ایرج افشار
ایرج افشار(1304_1389) ایرانشناس، کتاب‌شناس، نسخه‌پژوه، نویسنده و استاد دانشگاه.
او شاخص‌ترین کتابدار تاریخ معاصر ایران بود که چند سالی هم ریاست کتابخانه دانشگاه تهران را به عهده داشت. ده سال کتابدار دانشکده حقوق بود و سپس رئیس کتابخانه دانش‌سرای عالی شد. یک سال نیز ریاست کتابخانه ملی را بر عهده داشت و چهار سال هم رئیس اداره کل انتشارات دانشگاه بود. وی عضو انجمن ایرانشناسی، عضو هیات انتخاب کتاب، عضو کمیته جایزه کتاب‌سال، عضو انجمن کتابداران ایران، عضو هیات اجرایی انجمن تاریخ و همچنین از اعضای شورای عالی دائره‌المعارف بزرگ اسلامی بود.
فهرست‌نویسی‌های او باعث شد که ایرانشناسان بتوانند دست نوشته‌ها ونسخ خطی و چاپی کمیاب یا فراموش شده را بیابند و به آنها دسترسی پیدا کنند. افشار اسناد ومدارک نخبگان و بزرگان ایران را به چاپ می‌رساند و با این کار تاریخ اجتماعی، سیاسی و معنوی دوره قاجار و پهلوی را برای تاریخ‌دانان و محققان روشن می‌ساخت. علاوه بر پژوهش‌هایی که در زمینه ایران باستان، ایرانشناسی و تاریخ و فرهنگ ایران به چاپ رساند، دست اندرکار، سردبیر و موسس چندین مجله مهم ایرانشناسی بود. در آغاز دهه 1330 با مجله «جهان نو» همکاری می‌کرد و سردبیر مجله «مهر» بود. همچنین مجله «فرهنگ ایران زمین» در همین دوره آغاز به کار کرد. او در طول سال‌های متوالی سردبیر مجلات سخن، مدیر کتاب‌های ماه، نشریه انجمن ناشران، همکار بنگاه نشر و ترجمه کتاب، دبیر انجمن کتاب، موسس نشریه نسخه‌های خطی در دانشگاه تهران، موسس مجله «کتابداری»، مدیر مجله «ایرانشناسی»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و موسس و سردبیر مجله «آینده» بوده و فهرست‌نگاری مجموعه کتاب‌های فارسی چاپی دانشگاه هاروارد را انجام داده است.
پس از انقلاب 1357، و آغاز دورۀ بازنشستگی، مرحلۀ تازه‌ای از زندگی و فعالیت‌های پژوهشی، فرهنگی و انتشاراتی او آغاز شد که تا زمان درگذشتش ادامه داشت. آزاد شدن افشار از تعهدات شغلی و بیشتر شدن اوقات فراغت او، عامل اصلی تکثر و تنوع آثار منتشر شدۀ او از انقلاب به بعد است. در این زمان افشار مسئولیت انتشارات را در بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار خود به عهده گرفت و به گردآوری و انتشار کتابها و مقاله‌های پژوهشی در سلسله انتشارات این بنیاد در زمینۀ مطالعات ایرانشناسی ادامه داد.
ایرج افشار به تألیف کتاب و مقاله، شرکت در همایش‌های داخلی در زمینۀ مسائل ایرانشناسی و کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی، نگارش مرتب و مداوم نکته‌ها و یادداشتها در همۀ زمینه‌های مورد علاقه‌اش و انتشار آنها در نشریاتی چون گزارش میراث، آینه میراث، کلک، بخارا و... نظارت بر تدوین فهرست مقالات فارسی و تکمیل و تداوم انتشار مجلدات آن، نظارت بر انتشار آثار متعدد در گسترۀ مطالعات تا پایان زندگی ادامه داد. او همچنین تعداد زیادی از کتاب های فارسی و عربی را تصحیح کرد و به چاپ رساند. در میان آثار او تعداد 1369 مقاله و یادداشت در موضوع ادبیات فارسی و 247 مقاله و یادداشت در موضوع زبان‌فارسی و زبان‌شناسی فهرست شده است.
