گزارشی از نشست «دعا و الگوهای رابطهٔ انسان و خدا»

مرکز اسناد فرهنگی آسیا در راستای اهداف و برنامه راهبردی پنج ساله با عنوان " صلح جهان عاری از خشونت" به معرفی نظریه ­های مشاهیر ایران می­پردازد. از جمله این سلسله سخنرانی­ها، آقای دکتر ایرج شهبازی  در خصوص " دعا و الگوهای رابطهٔ انسان و خدا " در تاریخ 30/3/1396 در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی کردند. در ادامه چکیده ایی از سخنان ایشان آمده است:

انسان ها بر اساس ویژگی های روانی، آموزش های دینی و علمی، شرایط اقلیمی و ویژگی های محیط اجتماعیِ خود تصویرهای گوناگونی از خدا پیدا می‌کنند و بر اساس تصویری که از خدا دارند، مدلی از رابطهٔ بین خود و خدا را پدید می آورند. در این سخنرانی، شش تصویر از خدا را در فرهنگ اسلامی معرفی می کنیم و بعد بر اساس سه معیار سنخیت، شخصیت و الگوی رابطه، به بررسی جایگاه دعا در این تصویرها می پردازیم. این شش تصویر عبارتند از تصویر فیلسوفان، تصویر اشاعره، تصویر معتزله، تصویر فقیهان، تصویر زاهدان، تصویر عارفان عارفان عاشق. در پایان سخنرانی معلوم می شود که تنها در تصویرِ عارفان عاشق از خداست که انسان می تواند رابطه ای صمیمانه و دوستانه با خدا داشته باشد؛ زیراکه در این مدل انسان موجودی است از سنخ خدا و خدا هم، با وجود منزه بودن، موجودی متشخص است و انسان می‌تواند با او یک رابطهٔ شخصی داشته باشد؛ لذا در این مدل رابطه انسان و خدا از نوعِ من – تو است و تنها در چنین رابطه ای است که دعا جایگاه واقعی خود را بازمی یابد. در سایر تصویرها یا خدا دارای شخصیت نیست، یا انسان تا حد یک شئِ بی ارزش تنزل می یابد و یا اینکه بین انسان و خدا هیچ سنخیتی وجود ندارد و بدیهی است که طبق این تصویرها دعا جایگاه درخوری نمی یابد .