فرهنگ نظام

فرهنگ نظام، فرهنگی فارسی به فارسی، تالیف محمدعلی داعی‌الاسلام، استاد فارسی نظام کالج حیدر آباد دکن. او فرهنگ خود را به سفارش سلطنت اسلامی دکن (هند) نوشته و برای تهیه مقدمات آن سه سال به ایران سفر کرده و در باب زبان فارسی عمومی رایج در ایران و فارسی‌های محلی تحقیقات عملی و میدانی کرده و با ادبای ایران به مشورت پرداخته و با مواد فراوان به هند مراجعت کرده است.
او در تالیف فرهنگ خود علاوه بر لغات شعر و نثر ادبیات فارسی، لغات روزمره را نیز ضبط کرده و در مواردی برای آنها شاهد شعری نیز آورده است. جلد اول این فرهنگ در سال 1306 به چاپ رسید. اطلاعات مربوط به اصل واژه، شیوه تلفظ، معنی واژه، گفتاری بودن واژه یا تعلق به نثر و نظم، شواهد واژه، بن‌های مضارع و ماضی و امر، ذکر مخفف و مبدل کلمه، ذکر اسم فاعل‌های ترکیببی کلمات، ذکر جمع خاص واژگان عربی، ذکر مثل، ذکر معنای مجازی کلمه در این فرهنگ مد نظر بوده است.
فرهنگ نظام در پنج جلد است و هر جلد، به استثنای جلد دوم، دارای یک مقدمه است. مقدمه جلد اول 63 صفحه دارد و مؤلف در آن به اختصار از فرهنگ نویسی در زبان فارسی و سه گونه (شعبه) زبان، یعنی زبان شعر، نثر و زبان تکلم و اختصاص لغت فرس اسدی به زبان شعر، گفتگو کرده است. علاوه بر اینها او در مقدمه از چهار زبان ایرانی (اوستا، کیانی، پهلوی، اسلامی)، فرهنگ‌های کهن، لغات عربی در زبان فارسی و خط عربی و فارسی سخن گفته است.

نقل با تصرف از دانشنامه زبان و ادب فارسی، مدخل فرهنگ نظام، علی اشرف صادقی