گزارش پنجمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا در خوی

گزارش پنجمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا

پنجمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا، صبحگاه روز یکشنبه 7 مهر با حضور جمعی از فرهیختگان و علاقه‌مندان به مولانا و شمس در جوار مقبره شمس تبریزی برگزار شد. این همایش که به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (پژوهشکده زبان وادبیات و مرکز اسناد فرهنگی آسیا) و تولیت شمس برای سومین سال متوالی در شهر خوی، آرامگاه شمس تبریزی برپا می‌شود، هرسال میزبان مولوی‌پژوهان و شمس‌پژوهان و متخصصان حوزه‌های ادبیات و فلسفه و عرفان از گوشه و کنار ایران و کشورهای منطقه و همسایه است. دو محور اصلی همایش امسال، «شمس و مولانا از منظر پژوهشهای ادبی و عرفانی» و «شمس و مولانا از منظر پژوهش‌های میان‌رشته‌ای»است. سخنرانان کلیدی همایش امسال دکتر احمد پاکتچی(عضو هیات علمی پژوهشگاه و رییس پژوهشکده دانشنامه نگاری)، دکتر مهدی معین‌زاده(عضو هیات علمی پژوهشکده غرب شناسی پژوهشگاه) و دکتر علیرضا نیکویی(عضو هیات علمی دانشکده ادبیات دانشاه گیلان)هستند. همچنین سفیر ترکیه در ایران، دکتر دریا اورس (عضو هیأت علمی دانشگاه آنکارا) و پرفسور نعمت یلدیریم (عضو هیئت علمی گروه ادبیات و زبان فارسی دانشگاه آتاتورک)، سخنرانان بین‌المللی همایش هستند.

در آیین افتتاحیه که با اجرای دکتر مهدی مستکین، مدیر گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو برگزار شد، ابتدا معاون استاندار و فرماندار خوی به حاضران خیر مقدم گفت. سپس دکتر حسینعلی قبادی رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رییس کمیته سیاستگذاری همایش، به تبیین دیدگاههای شمس و مولانا و ضرورت پرداختن به اندیشه‌های آنان در جهان معاصر پرداخت. وی ضمن تشکر از حضور سخنرانان و اعضای هیات علمی از دانشگاه‌های سراسر کشور به تاثیر ابعاد بین المللی همایش در گسترش روابط فرهنگی میان ایران و کشورهای همجوار اشاره کرد و حضور سفیر ترکیه در این همایش را که استاد زبان و ادبیات فارسی است، فرصتی تاریخی در گسترش روابط علمی و فرهنگی میان دو کشور دانست. دکتر مریم عاملی رضایی دبیر علمی همایش نیز با ارائه گزارشی از روند علمی همایش، دلایل انتخاب محورها، تشکیل کمیته علمی، مراحل داوری مقالات و چگونگی انتخاب سخنرانان را در دبیرخانه علمی همایش تشریح کرد و از همراهی اعضای کمیته علمی، معاونان و مدیران پژوهشگاه علوم انسانی و سخنرانان دانشگاههای داخلی و بین المللی و زحمات هیات اجرایی همایش در خوی تشکر کرد. 

نخستین نشست همایش با عنوان: «شمس و مولانا و رویکردهای میان‌رشته‌ای» با مدیریت دکتر احمد پاکتچی و حضور دکتر مهدی معین‌زاده و دکتر علیرضا نیکویی در ساعت 10:30 آغاز شد. دکتر پاکتچی سخنرانی خود را با عنوان«رویکردی سه‌سطحی به زیبایی‌شناسی در مقالات شمس» ارائه کرد و از منظر ارتباطی سطوح زیبایی شناسانه این اثر را تحلیل کرد. پس از ایشان، دکتر مهدی معین‌زاده که زاده خطه خوی است، سخنرانی خود را با عنوان «تأویل وجودی حقیقت، اکسیری که شمس به مولانا عطا کرد»، ارائه نمود. سخنران پایانی این نشست، دکتر علیرضا نیکویی با موضوع: «ره‌یافت چندمنظری به شخصیت و اندیشه شمس تبریزی» بود.

عنوان نشست دوم «جایگاه و تأثیر شمس و مولانا در پیوندهای فرهنگی بین‌منطقه‌ای» بود. دکتر قدرت‌الله طاهری دبیر نشست از دکتر دریا اورس سفیر ترکیه دعوت کرد سخنرانی خود را با موضوع «طلوع شمس به افق مولانا» ارائه دهد. سخنران بعدی، دکتر نعمت یلدیریم بود که با عنوان «غزل‌های برگزیده مولانا و ترجمه‌های ترکی آن» پس از مقدمه‌ای، غزل‌هایی از مولانا را با ترجمه‌های ترکی آن خواند. شهد شیرین فارسی در دهان همسایگان فرهیخته ترک‌زبان جلا و زیبایی دوچندانی به این نشست داد و روح و جان شرکت‌کنندگان را راهی آرامگاه شمس تبریزی نمود.

