موسسه انتشارات فرانکلین

موسسه انتشارات فرانکلین(1953_1979) هدف اصلی از تأسیس این مؤسسه، فراهم‌‌آوردن مقدمات ترجمه و انتشار کتابهای آمریکایی به زبان کشورهای در حال توسعه بود؛ ولی به‌تدریج دامنهٔ فعالیت این مؤسسه از محدودهٔ اهداف نخستین بنیانگذاران آن فراتر رفت و به چاپ و نشر کتاب‌های محلی در حوزه‌های نمایندگی مؤسسه انجامید.

انتشارات فرانکلین تهران در سال 1953 توسط همایون صنعتی زاده تاسیس شد. او در سال 1965 خودش را بازنشسته کرد و علی‌اصغر مهاجر تا پایان کار انتشارات جانشین او شد. مراحل حرفه‌ای و فنی تولید کتاب (طراحی جلد، صفحه‌آرایی، ویرایش، نمایه‌سازی و...) برای نخستین بار به شکل نوین و منسجم در مؤسسه انتشارات فرانکلین تهران آغاز شد. مدتی بعد مسئولیت تولید کتاب‌های درسی هم به این انتشارات سپرده شد. فرانکلین از محل عواید چاپ این کتاب‌ها، چاپخانه‌ای مجهز به نام «شرکت افست»‌ تاسیس کرد. کار صنعتی‌زاده گرفته بود و سازمانش به مهم‌ترین نشر ایران تبدیل شد. اما کتاب‌ها تا پایان دهه1330 تیراژ راضی‌کننده‌ای نداشتند. او به فکر راهی برای ارزان‌کردن و افزایش تیراژ کتاب‌ها بود. از این‌رو بود که «سازمان کتاب‌های جیبی» را به‌عنوان بخشی از انتشارات فرانکلین، با هدف تولید و نشر کتاب‌هایی در قطع جیبی و پالتویی با تیراژ بالا، در سال1339 تاسیس کرد.

نشانه آن را نیز هوشنگ کاظمی با اقتباس از سرستون‌های تخت‌جمشید طراحی کرد. فرانکلین از آغاز، لوگوی مشخصی نداشت و این نشانه‌ به‌ علامت اصلی این نشر تبدیل شد. به‌خاطر همین لوگو، کتاب‌های فرانکلین به کتاب‌های کله‌اسبی معروف شد. دهه 1340 اوج درخشش و فعالیت‌های این نشر بود. فرانکلین در طول عمر خود، نزدیک به 1500 عنوان از بهترین کتاب‌های ترجمه را منتشر کرد؛ فعالیت‌هایی عمیق و گسترده که هنوز هم تأثیرهای مستقیم و غیرمستقیم آن ‌در نشر ایران دیده می‌شود. سال‌های تحول نزدیک بود و پس از تجربه‌های دهه 1350، گردانندگان کتاب فرانکلین به این نتیجه رسیده بودند که بیشتر هدف‌هایشان تحقق یافته و از این‌رو پس از 25سال فعالیت، پایان کار آن را در سال1355 اعلام کردند. آنچه از تشکیلات فرانکلین تهران باقی ماند، پس از انقلاب به سازمانی با نام انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، زیرنظر علی موسوی گرمارودی، منتقل شد. سرانجام در سال 1360، آنچه از فرانکلین مانده بود، با «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» ادغام و انتشارات علمی و فرهنگی تاسیس شد.

منابع: «موسسه انتشارات فرانکلین تهران» ج. م. فیلستروپ، نامه انجمن کتابداران؛ «کتاب های کله اسبی» همشهری؛ «انتشارات فرانکلین و صنعتی زاده