مراسم هفته پژوهش با رونمایی از طرح جامع اعتلای علوم انسانی در پژوهشگاه برگزار شد
مراسم افتتاحیه هفته پژوهش با حضور دکتر غلامعلی حدادعادل، رئیس شورای تحول علوم انسانی، دکتر وحید احمدی، معاون پژوهشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دکترحسینعلی قبادی، سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و جمعی از استادان و اعضای هیات علمی در پژوهشگاه برگزار شد.
در ابتدای مراسم دکتر حسینعلی قبادی سرپرست پژوهشگاه، ضمن گرامیداشت هفته پژوهش با اشاره به طرح جامع اعتلای علوم انسانی معطوف به پیشرفت کشور، اظهار کرد: این طرح مبنای نظری علوم انسانی در دنیای جدید و ایران را بررسی کرده است و سپس در ذیل آن رویکردهای کلان پروژه های میانی را تعریف کرده است که تمامی این برنامه ها با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه تبدیل به پروژه های اجرایی می شود که اثربخشی آن در توسعه کشور نشان داده می شود.
وی مدت زمان اجرای این طرح را پنج ساله برشمرد و گفت: در پایان برنامه توسعه پژوهشگاه، این طرح می‌تواند ایران را در جهان صاحب رای مشخص و متمایز در علوم انسانی کند و با رعایت روش های علمی معقول جهانی و آن حرف های نوینی که علوم انسانی می تواند در جهان داشته باشد جایگاه خود را پیدا کند.
سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: این طرح با تاکید بر جنبه های فرهنگی و تمدن سازی که در افق چشم انداز جمهوری اسلامی مورد نظر قرار گرفته است، می‌تواند مقدمه ای برای ریختن شالوده تمدن اسلامی و ایرانی باشد.
قبادی در ادامه سخنان خود تاکید کرد: این طرح ضمن پذیرش دستاوردهای جهانی این تجارب و دستاوردها را با میراث های ایرانی و اسلامی تطبیق داده و آن دسته از نظریاتی که مطابقت با ارزش های اسلامی و ایرانی دارد خواهد پذیرفت ضمن آنکه این طرح پا به پای برنامه توسعه پیش می رود.
سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان سخنان خود با بیان اینکه در نظام نوآوری از مسایل تئوری به سمت کاربردی کردن آنها پیش می رویم، خاطرنشان کرد: بنابراین علوم انسانی بومی، علوم انسانی کارآمدی است که به پیشرفت عمومی کشور کمک می کند و امیدواریم این طرح در این زمینه نقش مساعدی داشته باشد.
دکتر وحیداحمدی معاون پژوهشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه یکی از بزرگترین دغدغه‌های من جایگاه علوم انسانی در توسعه کشور بوده گفت: تحقق جایگاه مناسب برای علوم انسانی در توسعه کشور جزء با حضور خود اصحاب علوم انسانی محقق نمی‌شود و این‌گونه نباید باشد که تصور کنیم حتما باید مدیران از رشته علوم انسانی باشند تا در کارها پیشرفت داشته باشیم.
وی ادامه داد: کشور ما از لحاظ بنیاد علمی و فرهنگی برپایه علوم انسانی ظرفیت‌های بسیار بالایی دارد و تاریخ ما مملو از آثار، شخصیت‌ها و اندیشه‌های علوم انسانی است اما چالش‌ها در این حوزه هم کم نبوده و باید این موانع تبدیل به نقشه‌ای برای راهبرد و پیشرفت شود. در کشورهای پیشرفته غربی که مبنای علمی پایداری دارند علوم انسانی نقش موثری در توسعه علم ایفا میکنند و دغدغه ما این است که از فضای علمی در این زمینه به خوبی استفاده شود.
این مقام مسئول در ادامه با طرح این سوال که آیا علوم انسانی توانسته نقش بنیادی، عملکردی و انسجام‌بخشی در سایر علوم داشته باشد یا خیر افزود: سوال دیگر این است که آیا علوم انسانی توانسته نقش بین رشته‌ای ایفا کند؟ امروزه رشته‌های مهندسی در حال حل شدن در مبانی علوم انسانی است و اگر به رشته‌های مهندسی نگاه کنید بر علوم اجتماعی و روانشناسی مبتنی هستند.