نشست سوم همایش بعد از ظهر روز نخست با عنوان «شمس و مولانا و رویکردهای نقد ادبی» با مدیریت سرکار خانم دکتر نگین بی‌نظیر (عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان) برگزار شد. دکتر قبادی (رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس) در سخنرانی خود با عنوان «بازشناسی تحوّل ادبیات فارسی بر مبنای تحلیل عبور مولوی از بدخوانی خلاق در غزلیات شمس»، با رویکردی فرمالیستی، اشعاری از غزلیات شمس را تحلیل کرد. دکتر نگین بی‌نظیر با موضوع «سفر؛ تجربه زیسته شمس»، سفر و بی‌قراری‌های شمس را با رویکردی اگزیستانسیالیستی تحلیل کرد. آخرین سخنران این نشست، دکتر فؤاد مولودی (عضو هیأت علمی سازمان سمت) بود که مقاله مشترک خود را با دکتر مریم عاملی رضایی با عنوان «تحلیل روانشناختی تقابل‌ها در اندیشه شمس تبریزی» ارائه کرد.

چهارمین نشست با عنوان: «شمس و مولانا و مطالعات تطبیقی» با مدیریت دکتر علی اصغر مصلح (عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی) آغاز شد. ایشان ابتدا مقاله خود را با عنوان «شمس و دیگری» ارائه داد. سپس دکتر شهین اعوانی (عضو هیأت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران) با موضوع «معیار افلاطون در شعر و مقایسه آن با اشعار کلیات شمس» رابطه شمس و مولانا را با رابطه سقراط و افلاطون مقایسه کرد. پس از وی، دکتر حمیدرضا توکلی (عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان) در سخنانی با عنوان «بایزید در میانه شمس و مولانا» به تحلیلی مقایسه‌ای از رویکرد مولانا و شمس به بایزید پرداخت و در نهایت، دکتر ناصر خدایاری (مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان غربی) درباره «تبلور فرهنگ شمس در هنر مولانا» سخن گفت.

روز دوم همایش، 8 مهرماه با تلاوت آیاتی از قرآن آغاز شد. نشست تخصصی این روز به مولاناپژوهی اختصاص داشت. دبیر نشست، دکتر پارسا یعقوبی (رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه کردستان) از دکتر رحمان مشتاق مهر(عضو هیأت علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان شرقی) دعوت کرد آغازگر این نشست با موضوع «سهم سنایی در غزلیات مولانا» باشد. سپس خانم دکتر کرمی (دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تربیت مدرس) مقاله مشترک خود را با دکتر زهرا پارساپور (عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) با عنوان «غزلیات منسوب به مولانا در دو جنگ شیعی» ارائه کرد. دکتر پارسا یعقوبی با موضوع «فرامتنهای مثنوی و تداوم نظم دانایی در آن»؛ به نقد کتاب مرتضی مردیها (با عنوان اندک گستاخ و بیش مودب) پرداخت. دکتر قدرت‌الله طاهری (عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی)، سخنرانی خود را با عنوان«تجربه عرفانی در موقعیت‌های مرزی و بازتاب آن در مثنوی» ارائه کرد. آخرین سخنران این نشست، دکتر قادر فاضلی (استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه)، با عنوان «مذهب عشق» به نقد کتاب ملت عشق پرداخت.

آیین اختتامیه همایش با سخنرانی دکتر حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران و مهندس غلامعلی شریف، رئیس شورای اسلامی شهر خوی و با حضور آقای سید محمد عابدی، فرماندار خوی و آقای سید فتاح کبیری، رییس تولیت شمس و سایر مهمانان برگزار شد.

در این بخش از مجموعه مقالات علمی چهارمین همایش شمس و مولانا به دبیری علمی سرکار خانم دکتر حیاتی و به کوشش دکتر محمد نجاری در چهار مجلد رونمایی شد. همچنین از دو کتاب مولوی در میان ما تالیف قادر فاضلی و مذهب عشق تالیف دکتر محمدحسین پاپلی یزدی رونمایی شد.

مراسم پایانی همایش تقدیر و تشکر از سخنرانان و اهدای تقدیرنامه و هدایا بود. تندیس طلایی شمس به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اهدا گردید و همایش با تشکر از زحمات برگزار کنندگان و مشارکان پایان یافت.