گزارش دهمین همایش بین‌المللی شمس تبریزی و مولانا
۷-۸ مهر ۱۴۰۳ خوی، آذربایجان غربی
دهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا، صبحگاه روزشنبه 7 مهر با حضور جمعی از فرهیختگان و علاقه‌مندان داخلی و خارجی به شمس تبریز و مولانا در سالن کنفرانس شهردای شهر خوی آغاز به کار کرد و تا پایان روز 8 مهر به کار خود ادامه داد. این همایش به همت موسسه تولیت شمس تبریزی و مفاخر خوی و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مشارکت دیگر مراکز علمی مانند یونسکو، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، انحمن آثار و مفاخر ایران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و ایکوم ایران برای دهمین سال متوالی در شهر خوی، آرامگاه شمس تبریزی برپا شد، خوی هرسال میزبان شمس‌پژوهان و مولوی‌پژوهان و متخصصان حوزه‌های ادبیات و فلسفه و عرفان و فرهنگ از گوشه و کنار ایران و جهان بخصوص، کشورهای منطقه و همسایه است. دو محور اصلی همایش از چند سال گذشته تا به اکنون، «شمس و مولانا از منظر پژوهش‌های ادبی و عرفانی» و «شمس و مولانا از منظر پژوهش‌های میان‌رشته‌ای» بوده‌است.
با منظور یادآوری آنچه در خصوص اهمیت موضوع همایش در سال‌های گذشته از سوی متخصصان این حوزه عنوان شده است، مبنی بر این است که، هدف از تلاش‌های مستمر، امیدواری در خصوص برگزاری این همایش‌ها با این دستاورد که شمس را تا حدودی از غربت و بدشناختی یا کم شناختی به در آورد. این همایش‌های گران ارج، در حقیقت، به نوعی خلق مجدد میراث‌های بزرگ و گنجینه‌های سترگ ماست. اصولا بازآفرینی و خوانش مجدد میراث‌های یک ملت، یا یک تمدن، نشانه ظرفیت یک فرهیختگی فرهنگی قومی و از لوازم پیشرفت یک کشور است و به نسل‌های آینده می آموزد که نیاکان ما بزرگ و اثرگذار در جهان بوده‌اند. لذا ما هم باید توانمند شویم و راه پیشرفت را پیدا کنیم. بازخوانی میراث در قالب چنین کنگره‌هایی نشانه عزم راسخ برای رسیدن به پیشرفت و سرآمدی در جهان امروز است و برای تحکیم هویت و مواجهه با گسست‌های هویتی و نسلی اقدامی بسیار مهم به‌شمار می آید و سرمایه های بزرگ معنوی و میراثی را از غربت در می‌آورد و اشائه پیام‌های سرشار از صلح و دوستی برگرفته از اندیشه و فکر آن بزرگوار، در این روزگار متخاصم، باشد که رهگشا باشد.
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و موسسه تولیت شمس تبریزی و مفاخر، به عنوان سکان دار بازآفرینی هویت میراث های فرهنگی تمدنی ایرانی – اسلامی، خدای را شاکر است که در فرایند همکاری‌های همدلانه و موفق با همه نهادهای دست اندر کار با اهتمام مستمر در برگزاری همایش بین المللی شمس تبریزی و مولانا در بیش از ده سال اخیر، به جهانیان و نسل های آینده ایران روشن‌تر ساخت که این مرز و بوم دارای چنین گنجینه‌هایی است و زبان و ادبی فارسی که رودکی، فردوسی، غزالی، خرقانی، بایزید، نجم الدین کبری، نظامی، ناصر خسرو، عطار، مولوی، سعدی، جامی، ملک الشعرا بهار و امثال آنان را در خود پرورانده است، می تواند عامل تلطیف روانی و آرامش جان آدمی در دنیای کنونی و تسکین آلام و رنج‌های بشر امروز باشد.
آیین افتتاحیه همایش :
آئین افتتاحیه همایش ساعت 8:30 با تلاوت آیاتی از قران و پخش سرود ملی ایران آغاز به کار کرد و در ابتدا، حجت الاسلام والمسلمین مرتضی اکبری، دبیر علمی دهمین همایش بین المللی شمس ومولانا، در ارائه گزارش خود از روند فعالیت کمیته‌های علمی و اجرایی گفت، دبیرخانه‌های علمی و اجرایی این رویداد علمی و فرهنگی طی یک سال گذشته مقدمات برگزاری دهمین همایش بین المللی شمس تبریزی و مولانا را فراهم کردند. این همایش با حضور 120 نفر از علاقمندان و شمس پژوهان و مولوی شناسان داخلی و خارجی برنامه‌ریز شده است. آقای اکبری گفت، سخنران‌ها، 9 نفر استاد خارجی از کشورهای ترکیه، پاکستان، هندوستان، آمریکا ، کانادا و انگلستان و 8 نفر ازاساتید شمس و مولوی شناس داخلی و ارائه 2 مقاله برتر بوده است. در این همایش از طریق فراخوان مقاله،131 مقاله علمی پژوهشی به دبیرخانه همایش ارسال شده بود که 30 مقاله در مرحله نهایی داوری بررسی و در نهایت 2 مقاله با نظر جمعی داوران برای ارائه انتخاب شده‌است. وی "شمس پژوهی" و"عرفان اسلامی در حوزه آذربایجان به خصوص خوی" را اولویت اصلی انتخاب سخنرانان و امتیاز اصلی ارائه مقالات در این همایش عنوان کرد و افزود، دهمین همایش بین المللی شمس و مولانا نیز با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایگاه استنادی جهان اسلام ثبت و کد ISC دریافت کرده است. مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات ارائه شده و پذیرش شده برای چاپ پس از طی مراحل قانونی در این مرکز علمی جهانی نمایه خواهد شد.