به گفته احمدی، اگر به سمت مسائل ارزش افزوده علمی می‌رویم به معنای کالایی کردن علم نیست بلکه علم را ابزاری برای تاثیرگذاری در زندگی می‌دانیم. علوم انسانی قطعاً می‌تواند نقش مهمی در زندگی روزمره مردم ایفا کند چرا که مردم ما مسایل فرهنگی‌شان در پیوند با علمای علوم انسانی می‌بینند.
وی با اشاره به تشکیل شورای توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی یادآور شد: این شورا در بالاترین سطح رسمی کشور تشکیل شده که نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است و طرح تحول علوم انسانی یکی از کارهایی است که می‌تواند به ما کمک کند و خمیرمایه آن نیز خود اصحاب علوم انسانی هستند.
در بخشی از مراسم از طرح جامع اعتلای علوم انسانی رونمایی شد.
در ادامه مراسم دکتر حداد عادل با بیان اینکه تحول در علوم انسانی مساله جدیدی پس از انقلاب اسلامی نیست، گفت: از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی این مطلب مطرح بوده که باید در علوم انسانی دانشگاه‌ها تغییر و تحول صورت گیرد، در انقلاب فرهنگی تغییرات روی علوم انسانی متمرکز بود بنابراین بعد از بازگشایی دانشگاه‌ها در تهران، قم دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی طی سه دهه فعالیت‌هایی صورت گرفت.
وی ادامه داد: در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی چندین همایش برگزار شد و کار گسترده‌ای درباره نقد کتاب‌ها و منابع درسی علوم انسانی صورت گرفت. به نظر می‌رسید این فعالیت‌ها منتهی به یک نتیجه جدی و ملموس در برنامه درسی دانشگاه‌ها باشد اما چنین نشد. به هر حال مقام معظم رهبری در سال 88 روی تحول علوم انسانی تاکید کردند و بر همین مبنا شورای عالی انقلاب فرهنگی اساسنامه‌ای را مصوب کرد که در آن موضوع تحول جدی‌تر گرفته شود و برای پیگیری آن شورای مرکب از صاحبنظران و مسئولان مرتبط با علوم انسانی در تهران و قم تشکیل شود. رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به عنوان عضو حقوقی در این شورا حضور دارد.
وی با اشاره به اینکه تاکنون نزدیک به 110 جلسه از شورای تحول علوم انسانی تشکیل شده افزود: این شورا در جلسه‌های نخست خود به این نتیجه رسید که دبیرخانه‌ای داشته باشد و این شورا فعالیت ستادی کند و از سوی دیگر کار تحول علوم انسانی به استادان رشته‌ها واگذار شود. همچنین شورا تصمیم گرفت از میان همه رشته‌ها 15 رشته را در اولویت قرار دهد، در هرکدام از این رشته‌ها تعدادی از استادان که به تحول معتقد بودند و از نظر علمی حسن شهرت داشته و علاقه‌مند به کار باشند دعوت شد. بنابراین تاکنون 200 نفر با شورای تحول علوم انسانی همکاری دارند و در سال گذشته حاصل بررسی‌های شورا به اینجا رسید که برنامه‌های درسی آموزشی جدیدی به وزارت علوم پیشنهاد شده و در شورای برنامه‌ریزی این وزارتخانه تصویب و ابلاغ می‌شود.
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در ادامه سخنانش به تشریح اینکه چرا باید به دنبال تحول در علوم انسانی باشیم پرداخت و گفت: منظور از تحول علوم انسانی زیر پا گذاشتن تمام دستاوردهای غرب در این زمینه و ساختن علم جدید نیست بلکه مساله مهم این است که ما علوم انسانی داشته باشیم که با علوم پایه متفاوت باشد چون در علوم انسانی به تعداد فلاسفه بزرگ، مکتب داریم به همین دلیل در بسیاری از کشورها می‌بینیم که جامعه‌شناسی، روانشناسی و علوم تربیتی و... رویکرد خاص خود را دارد.
