معرفی پژوهشکده فلسفه
پژوهشکدة فلسفه
برای نشان‌دادن اهمیت تفکر فلسفی برای جامعه‌ی بشری نیاز چندانی به مقدمه‌چینی و بسترسازی نیست. برای این مهم همین اندازه بس است که به سیر فلسفه در جهان اسلام و نیز سیر فلسفه در جهان غرب توجه کنیم و ببینیم که هرگاه توجه به فلسفه و تفکر فلسفی برای تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران جامعه موضوعیت داشته یا یافته است، جامعه رو به بالندگی و شکوفایی نهاده و برعکس، هرگاه فلسفه در محاق افتاده، دیگر جلوه‌های فرهنگ بشری نیز چندان نمود و جلوه‌ای نداشته است. آنچه از تفکر فلسفی در جامعه توقع داریم این است که به تعالی فرهنگی و تربیت نسل یاری رساند و سطحی از فرهیختگی را در میان مردم رونق بخشد. گرچه فلسفه این مهم را نه به‌تنهایی که در قالب علوم انسانی در طیف گسترده‌اش بر عهده دارد، باید توجه داشت که درخت فرهنگ به ریشه‌ی فلسفه زنده و بالنده است و علوم انسانی شاخه‌های روییده بر این درخت هستند که هرکدام به نوعی از ریشة فلسفه سیراب می‌شوند و نیرو و نشاط می‌گیرند. اگر فلسفه به معنای عام و نه در قالب رشته‌ای دانشگاهی، مورد عنایت سیاست‌گذاران فرهنگی جامعه باشد، می‌توان امید بست به اینکه علوم انسانی در این جهان پرآشوب و شتابزده، چونان لنگرگاهی امن فریادرس همه‌ی ما خواهد بود و اخلاق جایگاهی بس بلند خواهد داشت. روشن است در این میان، ما با این پیشینة درازآهنگی تفکر فلسفی، باید به میراث گذشته‌ی خود بازگردیم و در احیا و ترویج آن به زبانی امروزی و معاصر بکوشیم و اگر هم به غرب و میراث فکری غرب می‌پردازیم نه از سرِ تقلید و تبعیت که از سر تعامل و دادوستد فعالانه باشد که در این میان همواره فرهنگ و تمدن خودمان اصل است و باید با وقوف به آنچه در سیر تفکر فلسفی در غرب جدید رخ داده است، برای تثبیت و تقویت مبانی فرهنگ وتمدن خویش بکوشیم.
تاریخچه
پژوهشکده فلسفه در ابتدا با عنوان گروه غرب شناسی فعالیت خود را حدوداً از سال 1376 با مدیریت جناب آقای دکتر حسین کلباسی و همکاری جناب آقای دکتر کریم مجتهدی شروع و پس از گذشت چندین سال و همکاری با اساتید رشته فلسفه غرب، این فعالیتها گسترش یافت و در سال 1390 از گروه غرب شناسی به پژوهشکده غرب‌شناسی با چند گروه پژوهشی تبدیل گردید.
در سال 1390 نیز در زمان ریاست جناب آقای دکتر آیت‌اللهی بر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، «پژوهشکده‌ی حکمت معاصر» با پنج گروه «حکمت اسلامی»، «کلام و فلسفه‌ی دین»، «مطالعات عرفان»، «فلسفه برای کودکان» و «مطالعات قرآنی» تأسیس شد. از بدو تأسیس، دوره‌ی دکتری «حکمت متعالیه» و دوره‌ی دکتری و کارشناسی ارشد «فلسفه‌ی دین» راه‌اندازی شد. در مراحل بعد گروه «فلسفه برای کودکان» به پژوهشکده‌ی «اخلاق و تعلیم و تربیت» انتقال یافت و گروه «مطالعات قرآنی» نیز مستقل شد.
