شاهرخ مسکوب

شاهرخ مسکوب(1304_1384) نویسنده، شاهنامه‌پژوه و مترجم. مسکوب نویسنده‌ای است صاحب سبک.

نثرش زیبا و دلنشین و شاعرانه است. اولین اثری که از او منتشر شد ترجمه خوشه های خشم(با همکاری عبدالرحیم احمدی) در سال 1328 بود. در پژوهش‌های ادبی روشش تحلیلی و انتقادی است. در آثار ادب و فرهنگ ایرانی در جستجوی فکر است؛ فکری که در پس پشت کلام فردوسی و حافظ پنهان مانده است. مسکوب پس از سرخوردگی از فعالیت‌های سیاسی و در گرماگرم کشمکش‌های درونی‌اش به ادبیات روی آورد. به گفته خودش پس از زندان «شاهنامه» و «مثنوی» شخصیتش را قوام بخشیدند. مهم‌ترین دغدغه او ایرانی بودن و هویت ایرانی بود، و به همین دلیل اغلب آثارش در جستجوی تعریفی از هویت بود و در این مسیر زبان فارسی چراغ راهش بود.

او در جستجوی خودش شاهنامه را انتخاب کرده بود چرا که شاهنامه سه عنصر عمده هویت ایرانی را در خودش دارد: اسطوره، تاریخ و زبان. مقدمه ای بر رستم و اسفندیار را در 1342 منتشر کرد؛ اثری که در زمان زندان هنگام تدریس شاهنامه در ذهنش شکل گرفته بود و چند سال پس از آزادی بر کاغذ آمد. او همچنین در آثار سوگ سیاوش(1350) و تن پهلوان و روان خردمند(1372) عظمت شاهنامه را جلوه گر ساخت. کتاب در کوی دوست را در 1358 منتشر کرد. گرایش او به معنویت در آثاری چون خواب و خاموشی(1373) و سفر در خواب(1377) کاملا عیان است. کتاب هویت ایرانی و زبان فارسی(1374)، نمایانگر این است که او متعلق به نسلی بود که می خواست خلق آثار ادبی جانشین عدم کارآیی سیاست گردد. او از سال 1336 تا 1347، به ترجمه تراژدی‌های یونانی پرداخت.
آثار دیگر: ملیت و زبان(نقش دیوان و دین و عرفان در تاریخ نثر فارسی، 1362)، گفت و گو در باغ(1370)، چند گفتار در فرهنگ ایران(1371)، درباره سیاست و فرهنگ(1373)، داستان ادبیات و سرگذشت اجتماع(1373)، روزها در راه(1379)، کتاب مرتضی کیوان(1382).
منتشر شده پس از مرگ: ارمغان مور: جستاری در شاهنامه(1384)، سوگ مادر(1386)، در حال و هوای جوانی: روزهای پیش از روزها در راه(1393)، شکاریم یک سر همه پیش مرگ(1391)، درآمدی به اساطیر ایران(1394).
ترجمه‌ها: آنتیگن(1335)، ادیپ شهریار(1340)، آشیل(1342)، ادیپوس در کلنوس(1346)، افسانه‌های تبای(1352)،.

منابع: «شاهرخ مسکوب روشنفکر ایرانی در مهاجرت» بخارا؛ «یادی از شاهرخ مسکوب» چیستا؛ «یادگارهایی از شاهرخ مسکوب» بخارا؛ «سرگذشت فکری و آثار شاهرخ مسکوب از نظر خود او» بخارا؛