فرهنگ، رسانه و دانش و فناوری
گزارش محور دوم همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران: روندها، چالش‌ها و راهکارها»، 21 آذرماه 1402، در چهار محور مختلف و به میزبانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
فرهنگ، رسانه و دانش و فناوری
محور دوم این همایش با عنوان «فرهنگ، رسانه و دانش و فناوری» برگزار شد که پنج سخنران این بخش به ارائه سخنان خود پرداختند. دکتر داود مهرابی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مدیریت این بخش را به عهده داشت.
تحول نسلی، هوش مصنوعی و اخلاق
سخنران اول دکتر افسانه مظفری، عضو هیأت علمی و دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، در سخنرانی خود با عنوان «تحول نسلی، هوش مصنوعی و اخلاق»، نسل را به انسان‌هایی تعریف کرد که در یک دوره زمانی متولد و زندگی می‌کنند. دکتر مظفری به تشریح نسل‌بندی غربی از ایکس تا زد پرداخت و بیان کرد: یکی از ابزارهایی که بر شکاف نسلی تأثیرگذار بوده وسایل ارتباطی جدید و شبکه مجازی است. همچنین امروزه هوش مصنوعی کمک می‌کند تا نحوه برقراری ارتباط این‌نسل با مردم و دیگر گروه‌ها و اشتراک‌گذاری اطلاعات متفاوت باشد.
او ادامه داد: معمولاً ما در توالی نسلی با تحولات زیادی روبه‌رو بودیم و تعارضات و تقابل در بین نسل‌ها دیده می‌شود. نسل جدید باسواد‌تر و شهرنشین‌تر شده‌اند. اگر بخواهیم در ایران به بررسی مهم‌ترین تغییرات اجتماعی تحولات نسلی و چیستی آنها بپردازیم، باید بگوییم که نسل جدید باسواد‌تر و شهرنشین‌تر شده و با توجه به در معرض بودن تکنولوژی‌های جدید، ایدئولوژی‌های متفاوت‌تری هم دارند.
دکتر مظفری گفت: متأسفانه ما نسبت به نسل جدید نوعی رهاشدگی و درماندگی تصمیمات داریم و برنامه و طرح و ایده‌ای برای آنها نداریم. اگر سیاست‌های ما ناکارآمد باشد و با همین شرایط حاضر، جلو برویم، این نسل در معرض آسیب‌های زیادی قرار خواهند گرفت. نسل جدید در معرض هوش مصنوعی هم هست. هوش مصنوعی مزایای زیادی دارد، از جمله توانایی پردازش دقیق اطلاعات در زمان کم، نتیجه‌گیری و پیش‌بینی را دارد و می‌تواند رفاه و راحتی را فراهم سازد. همچنین ما با نوعی شفافیت اطلاعات روبه‌رو هستیم. البته هوش مصنوعی چالش‌ها و مسائل و مشکلات خود را هم دارد. به‌همین خاطر در این فرصت، اخلاق برای هوش مصنوعی را مطرح کردم. باید در هوش مصنوعی ملاحظات اخلاقی را در نظر گرفت، چرا که به این مسئله در حوزه هوش مصنوعی توجهی نمی‌شود و باید امکانات را برای این مهم فراهم کنیم تا علاوه بر استفاده این نسل جدید، نسل قدیم هم بتواند از آنها استفاده کند. هوش مصنوعی دارای سوءگیری از پیش تعیین شده است که همین باعث بروز اطلاعات نادرست می‌شود. هوش مصنوعی، حریم خصوصی را زیر سؤال می‌برد با توجه به آن میزان اطلاعاتی که به ما می‌دهد، حریم خصوصی ما خدشه‌دار می‌شود و اشتباهات زیادی هم دارد.
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی در توضیح این‌که حال ما چطور ملاحظات اخلاقی در هوش مصنوعی را ایجاد و رعایت کنیم، یادآور شد: ۱. نیاز به همکاری‌های بین‌المللی داریم و باید به سمت تقویت یک استاندارد بین‌المللی با کشورها و سازمان‌ها برویم. ۲. می‌توانیم یک‌سری خط و مشی و مقررات ایجاد کنیم که البته دستورالعمل‌ها باید شفاف باشند. ۳. استاندارد اخلاقی داشته باشیم که در جهان این موضوع وجود دارد و سازمان ملل و دیگر نهادها این استانداردها را رعایت می‌کنند.۴. آموزش و آگاهی به نوجوانان را بالا ببریم. در مجموع باید به‌نحوی از هوش مصنوعی استفاده و بهره ببریم که ملاحظه اخلاقی داشته باشیم و مسئولیت اجتماعی را از یاد نبریم.