در سال 1399 و در زمان ریاست جناب آقای دکتر قبادی، ساختار جدیدی برای پژوهشگاه تعریف شد که در این ساختار «پژوهشکده حکمت معاصر» با «پژوهشکده‌ی غرب‌شناسی» ادغام شد و تشکیل پژوهشکده‌ی جدیدی با عنوان «مطالعات فلسفی و تاریخ علم»، با پنج گروه به تصویب رسید. به دلیل عدم‌تجانس گروه‌های علمی این پژوهشکده و با درخواست اعضای هیئت علمی گروه‌های پنج‌گانه، در سال 1401 و در زمان ریاست آقای دکتر نجفی، این پژوهشکده به طور قانونی در قالب دو پژوهشکده‌ی جدید به نام «پژوهشکده‌ی فلسفه» و «پژوهشکده‌ی تاریخ و فلسفه‌ی علم» در ساختار پژوهشگاه جای گرفت.
پژوهشکده‌ی فلسفه در حال حاضر، با سه گروه «فلسفه‌ی دین»، «فلسفه‌ی اسلامی و حکمت معاصر» و «فلسفه‌ی غرب» و چهارده عضو هیئت علمی تمام‌وقت مشغول فعالیت است. همچنین دوره‌های دکتری «فلسفه‌ی دین» و «حکمت متعالیه» نیز دایر است و نشریه «حکمت معاصر» که از ابتدای تأسیس پژوهشکده «حکمت معاصر» انتشار می‌یافت، متعلق به این پژوهشکده بوده و در ارزیابی جدید به رتبه‌ی الف ارتقاء یافته است. این پژوهشکده تا کنون چند ده فارغ‌الحصیل در مقطع دکتری «حکمت متعالیه»، «فلسفه‌ی دین» و کارشناسی ارشد «فلسفه‌ی دین» داشته است.
پژوهشکده در طی یک دوره‌ی بیش از ده‌ساله خروجی‌های متعدد و متنوعی داشته است که از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: طرح‌های پژوهشی متعدد، تألیف کتاب و مقاله، برگزاری همایش‌ها و شرکت در همایش‌ها، برگزاری سخنرانی‌ها و نشست‌های علمی، برگزاری کرسی‌های علمی و ترویجی، برگزاری دوره‌های متعدد دکتری، همکاری در فعالیت‌های علمی و اجرایی پژوهشگاه و مشارکت در شوراها و کمیته‌های مختلف پژوهشگاه...
رؤسای پژوهشکده فلسفه از زمان گروه غرب‌شناسی تا کنون: آقای دکتر حسین کلباسی، آقای دکتر هادی وکیلی، آقای دکتر غلامحسین مقدم حیدری، آقای دکتر علیرضا منصوری، آقای دکتر علیرضا منجمی، آقای دکتر سیدمصطفی شهرآیینی.
مأموریت پژوهشکده:
پرداختن به جریان‌های فلسفی تأثیرگذار در عالم اسلام و جهان غرب در دوره‌های تاریخی گوناگون با محوریت ایران معاصر
اهداف پژوهشکده:
1ـ پرداختن به جریان‌های اصلی تفکر فلسفی، کلامی، عرفانی در جهان اسلام
2ـ پرداختن به جریان‌های اصلی تفکر فلسفی در جهان غرب
3ـ پرداختن به فلسفه‌ی دین در شاخه‌ها و گرایش‌های گوناگون آن
4ـ پرداختن به مطالعات تطبیقی میان فلسفه غرب و فلسفه اسلامی
5ـ پرداختن به مبانی فلسفی تمدن غرب
6ـ پرداختن به مبانی فلسفی علوم انسانی
7ـ آسیب‌شناسی وضعیت تفکر فلسفی معاصر در ایران
8ـ توجه به شخصیت‌های فلسفی جریان‌ساز و تأثیرگذار در یکصد‌سال اخیر در ایران
9ـ پرداختن به زبان فارسی در مقام زبان ملی ایرانیان در فلسفه‌ورزی
10ـ پرداختن به متون اصلی فلسفه اسلامی و فلسفه غرب