متن سخنرانی سرپرست پژوهشگاه به مناسبت پنجاهمین سال تأسیس پژوهشگاه
بسم الله الرّحمن الرّحیم
ربّ اُدخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق واجعل لی من لدنک سلطاناً نصیرا.
|
ای! هر دو جهان خاکِ رهِ سروِ روانت |
گردون مطوق یکی از فاختگانت |
|
پنهان‌تر از آنی که توانت به‌نشان یافت |
پیداتر از آنی که بپرسند نشانت |
با حمد و ثنای الهی؛ فرارسیدن پنجاهمین سالگشت حیاتِ درختِ معرفتِ ایرانِ معاصر و شجرهِ طیبهِ علم و دانش و فرهنگ، یعنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را تهنیت عرض میکنم.
خداوند بزرگ را شاکریم که توفیق رفیق گشت تا شاهد چنین روزی فرخنده باشیم. روزی که قدردانی از منزلت عالمان و مکانت محققان، آن را به لحظههایی ماندگار فرصتی پایدار و آفرینشِ توانِ عاطفیِ استوار، در این سازمانِ دانشی بدل ساخته است.
روزی که نه‌تنها بر دوش نیم‌قرن، اهتمام علمی و پژوهشی و مطالعات فرهنگی تکیه زده است، بلکه بر تمدّنی انسانی با روحی اشراقی و سرمایهٔ معنویِ چند هزار ساله اتکا دارد.
بزرگداشت نیم قرن، عمرِ پژوهشگاه، به مثابه پاسداشت مجاهدت پژوهشی پنجاه ساله سرمایه‌های فکری این مرزوبوم به‌شمار می‌آید که در یک کلام، حاصل زحمات آنان که پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را به‌نماد تمدنیِ معاصرِ ایران در قلمرو علوم انسانی تبدیل کرده و در سراسر خاورمیانه به‌عنوان بزرگترین نهاد پژوهشی علوم انسانی به‌تلألو درآورده است.
این از ظرفیت‌ها و برکات انقلاب اسلامی است که به‌دلیل ماهیت فرهنگی و تمدّنی آن و شکل‌گرفتن بر پایه تعالیمِ وحیانیِ اسلام و داعیه‌های انسانی و جهانشمولیِ بینانگذارِ این نهضتِ مصلحانه دینی، ضرورت پاسداشت کوشش‌ها و ارزش‌های علمی و تحقیقی گذشتگان و حاضران را به‌ما گوشزد می‌کند و به‌ما الهام می‌بخشد که عالمان را عزیز بداریم و تکریم آنان را بر خود فرض بدانیم.
تا درخت دوستی، کِی «بر» دهد حالیا رفتیم و تخمی کاشتیم
به‌شکر خداوند، اکنون در سالی که از سوی مقام معظّم رهبری، سال همدلی و همزبانی اعلام شده است، این توفیق حاصل گشت که شاهد نمودی درخشان از شکوهِ این اتحاد روحانی باشیم.
نظام جمهوری اسلامی و دولت تدبیر و امید برآنند که برای پایه‌گذاری شالوده تمدن نوین خود، تشویق دانشمندان و محققان را فرض بدانند، نظامی که منشور اصلی آن، یعنی قرآن کریم می‌فرماید:
«یَرفعِ الله اللذین آمنوا مِنکم والذین اوتُوا العلمَ درجات؛ خداوند کسانی را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم به‌آنها داده شده درجات عظیم می‌بخشد» (سوره طه/ آیه 75)
و پیامبر گرامی (ص) فرمودند:
إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ بُغاهَ العِلمِ؛ خداوند جویندگان دانش را دوست دارد. (مصباح الشریعه، ص 13)
و امیرالمؤمنین (ع) نیز فرموده است:
اِنَّ الْعِلْمَ حَیاهُ الْقُلوب وَ نورُ الاَْبْصارِ مِنَ الْعَمی' وَ قُوَّهُ الاَْبْدانِ مِنَ الضَّعْفِ؛ به‌راستی که دانش، مایه حیات دل‌ها، روشن‌کننده دیدگان کور و نیروبخش بدن‌های ناتوان است. (تحف‌العقول، ص 28).