کاربست هوش مصنوعی در حکمرانی با تأکید بر ملاحظات نسلی
سخنران دوم نشست دکتر سمیه لبافی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، سخنرانی خود را با عنوان «کاربست هوش مصنوعی در حکمرانی با تأکید بر ملاحظات نسلی» ارائه کرد. او در سخنرانی خود به روند در حال افزایش مقالات و پژوهش‌های مربوط به هوش مصنوعی پرداخت و به آزمایشگاه‌هایی که در دانشگاههای اسلو یا MIT وجود دارند و مسائل کودک و هوش مصنوعی را تحلیل می‌کنند، اشاره کرد.
دکتر لبافی توضیح داد: در این آزمایشگاه‌ها، نگرانی‌های مرتبط با مواجهه کودکان با ابزارهای هوش مصنوعی را مطالعه می‌کنند که بهتر است سیاست‌گذاری برای هوش مصنوعی در ارتباط با کودکان و نوجوانان مبتنی بر شواهد در میدان واقعی باشد.
دگرگونی نسلی در زندگی علمی دانشگاهی
سومین سخنران دکتر زهرا محمدی، عضو هیأت علمی دانشگاه پیام‌نور بود که درباره «دگرگونی نسلی در زندگی علمی دانشگاهی» صحبت کرد. مورد مطالعاتی وی دانشگاههای تهران، تربیت مدرس و شهید بهشتی بود. وی توضیح داد: در دهه‌های اخیر دگرگونی‌هایی در دانشگاههای ایران روی داده که قابل‌تأمل است. هدف پژوهشی که گزارش می‌دهم، مطالعۀ کیفی تحولات نسلی دانشگاهیان و علل و پیامدهای آن در نیم‌قرن گذشته بوده است. روش تحقیق کیفی و از نظریۀ زمینه‌ای استفاده شده است. نمونه‌ها به‌صورت هدفمند از میان استاد تمام‌های سه دانشگاه تهران، تربیت‌مدرس و شهید بهشتی انتخاب شدند. داده‌ها با 52 مصاحبه اکتشافی اشباع شد و با نرم‌افزار اطلس تی‌آی مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که اخلاق‌مداری و رعایت هنجارهای آکادمیک به‌سمت امور صنفی و ارتقاء پیش می‌رود، پول و منفعت فراتر از علم رفته است، شیوه جامعه‌پذیری از استاد_شاگردی به دانشجو محوری تقلیل یافته است، ارتباط عاطفی حضوری به تعامل علمی غیرحضوری تبدیل شده و سنت اقامت در پردیس به فعالیت بیرون از پردیس تغییر یافته است.
دکتر محمدی در خاتمه سخنانش نتیجه‌گیری کرد: باوجود مشترکات میان سه نسل، دگرگونی در سبک زندگی علمی دانشگاهیان اتفاق افتاده و دانشگاه نخبه‌گرایانه آموزشی به‌سمت دانشگاه توده‌گرایانه و کارآفرین پژوهشی پیش‌می‌رود. درآمدزایی از علم، ارزش‌های ذاتی آن را تحت‌تأثیر قرار داده و کمیت بر کیفیت غلبه کرده است.
تحول دیجیتال و روابط بین نسلی‌ها در ایران
سخنران چهارم نشست دکتر ساعی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سخنرانی خود با عنوان «تحول دیجیتال و روابط بین نسلی‌ها در ایران» توضیح داد: تحول دیجیتال محصول انقلاب صنعتی چهارم و تغییری شگرف در روابط و عملکرد یک سازمان، یک کشور، یک جامعه و یک خانواده و افراد با محوریت فناوری‌های تحول‌آفرین است. اینترنت اشیاء، رایانش ابری، اپلیکیشن‌های تلفن همراه، رسانه‌های اجتماعی، واقعیت مجازی و افزوده، همزاد دیجیتال، تحلیل‌گری داده، هوش مصنوعی و بلاک‌چین از مهم‌ترین انواعِ فناوری‌های تحول‌آفرین هستند.
