند. ایشان قبل از انقلاب و بعد از انقلاب جلسات مرتبی با دانشگاهیان و افاضل دانشگاهی، از جمله مرحوم دکتر حسابی ، مرحوم دکتر هشترودی ، و دکتر فضل الله رضا داشتند که در آنها مسائل فلسفی علوم مطرح بود. ایشان در میان علمای کشورمان بیشترین رفت و آمد را با دانشگاهیان داشتند و بسیار مورد علاقه اساتید و دانشجویان مسلمان بودند. اگر این گونه برخورد با دانشگاهیان از طرف حوزویان ادامه یافته بود، این گونه شاهد جدائی دانشگاهیان از حوزویان نمی بودیم و حوزه بیشتر به اقتضائات زمان توجه می کرد.
(3)     علام جعفری و ملاقات با دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان
علامه مکاتبات و ملاقاتهای زیادی با دانشمندان غرب و مسلمان داشتند، که در آنها انواع و اقسام مسائل علمی و فلسفی مطرح بود. من خود شاهد ملاقات ایشان با پروفسور عبدالسلام در تهران بودم. در آن جلسه ایشان برخی مسائل فلسفی چالش برانگیر فیزیک معاصر را مطرح کردند و نظر مرحوم عبدالسلام را در مورد آن پرسیدند و برخی مکاتبات خود با راسل را برای او مطرح کردند. .
ایشان با دانشمندان برجسته ای نظیر برتراند راسل و روژه گارودی مکاتبه داشتند .علامه در بعضی کنفرانسهای خارجی هم شرکت کردند. ازجمله:
- کنفرانس علم و مذهب در سویس
- سمپوزیوم مقایسه فلسفه شرق و عرب در انگلستان
- سمینار حقوق جهانی بشر در فیلیپین ( که در آن سخنرانی هم کردند)
 این گونه تعاملات، ایشان را در معرض افکار مطرح در جهان قرار می داد.
 توجه به اقتضائات زمان
علامه جعفری از همان ابتدای تحصیل شان در نجف دغدغه آگاهی از مسائل مطرح در عصرمان را داشتند. لذا در نجف اشرف بهنگام تحصیل به مرجع عالیقدر سید عبدالله شیرازی ضرورت پرداختن به فلسفه و علوم انسانی جدید را که به دانشگاهها سرازیر شده متذکر شدند. همچنین متذکر شدند که لازم است حوزه های علمیه به مسائل روز توجه کنند، به مسائل مستحدثه در فقه توجه ئاشته باشند و به تخصصی شدن ابواب فقه هم توجه کنند. لذا خودشان به این امور پرداختند . ایشان در اوائل دهه 1330 از نجف به ایران بازگشتند و در همان اوائل بازگشت کتاب «ارتباط انسان و جهان» را در 3 جلد منتشر کردند، کتابی که مملوّ از افکار فلاسفه و عالمان غربی بود.
-    علامه فراگرفتن علوم جدید را جزو ضروریات می دانستند.
-    علامه بدست آوردن اطلاعات لازم برای رفع نیازهای جهان اسلام را لازم می دانشتند.
-    علامه مطالعه طبیعت را یک وظیفه دینی می دانستند.
(4)     توجه به چالشهای علم جدید برای دین
(الف) توجه به خطر تفکر پوزیتیویستی
بر علوم تجرب معاصر یک تفکر پوزیتیویستی حاکم است که بر طبق آن فقط یافته های مبتنی بر حواس شان دارند و بنابر این جائی برای متافیزیک و خدا نیست. این تفکر از قرن نوزدهم حاکم گشت و تا نیمه اول قرن بیستم حاکم بود و هنوز هم در غرب و جهان اسلام تعداد زیادی از عالمان پیرو آن هستند، امّا در دهه های اخیر برخی از بزرگان علم از آن برگشته اند و حتی آنرا مضرّ برای پیشرفت علم می دانند.ولی این نسیم مثبت متاسفانه هنوز به محیط ما نرسیده است و همجنان تفکر پوزیتیویستی بر اذهان غالب عامان ما حاکم است.
امّا علاّمه خطر این تفکر را متذکر شدند و جزو اولین عالمانی بودند که صریحاً در مورد آن روشنگری کردند.
( ب ) توجه به شأن فلسفه در علم
بعد از حاکم شدن تفکر پوزیتیویستی بر  محیط های علمی، عالمان فلسفه را کنار گذاشتند و گاهی خصمانه به آن نگاه کردند، نگاهی که حتی الان در محیط های علمی ما حاکم است. امّا بعد از آنکه معلوم شد عالمان چه بخواهند و چه نخواهند، دانسته ندانسته بعضی اصول فلسفی را در علم شان بکار می برند، نزد نخبگان ورق برگشته است و در بعضی دانشگاهای مهم جهان، نظیر ییل و کرنل در آمریکا و کمبریج و آکسفورد در انگلیس مجامعی از عالمان و فیلسوفان تشکیل شده است که مشترکاً به مسائل بنیادی فیزیک و کیهان شناسی بپردازند.