و بنیانگذار این نظام، حضرت امام خمینی (ره) فرمودند:
«جمهوری اسلامی و اسلام پشتیبان دانشگاه است، پشتیبان دانشگاهیان است، پشتیبان اساتیدی که برای اسلام و برای کشور زحمت می‌کشند، هست» (صحیفه امام خمینی (ره)، ج 14، ص 291)
و دیدگاه مقام معظم رهبری نیز چنین است که فرمودند:
«موضوع علم و پژوهش در کشور، ازجمله چیزهایی است که زیرساخت همه پیشرفت‌های کشور در امور توسعه مادی و صنعتی و به‌تبع آن مالی و سیاسی و بین‌المللی است.»
«معلمان، سازندگان انسانند؛ اگر جامعه معلمان در یک کشور، عزیز و گرامی داشته شوند، این، فقط عزیز داشتن یک عدّه از مردم نیست؛ این عزیر داشتن علم و تعالی و پیشرفت است.» (14/02/1379).
رئیس جمهوری محترم نیز اشاره داشته‌اند: «باید در برابر علم و دانش فروتن شویم، باید در برابر معلّم زانو زد و در برابر علم فروتنی کرد. سیاستمداران در صورتی موفق می‌شوند که در برابر علم و عالمان زانو بزنند. تبختر در برابر عالمان و علم، [فقط] به معنای نابودی سیاستمدار نیست، [بلکه] به معنای نابودی تاریخ و کشور است.
گویی، حافظِ بزرگ نیز با چنین رویکردی، اینگونه، نکو سروده است:
|
روضه خُلد برین، خلوت درویشان است دولتی را که نباشد غم، از آسیب زوال |
مایه محتشمی خدمت درویشان است بی تکلّف بشنو، دولت درویشان است |
در این قلمرو، ریاست محترم جمهور، نقش علوم انسانی را در پیشرفت کشور برجسته‌تر دانسته‌اند و یادآور شدند:
«برای ادامه راه انقلاب هم، باز علوم انسانی بیشتر باید کمک کند. برای توسعه انقلاب هم علوم انسانی باید بیشتر کمک کند. ما نیاز به توسعه علم داریم؛ با کمک دولت و نه با مداخله دولت . » (11 بهمن 1393) از این روی، بزرگداشت پنجاه سال مجاهدت فکری و معنوی بزرگان دانش این مرز و بوم، امری است به‌آئین و صوابمند که میتواند با ایجاد نشاط روحی و تقویت انرژی و انگیزه محققان، عزم آنان را برای خدمت به پیشرفت کشور دوچندان بسازد.
پژوهشگاه این چند ویژگی را توامان و یکپارچه داراست:
1- به‌میراث فکری ـ تمدنی و فرهنگی ایرانی ـ اسلامی تکیه زده و با هدف اعتلای آن کوشش می‌کند، هم وارث دستاوردهای اندیشگانی بزرگانی چون فردوسی، ابن‌سینا، بیرونی، فارابی، سعدی و حافظ از گذشتگان است و هم در روزگار جدید همت والای ادیبان و فرزانگانی همچون ملک‌الشعرای بهار، علامه همایی، استاد فروزانفر، مدرس رضوی، استاد زرین‌کوب، استاد غلامحسین یوسفی، استاد شهیدی، استاد منوچهر مرتضوی و ... را می‌ستاید و هم وامدار متفکران و مصلحان معاصر همچون اقبال لاهوری، علّامه طباطبایی، حضرت امام و شهید مطهری است. درعین حال، بازخوانی انتقادیِ تاریخِ علوم انسانی در ایران و جهان را زمینه شکوفایی پژوهش این حوزه می‌داند.
2- پژوهشگاه، ضمن اتکا به سنت، همواره می‌کوشد به مرزهای دانش جهان و دستاوردهای فنی و علمی حوزه علوم انسانی دنیا متصل باشد و همراه آن حرکت کند.
3- در تاریخ معاصر ایران و دهه‌ها اخیر، پژوهشگاه، کانون درخشش و تعامل فرهیختگان، اندیشه‌ورزان و محققان نامدار علوم انسانی بوده است. بازآفرینی یا خلق بیش از 500 اثر ارزنده تمدنی و فرهنگی، اخلاقی ـ دینی، ادبی از مجموعه میراثهای این مرزوبوم با همّت گران‌ارج محققان عضو پژوهشگاه یا نخبگان خارج از پژوهشگاه و تربیت ده‌ها محقق موفق نمونه‌ای از این برکات به‌شمار می‌آید و مسیر تعامل پژوهشگاه با بزرگان و اندیشمندان خارج از آن، بویژه انجمنهای علمی تداوم خواهد یافت و پژوهشگاه برای گسترش این تعاملات در سطح ملّی و فراملّی کوشش خواهد کرد.