وی با بیان اینکه فیلسوفان در اروپای جدید از رنسانس به بعد پیامبران عصر جدید شدند، اظهار کرد: فیلسوفان می‌بایست علوم را ارزش‌گذاری کرده بر اساس مسائل انسانی آن را عرضه کنند و بر این اساس می‌خواستند تا به سعادت بشری پاسخ دهند حال سوال اصلی این است که مکتب‌های علوم انسانی چه رابطه‌ای با تفکر دینی و وحیانی دارند باید توجه داشت که این مساله سیاسی، جناحی و... نیست و بعد از انقلاب در ایران کسی برای تحکیم قدرت بحث تحول علوم انسانی را مطرح نکرده است.
حدادعادل تاکید کرد: ما به عنوان کشوری با حکومت اسلامی امکان بیشتری داریم که به این مساله بپردازیم چرا که پس از تاسیس دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌ها و واردات علوم از غرب خودآگاهی نسبت به مبانی این رشته‌ها وجود نداشته و کتاب‌ها یا منابع درسی بدون خودآگاهی ترجمه، بازنویسی و تدریس شده است. حال سوال اصلی اینجاست که امروز ما به عنوان یک مسلمان که اعتقاد به وحی و دین داریم نسبت‌مان با مبانی این علوم چیست و آیا مبانی فکری علوم انسانی جدید با تفکر دینی می‌خواند یا خیر؟
عضو مجلس شورای اسلامی در ادامه با بیان اینکه نمی‌توانیم بگوییم تمدن اسلامی داریم اما علوم انسانی غربی را بدون نقد و بررسی تدریس می‌کنیم، افزود: در علوم انسانی و در فضای فکری غربی 300 سال است که گستره‌ای از انواع مکاتب مانند اومانیسم و سکولاریسم حاکم است.
این مقام مسئول در بخش دیگری از سخنانش چهار هدف مطلوب در شورای تحول علوم انسانی را برشمرد و یادآور شد: اسلامی کردن علوم انسانی سخت‌ترین کار ما در این حوزه است در بخش دیگر وظیفه بومی‌سازی علوم انسانی را برعهده داریم حکومت باید دست نیاز خود را به سوی متخصصان علوم انسانی دراز کند و لازمه کارآیی علوم انسانی غیر از اسلامی بودن بومی شدن است.
وی تاکید کرد: ما در تمامی کتاب‌ها و نقد آنها چهار مولفه اسلامی‌سازی کردن، بومی‌کردن، روزآمدی و کارآمدی را در نظر می‌گیریم متاسفانه مشکل عمده شورای تحول علوم انسانی این بوده که وزارت علوم کار خود را کرده و بدنه دانشگاهی نیز نظر خود را داشته است. به طور مثال وقتی کار شورای تحول علوم انسانی شروع شد در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی شورای نقد متون کتب درسی وجود داشت که کتاب‌های بسیاری را نقد کرده بود اما عملا نتایج آن در وزارتخانه دیده نشد.
به گفته حدادعادل، شورای تحول علوم انسانی، پرنده‌ای با دو بال است که در یک بال آن استادان و صاحبنظران فعالیت میکنند و بال دیگرش اجرا و مدیریت صحیح در وزارت علوم و درک واقعیت‌های جامعه است.
وی در بخش پایانی سخنانش تاکید کرد: باید بین شورای تحول علوم انسانی و وزارت علوم تعامل خوبی وجود داشته باشد و در ارتباطی تنگاتنگ فارغ از مسائل جناحی منابع نقد و بررسی شود. از سوی دیگر باید بدانیم که پژوهش بدون آموزش میسر نمی‌شود و اگر آموزش وجود نداشته باشد پژوهشی هم وجود ندارد بنابراین باید نگران آموزش و پژوهش باشیم.
نظر شما :