دکتر ساعی با اشاره به سطح روابط موجود ادامه داد: امروزه با چند مدل روابط روبه‌رو هستیم، روابط یک سازمان با تیم کارکنان و همکاران (سازمان‌های دیجیتال و هوشمند بی‌مکان و بی‌زمان، کارکنان دورکار و کارکنان تسهیل‌گر فناوری)، روابط یک کسب وکار با مشتری (مشتری به عنوان ذی‌نفع، تولیدکننده ارزش، مصرف‌کننده ارزش و منتقل‌کننده ارزش)، روابط حکمرانی با شهروند/شبکه‌وند (دموکراسی دیجیتال، شفافیت، جامعه پلتفرمی، حکمرانی خوب، پاسخ‌گویی، دسترس‌پذیری، مدارا و رواداری سیاسی…)، روابط ربات‌ها و هوش مصنوعی با انسان (تراشه‌ها، سنسورها و سایبورگ‌ها و انسانی طبیعی)، روابط بین گروه‌های نسلی (خلق ارزش‌ها و دنیای مشترک، مدارای نسلی، همکاری درون و بین‌نسلی، ارتباطات و روابط افقی، زیست جهان دیجیتال، شبکه خویشاوندی و خانواده دیجیتال).
این عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات ادامه داد: دولت‌ها و سایر بازیگران در نهادهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی از ذی‌نفغان تحولات دیجیتال هستند. همه ذی‌نفعان درگیر مقابله با چالش‌های اجتماعی، زیست محیطی، معیشتی، وکیفیت زندگی نظیر آلودگی هوا، سالمندی، سلامت، فقر، شکاف‌های اجتماعی، تضادهای بین‌نسلی و… هستند، سعی در خلق و توسعه نوآوری برای حل مشکلات و بهبود روندها خود با استفاده از فناوری‌های دیجیتال هستند.
دکتر ساعی با اشاره به رویکرد چالش‌محور و قهرآمیز سیاست‌گذار به تحولات فناورانه گفت: سیاست‌های حکمرانی در زمینه فیلترینگ و محدودیت‌های اجتماعی فناوری مانع اصلی بهره‌گیری از تحول دیجیتال برای پیوندهای بین‌نسلی است. فناوری‌های تحول آفرین دیجیتال، حامل و عامل و خالق ارزش‌های نو، ناپایدار و تجدید شونده و دارای عدم قطعیت‌اند. پویایی و تغییر ماهیت تحول دیجیتال است و این نسل تکنوفیل را با نسل قبل متمایز می‌کند. وی در پایان به فرصت‌های پدید آمده از تحول دیجیتال برای گفت‌وگوی نسلی اشاره کرد و آن را فرصتی برای پیوند نسلی نامید.
بومیان دیجیتال و نسل زد
سخنران پنجم دکتر عبدالرحمان علیزاده، عضو هیأت علمی دانشگاه گلستان سخنانش را درباره «بومیان دیجیتال و نسل زد: تأملی بر مفهوم «بومیان دیجیتال» و نسبت آن با مخاطبان جوان» آغاز کرد و گفت: مفهوم «بومیان دیجیتال» در دو دهة اخیر، به مفهومی پرکاربرد در حوزة فناوری آموزشی و تعلیم‌وتربیت تبدیل و از آنجا وارد حوزه‌های دیگر علوم‌انسانی و به‌خصوص ارتباطات شده است و معرف افرادیست که از بدو تولد در میان وسایل و رسانه‌های دیجیتال بزرگ می‌شوند. این مدرس دانشگاه ضمن واکاوی معنای این مفهوم و رویکردهای مطرح شده دربارة آن به این سؤال پرداخت که آیا می‌توان مخاطبان جوان رسانه‌ها را بومیان دیجیتال دانست و آیا این مفهوم می‌تواند تبیینی از این مخاطبان به‌دست دهد؟
دکتر علیزاده تشریح کرد: نسل جدید واجد این ویژگی‌هاست: رشد با فناوری، چند وظیفه‌ای بودن و راحتی کار با گرافیک به‌جای متن، منتظر بازخورد فوری که بومیان دیجیتال، دانش و مهارت زیادی در برابر فناوری اطلاعات دارند، از این‌رو با مروری بر پژوهش‌های داخلی و خارجی می‌توان گفت، باوجود محبوبیت مفهوم بومیان دیجیتال، برخی از محققان و نیز رسانه‌های عمومی با ارائه شواهد تجربی، فرضیات پشت این مفهوم آن را نقد کرده‌اند.
وی در خاتمه سخنانش با توضیح این انتقادات که تمایز مهاجران و بومیان دیجیتال را چندان واقعی تلقی نمی‌کنند، هشدار داد که استفاده از مفهوم بومیان دیجیتال برای تبیین مخاطبان جوان، می‌تواند به شناختی حداقلی و ساده شده از مخاطبان جوان بینجامد و معادل دانستن مخاطبان نوجوان و کودک با بومیان دیجیتال گمراه‌کننده است./ پایان
گزارش مراسم افتتاحیه همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور نخست همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور دوم همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور سوم همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور چهارم همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
بیانیه پایانی همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران» + گزارش تصویری
نظر شما :