گلشنی تأکید کرد: علامه بیش از نیم قرن پیش به نقش مهم اصول فلسفی در علوم تجربی توجه کردند و در بعضی از نوشتارهایشان وارد در بحث بعضی از مسائل مهم فلسفی علوم و چالشهای آنها ، که بعضاً متعرض دین بودند ، شدند و مشکلات آنها را بر ملا ساختند.
 ( ج ) ایشان توجه به این را که علم پاسخگوی سؤالات بنیادی انسان نیست، سؤالاتی از قبیل اینکه انسان بداند از کجا آمده است؟ به کجا خواهد رفت، و رسالت او در این جهان چیست را حیات معقول نامیدند که در آن علم و دین و فلسفه جمع می شوند. ایشان علم و دین و فسفه را ارکان حیات معقول نامیدند. از نظر علامه تنها یک جهان بینی جامع نگر می تواند پاسخگو باشد و این دین است که با ارائه یک جهان بینی جامع نگر ما را یاری می دهد.
( د ) ایشان متذکر شدند که علم نمی تواند حتی به برخی از سؤالات مطرح در خود علم پاسخگو باشد، مثلاً چرا ما جهان را می فهمیم. لذا جان بارو، فیزیکدان برجسته انگلیسی و استاد دانشگاه کمبریج، می گوید:
"ایده یک جهان قانون مند، با نظمی که قابل فهم و اتکاء است، صرفاً از اعتقادات دینی در باره سرشت خداوند نشأت می گیرد."
علامه در جهت نشان دادن محدودیت های علم در شناخت واقعیات، سؤالات زیادی را مطرح کردند، که انتظار نداریم علم تجربی پاسخگوی آنها باشد.
به طور خلاصه ، علامه ذوالفنون استاد محمد تقی جعفری عالمی بودند آگاه به مقتضیات زمان و پیشرو در وحدت حوزه و دانشگاه که به هر سه حوزه علم و دین و فلسفه توجه داشتند و آنها را وسیله رساندن انسان به یک حیات معقول می دانستند.

آیت الله دین پرور: امام علی (ع) شخصیتی فرامکانی و فرازمانی بود

همچنین آیت الله سیدجمال الدین دین پرور، رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه در این مراسم درباره موضوع جایگاه نهج البلاغه در دنیای امروز سخنرانی کرد و گفت: گمشده بزرگ و مشکل اساسی دنیای امروز نبودن انسانیت و کمرنگ شدن عدالت و خیرخواهی است. امیرالمومنین(ع) از آغاز تا امروز یک شخصیت فرامکانی و فرازمانی بوده است. با همه مشکلات و درگیری هایی که از گذشته تاکنون وجود داشته فریاد و ندای امیرالمومنین همچنان در تاریخ بلند است. امروزه ۱۲۷ موسسه تحقیقاتی، پژوهشی و انتشاراتی در دنیا درباره نهج البلاغه کار می کنند.

وی افزود: امروز موضوع انسانیت و عدالت بر اساس عدل و حق در دنیا مطرح شده است و اکنون نوبت ایران است که در کشورمان پیام امام علی(ع) را به گونه بگستراند که در دستور حکومت های دنیا قرار بگیرد. حوزه ها و دانشگاه ها باید طرح های خود را که علمی و بین المللی هستند در قالب طرح یا لایحه ارائه دهند. پیام امام علی(ع) باید اول در جامعه خودمان و بعد در دنیا مطرح شود.