علی دشتی

علی دشتی(1273-1360)، نویسنده، روزنامه‌نگار، سیاستمدار. آثار دشتی را می توان به چهار دسته تقسیم کرد:
1.روزنامه‌نگاری و خاطرات سیاسی
2. داستانی
3. ترجمه
4. نقد ادبی
1. روزنامه نگاری: نخستین فعالیتی بود که او را بر سر زبانها انداخت. پس از نوشتن مقالاتی در مخالفت با قرارداد 1919 در روزنامه‌های مختلف، سردبیر روزنامه ستاره ایران به مدیریت حسین خان صبا شد، این امر زمینه‌ای شد تا روزنامه شفق سرخ را تاسیس کند. هدف این روزنامه ترویج مدنیت غرب، آشنایی مردم با تمدن عصر و نشر مقالات علمی و ادبی بود. کتاب ایام محبس خاطرات دشتی از 100 روز توقیف او در دولت کودتا، ابتدا در پاورقی شفق سرخ منتشر می شد، پس از آن به صورت کتاب به چاپ رسید. کتاب پنجاه و پنج اثری در ستایش خاندان پهلوی است و شامل اتفاقات سال 1919 تا شروع زمامداری محمدرضا پهلوی است. این اثر در سال 1354 به صورت کتاب منتشر شد. کتاب عوامل سقوط یادداشت‌ها و تقریراتی است که پس از انقلاب طی سال‌های 1358 تا پایان عمرش به اهتمام مهدی ماحوزی فراهم و منتشر شده است.
2. داستانی: دشتی خود داعیه داستان نویسی ندارد و داستانهایش عاشقانه با مضامین تکراری است. دشتی نخست آنها را در پاورقی مجلات و روزنامه‌ها چاپ، سپس آنها را به صورت مستقل منتشر می‌کرد. در مجموع سه مجموعه داستان دارد به نام‌های فتنه(1322)، جادو(1331) و هندو(1333).
3. ترجمه: سه کتاب نوامیس روحیه تطور ملل(1300) اثر گوستاو لوبون، سر تفوق آنگلوساکسون(1302) از ادمون دمولن، اعتماد به نفس(1305) اثر ساموئل اسمایلز را از عربی به فارسی ترجمه کرده است.
4. نقد ادبی: مهم ترین آثار او در حوزه نقد ادبی است. روش دشتی در نقد ادبی بررسی زندگی شاعران و عارفان بر اساس گفته‌ها و نوشته‌های آنهاست. کتاب‌های تاریخی و تذکره‌ها را مخدوش می‌دانست چرا که زندگی ادبا را خارج از آثارشان بررسی کرده‌اند. روش مقایسه‌ای و تطبیقی دشتی در معرفی شاعران با بیان جهات تمایز و تشابه و تاثیر و تاثر آنان از یکدیگر و نیز نقد اندیشه‌های فلسفی و عرفانی در ادبیات معاصر از جنبه‌های دیگر روش نقدی اوست.
آثار او در این زمینه عبارتند از
1. مجموعه مقالات سایه(1325) با مقدمه لطفعلی صورتگر
2. نقشی از حافظ(1336)، سیری در دیوان شمس(1337)، قلمرو سعدی(1338)، شاعری دیر آشنا در نقد خاقانی(1340)، دمی با خیام که برخی آن را جدی ترین و روشمندانه ترین کار دشتی دانسته اند(1344)، کاخ ابداع(1351)درباه حافظ، عقلا برخلاف عقل(1354) و آثار دیگر در نقد امام محمد غزالی، نویسندگان و شاعران صوفی مسلک، صائب و ناصر خسرو.