دکتر علی رجبلو: تاریخ فرهنگی حاصل تعامل تاریخ و نظریه اجتماعی بوده است
نشست آشنایی با مسائل و موضوعات تاریخ فرهنگی با حضور دکتر علی رجبلو و دکتر محمدامیر احمدزاده و خانم فرانک جمشیدی برگزار شد. در این نشست، دکتر علی رجبلو استاد جامعه شناسی دانشگاه الزهرا به بحث درباره مراحل اصلی تعامل دانش تاریخ با نظریه اجتماعی پرداخت که حاصل این تعامل شکل گیری برخی دانش های میان رشته ای همچون تاریخ فرهنگی بوده است. او گفت تاریخ فرهنگی بر این اساس یک امر میان رشته ای است و شامل دانش هایی همچون جامعه شناسی و انسان شناسی و تاریخ است که هر کدام شعباتی دارند. در طی سی سال گذشته اما تاریخ فرهنگی پررنگ تر شده است. تاریخ فرهنگی از ابتدا بود اما در محاق مطالعات تاریخ سنتی و در لابلای متون تاریخی قرار داشته است. او افزود: شکل گیری گفتمانی این رویکرد از 1970م شروع شد. او چالش های تاریخ و نظریه اجتماعی را امر مهمی در شکل گیری تاریخ فرهنگی برشمرد و گفت در سال 1388 پیشنهاد ترجمه کتاب تاریخ فرهنگی چیست؟ نوشته پیتر برک داده شد و یک سال بعد منتشر شد که اولین اثر ترجمه شده فارسی به شمار می رود. او به بررسی کتاب دیدگاه به کوشش خانم جمشیدی و خود پرداخت که مطالعه موردی بازتاب رویکرد تاریخ فرهنگی در مطالعات جنگ ایران و عراق است.
دکتر رجبلو در باب چالش نظریه اجتماعی و تاریخ را به نفع تاریخ فرهنگی برشمرد و پدیده ظهور تاریخ فرهنگی از اوایل قرن هجدهم نمود پیدا کرده که در آن ادوار می توان به دورکیم و بورکهارت نگاه کرد که خود را مورخ می دانستند و یا مونتسکیو به بررسی مطالعات تاریخی در رویکردی غیرپوزیتویستی پرداخته است. پس در قرن هجدهم یک وفاق بین مورخان با نظریه پردازان اجتماعی رخ داده است حال آنکه در قرن نوزدهم امثال رانکه به تفکیک بین تاریخ و نظریه اجتماعی پرداختند و تاریخ در محاق قرار می گیرد. وبر در کتاب اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری بیشتر بر نظریه اجتماعی تکیه دارد و تاریخ به انزوا می رود. وبر سعی بر آن بوده تا از پوزیتویسم و هم از قیاس بهره گرفته است و از این حیث یک دانشمند استثنا است.
دکتر رجبلو افزود: نیمه دوم قرن بیستم مجددا بین تاریخ و نظریه پردازان اجتماعی پیوند برقرار شد. آنان با نقد پوزیتویسم ، چارلز تیلی، کلیفورد گیرتز و دیگران ضمن مطالعه مشاهده ای به این نتیجه رسیدند که نظریه اجتماعی را باید در بستر تاریخ مطالعه کرد. او گفت تحولات صنعتی و تحولات اجتماعی پس از جنگ جهانی نیز این امر را توسعه داد چون مردمان از یک جایگاه تاریخ ساز برخوردار شدند. در کتاب تغییرات اجتماعی گی روشه همچون متفکران قرن بیستم به این نتیجه رسید و بر این امر تاکید داشتند که تغییر در ذات جامعه است. لذا از ترکیب رشته ها به خلق دانش های جدید بپردازد تا به بررسی و درون کاوی تحولات بدون هیچ چارچوبه های سخت رشته ای توفیق یابد.
این استاد جامعه شناسی گفت: در نیمه دوم قرن بیستم ، بشر از میان انواع مطالعات بین رشته ای به تاریخ فرهنگی رسید و متفکران مدعی شدند که فرهنگ مغفول واقع شده است و باید در تحلیل مسائل اجتماعی و اقتصادی و سیاسی دخالت داده شود. دکتر رجبلو ضمن برشمردن برخی موضوعات تاریخ فرهنگی همچون تاریخ زنان، تاریخ قومیت ها، تاریخ هنرهای بومی، گروههای حاشیه ای و گروههای طرد شده مبنا و بستر مطالعات تاریخ فرهنگی قرار گرفتند. از اوایل قرن بیست و یکم مساله جهانی شدن را داریم که خود باعث شد تا فرهنگ به مثابه پیچکی در همه مسائل و موضوعات تاریخی و سیاسی ترکیب و آمیخته شد. زیربنای تحلیل مسائل را به فرهنگ واگذار کردند و دهه 1950 به بعد دهه تسلط فرهنگ بر سایر مسائل رخ داد که از آن به عنوان چرخش فرهنگی یاد کرده اند. رشته های جدیدی مثل روان شناسی هم به مدد تاریخ فرهنگی آمده و آنرا بارور کردند.
نظر شما :