گزارش بیست و پنجمین نشست مطالعات راهبردی شاخص سازی و ارزیابی وضعیت امنیت

گروه پژوهشی جامعه و امنیت گزارش بیست و پنجمین نشست مطالعات راهبردی شاخص سازی و ارزیابی وضعیت امنیت با موضوع «الگوی علمی و معرفی شاخصهای تعیین کننده نرخ بیکاری در کشور(با تمرکز بر مرکز آمار)» با ارائه آقای علیرضا زاهدیان در تاریخ 14 آذرماه برگزار کرد.

در این نشست علمی که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار گردید، ابتدا آقای محمدعلی مینایی، دبیر کرسی مطالعات راهبردی شاخص سازی، ضمن تبریک میلاد باسعادت رسول اکرم و امام صادق (ع ) خاطر نشان کردند تاکنون جلسات مختلفی با تمرکز بر آمارهای به دست آمده از جزییات طرح‌های آمارگیری کلان مرکز آمار از جمله سرشماری نفوس و مسکن تشکیل شده است که از جمله آنها می‌توان به جلسات معرفی و اولویت‌بندی شاخص‌های جنسیتی، مروری بر وضعیت سواد و تحصیلات و روند شاخص‌های جمعیتی در ایران و بررسی تاثیر موضوعات یاد شده بر امنیت اجتماعی در کشور اشاره کرد و جلسه الگوی علمی و معرفی شاخص‌های تعیین‌کننده نرخ بیکاری در کشور (با تمرکز بر مرکز آمار) نیز از زمره همین جلسات است. مجموعه این نشست‌ها می‌تواند در مسیر تدوین یک الگوی کاربردی در استفاده از آمارهای تولید شده و تبدیل به شاخص‌های عملیاتی مورد استفاده قرار گیرد.

در ادامه آقای علیرضا زاهدیان، مروری بر شاخص‌های اصلی بازار کار در دوره‌ 1384 تا 1395 داشتند. ایشان بحث خود را با تمرکز بر هرم سنی جمعیت در سال‌های 1390 و 1395 بر اساس نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن اخیر آغاز کردند و مهمترین امر در تحلیل این موضوع را توجه به وضعیت متولدین سالهای 1360 تا 65 دانستند. این افراد که بیشترین جمعیت را در ساختار هرم سنی ایران به خود اختصاص داده اند، در هر مقطع بحران خاص خود را ایجاد کرده‌اند. این گروه سنی در سال 1395 به سن 30 تا 35 سال رسیده‌اند و این بدان معنی است که بحران این گروه سنی امروز به سطح بازار کار رسیده است. از سوی دیگر، وجود این جمعیت جوان موجب شده است که ایران در مقطع فعلی تحت هر شرایطی رشد اقتصادی داشته باشد و در مقطع فعلی کشور باید در زمینه‌های مختلفی از جمله در میادین ورزشی، عرصه تولید و غیره شرایط مطلوب‌تری را تجربه کند. 

سپس ایشان به نرخ مشارکت اقتصادی مرد و زن به تفکیک گروه‌های سنی در سال‌های 1384 تا 1395 پرداختند و عنوان کردند که با انتخاب یک نمونه متشکل از 60000 خانواری، آمارهای مربوطه به دست می‌آید. آمارهایی که وقتی در یک روند ده ساله بررسی می‌شود و ارتباط معناداری میان آنها برقرار است، خود نشانگر صحت آمارها است. از سوی دیگر این آمارها بنابر استانداردهای طرح آمارگیری نیروی کار و در نظرگرفتن مفاهیم فنی و تعاریف بر اساس توصیه‌های سازمان بین‌المللی کار[1]و همچنین  طبقه‌بندیهای  بین­المللی مدرک و رشته تحصیلی، وضع شغلی، فعالیت اقتصادی و مشاغل تهیه می­شوند. یکی از دیگر نکات عمده در تهیه آمار اشتغال، تغییر معیار سنجش فرد شاغل است. سابقا معیار شاغل بودن حداقل 16 ساعت کار در هفته بود که بنابر معیار جدید 1 ساعت کار در هفته ملاک قرار گرفته است. از جمله دلایل در نظر گرفتن معیار 1 ساعت کار عبارت است از: پوشش دادن همه انواع اشتغال از جمله کار کوتاه مدت، کارهای موقتی، فصلی و انواع دیگر اشتغال نامنظم. طبقه‌بندی جامع از جمعیت در سن کار به سه دسته )شاغل، بیکار و خارج از نیروی کار) و در آخر پوشش اشتغال افرادی که ممکن است دانش آموز، خانه دار یا بازنشسته باشند.

یک نکته جالب آن است که آمارها نشان می­‌دهد لزوما ارتباط مستقیمی میان سطح اشتغال و سطح تولید وجود ندارد. و بیشتر میان نسبت اشتغال و سطح تولید می‌توان ارتباط مستقیمی را ترسیم کرد. ایشان همچنین به بررسی جمعیت شاغل به تفکیک جنس و مناطق شهری و روستایی در سال‌های 1384 تا 1395 پرداختند که نشان داده شد نسبت اشتغال در روستاها حدود 37 درصد و در مناطق شهری حدود 32 درصد بوده که نشانگر بالاتر بودن این نسبت در روستاها است. یکی دیگر از موضوعات مهم در رابطه با نرخ بیکاری، نرخ بیکاری در گروه های سنی 5 ساله است. نرخ کل بیکاری کشور در سال 84 یازده و نیم و در سال 95، دوازده و چهار دهم بوده است. آقای زاهدیان با بیان اینکه بیکاری در گروه سنی 30 تا 35 سال بیشترین خطر را برای امنیت اجتماعی دارد، اضافه کرد نرخ بیکاری این رده سنی در سال 1395، 13 بوده است و در پاسخ به پرسش آقای محمدعلی مینایی، مبنی بر آنکه خط قرمز نرخ بیکاری در رابطه با امنیت اجتماعی را در چه سطحی می‌توان برآورد نمود، خاطر نشان کرد؛ چنانچه نرخ بیکاری در رده سنی یاد شده به 15 در صد برسد، می‌توان شرایط را به لحاظ امنیت اجتماعی بحرانی تلقی کرد.

در پایان آقای محمدعلی مینایی، دبیر نشست، با اشاره به جلسه نهم کرسی امنیت اجتماعی با عنوان «بازار کار، بیکاری و امنیت اجتماعی در ایران» ارائه شده توسط دکتر شقاقی، نشست برگزار شده را به عنوان مکمل بحث پیشین قلمداد کرده و بر ارائه هایی با این موضوع در جلسات آتی تاکید کردند.