4- اکنون پژوهشگاه، تکیه‌گاه و مرکز شبکه‌ای نخبگان علوم انسانی کشور و دغدغه‌مندانِ ارتقایِ تمدنِ نوینِ اسلامی است، به همین دلیل، پژوهشگاه باید به‌عنوان پشتوانهِٔ عظیمِ معرفتیِ تداومِ آرمان‌هایِ انقلاب اسلامی و عزیمتگاهِ ترقی و پپیشرفت جمهوری اسلامی نقش ایفا کند. از همین روی، پژوهشگاه می تواند به‌مثابه نقطهٔ اتکا و اتصال و مرکز گفتگوی فرهنگهای شرق و غرب به‌شمار آید.
بنابراین در همین جا اعلام می‌شود که با تکیه بر پنجاه سال زیست پژوهشی و تجربیات دانشی دبیرخانهِ دائمیِ شبکهِٔ ارتباطی با نخبگانِ علوم انسانی برای بهرهمندی از همت والای محققان قدیمی پژوهشگاه و دیگر نخبگان علوم انسانی و انجمنهای مردم‌نهاد علمیِ در این سازمان تشکیل خواهد شد.
مراسم نکوداشت امروز، خود نمودی از این توانمندی، پیشینه و ظرفیت به‌شمار می‌آید.
در کشوری که به پشتوانهِ میراثِ بنیانگذارِ جمهوری اسلامی و حمایت‌های بی‌دریغِ مردمِ شریف ایران و با راهبریِ هوشمندانهِ مقامِ معظمِ رهبری و تدابیر و برنامه‌ریزیِ شایستهِٔ دولتِ فرهنگْپرورِ تدبیر و امید، به باثبات‌ترین کشور منطقه تبدیل شده است، چنین پژوهشگاهی بیش از پیش آمادگی دارد تا برای مشارکت و ایفای نقش به سوی تحققِ تمدنِ نوینِ اسلامی گام بردارد و به‌عنوان نهاد اصلیِ پشتوانهِ مغزافزاریِ توسعهِ کشور محسوب گردد.
نگاهی بسیار گذرا به‌ابعادی از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های پژوهشگاه در اینجا بایسته به‌نظر می‌رسد: (مراجعه به لینک پیوست)
این نکوداشت، از نگاهی فراتحلیلی، به مثابه نمود پیروزی انقلاب اسلامی علیه گسست فرهنگی است و نشانگر آن است که بر خلاف برهه‌هایی از تاریخ که رخدادهای گوناگون، موجبات لطمه به اعتلای تمدن ما را فراهم کرده بود، انقلاب اسلامی را باید، احیاگر عظمت و میراثهای معنوی و فکری این مرز و بوم و نشانهِ اوجِ اتصالِ فرهنگی در حوزه تمدن ایران به شمار آورد و نشانگر اصالتِ عظمتِ فرهنگ و میراثهای معنوی این سرزمین دانست. در عین حال، یکی از اصلی‌ترین آرمان‌های این نهضتِ ریشه‌دار در سایه اندیشه رهبر بزرگش، استقلال همه جانبه علمی، فرهنگی، سیاسی، تاریخی و بهره‌گیری از همه دستاوردهایِ دانشیِ بشرِ امروز و جهان کنونی است. امروز، پژوهشگاه مفتخر است که اعلام کند که راه‌های ارتقایِ فرهنگی و اعتلای علوم انسانی در کشور را یافته و با تمام وجود در مسیر اعتلای علوم انسانی گام برمیدارد و از دستاوردهای آن برای کمک به پیشرفت و توسعه کشور بهره میگیرد.
پژوهشگاه با تکیه بر برنامهِ توسعهِ راهبردیِ خود، اکنون به حدّی از توانمندی رسیده است که میتواند گنجینه‌ها و مزایا و ظرفیت‌هایِ علومِ انسانیِ ایرانی، بویژه ادبیات و فرهنگ آن را به جهانیان معرفی کند و به همگان اعلام نماید که حقیقتِ تمدن، همان فرهنگ است و فرهنگ در علوم انسانی ریشه دارد و پژوهشگاه به این وظیفه خطیر خود در بازشناسی و بازآفرینی میراثهای معنوی اسلامی ـ ایرانی و شناساندن آن به جهانیان عمل خواهد کرد. و به تربیت نسل آینده که این پرچم را در اهتزاز نگه‌دارند، همت خواهد گماشت.
