به همت معاونت فرهنگی و اجتماعی سومین سلسله از نشست های گفتگوی آزاد، با عنوان «بازشناسی آداب عزاداری شیعه» با حضور حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی آهنگران و جمعی از دانشجویان و پژوهشگران  در تاریخ ۶ آذرماه در پژوهشگاه برگزار گردید.
حجت الاسلام محمدعلی آهنگران در این نشست،سخنان خود را با اشاره به حاکم بودن فرهنگ عاشورا در دوران دفاع مقدس شروع کرد و در ادامه گفت: فرهنگ نظیرسازی نیز در دوران جنگ صورت می گرفت و مداحان و شاعران به مقایسه سپاه رزمندگان با سپاه یاران امام حسین (ع) در روز عاشورا می پرداختند و نیروهای بعثی را همچون سپاه یزید می دانستند.
این پژوهشگر مذهبی از عاشورا به عنوان محور کلیدی اشعار و سروده های هشت سال دفاع مقدس یاد کرد و گفت: در زمان جنگ برای تهییج نیروها و آماده کردن مردم برای حضور در میدان های نبرد از اشعار عاشورایی استفاده می شد. اما بعد از جنگ متأسفانه برخی از منبرها و هیئت های عزاداری به تریبون سیاسی جناحی تبدیل شد و بعضی افراد از این فضا سوء استفاده کردند، ولی امروز جامعه ما به یک بلوغ فکری رسیده و می-تواند انحراف ها را تشخیص دهد.
وی از عزاداری به عنوان یک خرده فرهنگ یاد کرد که در درون فرهنگ شیعی رشد کرده و توانسته در حوزه های مکتوب، شفاهی، هنری و به تازگی در فضای مجازی آثاری را ایجاد کند.
آهنگران، پردامنه بودن واژه عزا را از ویژگی های فرهنگ ایرانی دانست و گفت: در لغت نامه علی اکبر دهخدا واژگان مرتبط با عزا در ۱۰ مدخل بررسی شده و برخی نیز به بررسی این موضوع پرداخته اند که چرا بیش از شادی به سوگواری می پردازیم.
وی ضمن بررسی ابعاد اجتماعی، فرهنگی و هنری عاشورا در فرهنگ عزاداری شیعیان گفت: سوگواری در صدد تعمیم امامت شیعی و همچنین تولی و تبری است و شیعه همواره از فرصت عاشورا برای یک هویت-یابی، هویت سازی، ابراز وجود و تعیین هویت استفاده کرده است.
آهنگران افزود: ما چنین فرهنگی را در اهل سنت نمی بینیم و اگر عاشورا از فرهنگ شیعه جدا شود، چیزی از مبانی تفکر شیعی باقی نمی ماند و حتی اعتقاد به مهدویت و موضوع میراث مستضعفان با نگاه به واقعه کربلا نمایان می شود.

وی همچنین گفت: سوگواری روشی برای جذب دل ها و سوق دادن اندیشه ها به آموزه های شیعی است، به ویژه اینکه عاشورا فرصتی برای حقانیت مظلومیت شیعه بوده تا با این فرهنگ از حصار محدودیت های سیاسی و تاریخی خارج شود و شیعیان با به اهتزار درآوردن پرچم عاشورا ثابت کنند که چگونه ۷۲ نفر در جبهه حق به مقابله با جبهه ۳۵ هزار نفری باطل می ایستد و هویت خود را از دست نمی دهند و لذا خاندان اهل بیت(ع) هنگام خروج از شام پیروزمندانه به مدینه بازمی گردند.
آهنگران افزود: حس ایجاد مظلومیت بهترین دستمایه عاشورا بوده تا شیعیان خود را منسجم کنند و شیوه-های انسجام شیعیان و ارتقاء قدرت عقلانی برای مواجهه با حکومت های سیاسی یکی از مهم ترین آثار عزاداری در تاریخ بوده است.
وی همچنین به نقش عزاداری در حوزه فرهنگ شفاهی پرداخت و گفت:‌ برگزاری جلسات وعظ و خطابه و همچنین سینه زنی و زنجیرزنی در فرهنگ شفاهی بسیار تاثیرگذار بوده و در واقع برنامه های عزاداری کلاس درسی برای شیعیان است تا در کنار انتقال مفاهیم اجتماعی و فرهنگی عاشورا با درس های سیدالشهدا (ع) در تاریخ عاشورا آشنا شوند.
آهنگران از عاشورا به عنوان نقش مهم و کلیدی در وقایع منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی یاد کرد و گفت: در راهپیمایی های تاسوعا و عاشورای سال ۵۷ شکل خاصی از اعتراض های مردمی دیده شد و فرصت انسجام مردم و جایگزینی روحانیت برای حکومت مطرح شد.
وی با بیان سیر تاریخی عزاداری در ایران گفت: تشیع یک جنبش اعتراضی است و از نظر تاریخی شیعیان پس از غدیر خم و مسئله سقیفه و سپس عاشورا همواره معترض بوده اند و یکی از ابزارها و هدف های برگزاری مراسم عزاداری، اعتراض به سلطان جائر و کاستی های جامعه بوده است.
آهنگران، از کارکردهای هنری و نمایشی عاشورا نیز سخن گفت و اظهار داشت: شاعران بسیاری درباره عاشورا شعر گفته اند و نقاشان نیز پرده های زیبایی را آفریدند و پرده خوانی در روزگاری رونق داشت و امروزه خوشنویسان و فیلم سازان و سایر هنرمندان هر کدام به شکلی در این عرصه به ادای دین می پردازند.
در انتهای این نشست تعدادی از حاضران نیز به ارائه دیدگاه های خود و طرح سوال پرداختند.

منبع: ایرنا