منابع: «ایرج افشار» مجله نامه ایران باستان، «زندگینامه: ایرج افشار» همشهری، کتاب شناسی موضوعی_تاریخی از چاپ کرده‌ها و نوشته‌های ایرج افشار
مجله فرهنگ ایران زمین. سال انتشار( 1332).
این مجله توسط ایرج افشار و به همکاری محمد‌تقی دانش پژوه، منوچهر ستوده، مصطفی مقربی و دکتر عباس زریاب‌خویی تاسیس شده است. ترتیب انتشار مجله سالانه بود؛ در ابتدا قرار بود به صورت فصلی منتشر شود به همین دلیل سال‌های اول تا هفتم در چند دفتر و از سال نهم به بعد هر سال در یک دفتر منتشر می‌شد. علاوه بر بنیادگذاران مجله، استادان بزرگی نظیر مجتبی مینوی و سعید نفیسی و برخی ایرانشناسان اروپایی و آمریکایی مقالاتی در آن منتشر کرده‌اند. «فرهنگ ایران زمین» از نظر اشتمال بر مقالات و پژوهش‌های ارزنده در زمینه فرهنگ ایران و ادبیات فارسی و مطالعات تاریخی و همچنین از نظر درج رسالات تصیح شده از آثار قدما در زمره نشریات طراز اول ایران قرار دارد. در مقدمه اولین شماره مجله مراد از انتشار آن، بیان عقاید درست و انتشار مقالات اساسی در زمینه‌های مختلف تاریخ و ادب و زبان و فرهنگ سرزمین ایران عنوان شده است.
در پی آن مسائلی که در «فرهنگ ایران زمین» مورد بحث قرار خواهد گرفت به این ترتیب ذکر شده است:
1. مطالعه در زبان و لهجه‌های ایرانی و چاپ اشعار و افسانه‌ها و امثال و پندهایی که از آنها به دست آمده باشد.
2. چاپ کردن متون کوتاه و مفید زبان فارسی که تا کنون چاپ نشده است.
3. به دست دادن فهرست مآخذ و منابعی که برای مطالعه در مسائل مختلف مربوط به ایران مفید تواند بود.
4. زنده کردن و نمایاندن لغات فارسی که در آثار گذشته به کار رفته است و اکنون مهجور می‌باشد.
5. گرد آوردن فرهنگ عامه که شامل افسانه‌ها و پندها و ترانه‌ها و بازی‌ها و شوخی‌ها و دیگر مآثر فکری و ذوقی مردم مختلف سرزمین ماست.
6. فهرست کردن کتاب‌های خطی و نفیس هنری مجموعه‌های شخصی.
7. ترجمه متون عربی از دانشمندان ایرانی.
8. بررسی و مطالعه در تاریخ ایران.
9. ترجمه مقالات و آثار ایرانشناسان.
10. نوشتن سرگذشت خاورشناسانی که درباره ایران آثاری دارند.
از این نشریه تا سال پیش از انقلاب هر سال یک دفتر منتشر شده، اما از آن به بعد به طور نامرتب چند دفتر انتشار یافته است. شماره اول تا بیستم به دلیل کمیابی در سال 1354 در یک مجلد تجدید چاپ شد. آخرین شمارۀ این نشریه که جلد 30 است در سال 1384 به چاپ رسیده و در پایان آن فهرست سی ساله مجله منتشر شده است. به ضمیمه فرهنگ ایران زمین پاره‌ای نشریات و کتابها به چاپ رسیده که از اهم آنها فرهنگ لارستانی، تاریخ کاشان، دو رساله در آثار علوی، فرهنگ لغات عامیانه جمال‌زاده و چندین فهرست نسخه‌های خطی است. همچنین مجموعه کتاب‌شناسی ایران به ضمیمه این نشریه از 1333 منتشر گردیده است.
منابع: مجله فرهنگ ایران زمین شماره 1 سال 1332، مجله ایران زمین شماره 30، سال 1384، دانشنامه ایران زمین
سروش