اکنون، مجموعه پژوهشگاه با تصویب نهاییِ برنامهِ توسعهِ راهبردیِ خود با رویکرد دانایی‌محوری و توسعه دانشمداری و حرکت در مسیرِ خرد جمعی و مشورتهایِ پیوستهِٔ عمومی می‌رود تا عزم تمدّن‌سازانه خود را نهادینه و ماندگار سازد.
ضمن عرض خیرمقدم مجدد به همه حاضران فرهیخته و سروران گرامی و تشکر از شرف حضور همه میهمانان گرانقدر، از خاندان مکرم حضرت امام که با حضور خود مجلس را منوّر فرموده‌اند: سرکار خانم دکتر زهرا مصطفویِ خمینی، همسر مرحوم دکتر بروجردی، رئیس فقید اسبق پژوهشگاه و سرکار خانم دکتر طباطبایی سپاسگزاری میکنم و حضور برخی شخصیت‌های محترم از دفتر مقام معظّم رهبری که این محفل را مزیّن فرموده‌اند، بسیار امتنان دارم. حضرت حجت الاسلام و المسلمین قمی، معاون محترم بینالملل مقام معظم رهبری و عضو محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی، حضرت حجه الاسلام و المسلمین معزّی، حضرت حجه الاسلام میرمحمدی، همچنین حضور وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری، جناب آقای دکتر فرهادی، وزیر محترم آموزش و پرورش، جناب آقای دکتر فانی، و مشاوران محترم ریاست جمهوری، جناب آقای دکتر آشنا، و اعضای مکرّم شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، استاد بزرگوار حضرت حجت الاسلام و المسلمین ریاست محترم سازمان سمت برای حضور در مراسم تشکر میکنم. از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی ازجمله حضرت حجت الاسلام و المسلمین مصباحی مقدم، و معاونان محترم وزارت متبوع، جناب آقای دکتر احمدی، جناب آقای دکتر هاشمی و جناب آقای دکتر روشن و برخی دیگر از مسؤولان محترم وزارتخانه و اعضای محترم هیأت امنا و خانواده معظّم شهدا و خانواده محترم درگذشتگان پژوهشگاه و خانواده شریف استاد زنده‌یاد دکتر آئینه‌وند، سپاسگزارم و از همه اعضا و مدیرانی که از روز نخست تاکنون در راه شکل‌گیری و قوام و دوام و ارتقا و پیشرفت این مجموعه کوشیده‌اند، تشکر میکنم و بویژه از میان آنان حضور استاد فرزانه جناب آقای دکتر میرزامحمد، رئیس اسبق پژوهشگاه و دیگر مسئولان سابق پژوهشگاه را مغتنم میدانم. از حضور استاد فرهیخته جناب آقای دکتر داوری و جناب آقای دکتر ابولقاسمی برای حضور و قبولِ زحمتِ افاضه، بسیار سپاسگزارم. از استاد فرزانه، جناب آقای دکتر حجت، یکی دیگر از رئیسان اسبق پژوهشگاه و مبتکر ادغام مؤسسه‌های پژوهشی 12 گانه و تأسیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برای تشریف‌فرمایی در این مراسم و ایراد سخنرانی تشکر میکنم.
برای همه درگذشتگان این مجموعه اعمّ از کارمند، کارشناس، هیأت علمی، مدیران و رئیسان، بویژه برای آخرین رئیس پژوهشگاه، استاد فقید، دکتر آئینه‌وند، غفران الهی را مسألت دارم.
لازم است سپاس ویژه خود را به همهٔ اعضای محترم پژوهشگاه، بویژه همکاران ارجمند ستاد برگزاری این مراسم، همه معاونان محترم، رئیسان محترم پژوهشکدهها، مدیران محترم میانی، به تخصیص از رئیس محترم ستاد برگزاری مراسم نکوداشت پنجاهمین سالگشت تأسیس پژوهشگاه، جناب آقای دکتر علویپور، مشاور محترم رئیس پژوهشگاه و رئیس حوزه ریاست تقدیم بدارم و از خداوند بزرگ دوام توفیق همگان را خواستار باشم.
نظر شما :