در پایان عنوان کردند، این رویداد علمی فرهنگی که بخشی از برنامه‌های هفت روز فرهنگی خوی است، و به مناسبت بزرگداشت شمس تبریزی و مولانا با حضور پژوهشگران، علاقه‌مندان و عموم مردم در دارالقرار شمس تبریزی برگزار می‌شود. می‌تواند فرصتی برای ترویج مطالعات بیشتر در زمینه عرفان اسلامی ارتقاء دانش عرفانی و ادبی کشور آشنایی بیشتر با فرهنگ عرفانی و زندگی شمس و مولانا و شخصیت شمس تبریزی و پیوند عمیق او با مولانا بشود و انتظار می‌رود به تعمیق روابط فرهنگی میان ایران و سایر کشورهای شرکت‌کننده کمک شایانی بکند.
سخنران دوم افتتاحیه همایش، حجت الاسلام والمسلمین عسگر دیرباز، استاد حوزه و دانشگاه، نماینده مردم استان آذربایجان غربی در مجلس خبرگان رهبری که ریاست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران را نیز بر عهده دارد بودند. دکتر دیرباز در سخنرانی خود با موضوع " تبیین و تحلیل تاثیر شخصیت بزرگان با تاکید بر ابعاد نفوذ شخصیت شمس تبریزی" گفت؛ دیدار شمس با مولانا آغاز تحو ل بزرگ در عرصه عرفان است، امروز جامعه بشری برای رسیدن به ساحل صلح و آرامش به تفکر، ایده و راه شمس ومولانا نیازدارد. حجت الاسلام والمسلمین عسگر دیرباز با بیان اینکه عرفان‌های کاذب را می‌توان با معرفی عرفان ناب شمس ومولانا باطل کرد، گفت، باید شمس ومولانا را به گونه‌ای عرضه کنیم که پاسخ‌گوی نیازهای جامعه بشری باشد
سخنران سوم: آقای دکتر عبدالحمید ضیایی، شاعر، منتقد ادبی، پژوهشگر فلسفه غرب و عرفان‌های شرقی ، دکترای مطالعات عرفان تطبیقی، مدرس دانشگاه، و استاد فلسفه در خصوص "جایگاه خرد انتقادی در مقالات شمس"، سخنرانی کرد. او گفت مولانا گاهی مانند یک درمانگر عمل می‌کرد. او شش دفتر شما را به دنبال معشوق می‌کشد از او اسم معشوق را می‌پرسی می‌گوید بگذار قصه دیگری از حکیم الهی بگویم و همچنان تا دفتر ششم می‌رود از نظر من مولانا رندتر از حافظ است، کسی که می‌گوید من رندم، رند نیست. درک این متون بسیار دشوار است و در باب شمس تبریزی قصه از مولانا هم سخت تر است.
میز ترکیه:
بخش بعدی برنامه صبح میز ترکیه بود که با حضور سه استاد از انستیتو مولوی شناسی دانشگاه سلجوق قونیه ترکیه برگزار شد اساتید مولوی شناس عبارت بودند از پروفسو فورکان چاکیر، که در خصوص "روند توسعه نهادی و بازتاب‌های بین‌المللی مطالعات مولانا در ترکیه" صحبت کرد، پروفسور سامی بایراکچی، سخنرانی خود را در زمینه "استعاره آینه‌ای مولانا: خودت رابشناس، دلت را پاک کن، دلت را برای حقیقت آماده کن"، انجام داد و سپس پروفسور اولجای کوجاتورک، با موضوع، "راه و سفر و برخی از استعاره‌های آن در اشعار مولانا" صحبت کرد. سخنرانی‌ها توسط خانم افسرالملوک ملکی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به صورت هم زمان ترجمه شد.
دکتر فورکان چاکیر صحبت خود را با این جمله" از دیار مولانا به دیار شمس آمده ام و بسیار خرسندم" شروع کرد. وی در خصوص روش کار پژوهشی موسسه مولوی شناسی در دانشگاه سلجوق توضیح داد و اینکه هدف این موسسه مانند یک مرکز هماهنگ کننده برا ی پژوهش های انجام شده در زمینه مولوی شناسی در دنیا عمل خواهد کرد. سخنران دیگر میز ترکیه، سامی بایراکچی گفت مولوی در آثار خود بخصوص در مثنوی از زبان استعاره استفاده کرده است و در آثار او استعاره آیینه و نقش این استعاره را در سیر معنوی ملاحظه می‌کنیم. در آثار مولوی آیینه گاهی راهنمای کامل، گاهی دوست واقعی که همیشه به هر قیمتی راست می‌گوید و گاهی دریچه دل به سوی حقیقت است و صیقل دادن این آیینه شرط اساسی برای انعکاس حقیقت است. چنانچه انسان برای آشنایی با اسرار خداوند باید قلب خود را صیقل بدهد.و از بدی‌ها پاک کند. سخنران سوم میز ترکیه، دکتر اولجای کوجاتورک، گفت سفر طولانی مولوی و خانواده‌اش از بلخ و در نهایت اسکان در قونیه، در ذهن و فکر و روح او آثار بسیاری به جا گذاشته بود او فرهنگ‌ها و جغرافیای متفاتی را تجربه کرد و شناخت و این مسیر و سفر او را مسافر سفر معنوی ساخت و این سفر را با شعر ترنم کرد و سپس به شکل یک شاعر و متفکر بزرگ درآمد. ما استعاره‌ها و تشبیه‌ها و تصاویر تاثیر گرفته از این سفر در دیوان کبیر و مثنوی معنوی را بررسی خواهیم کرد.
بخش دوم برنامه روز اول همایش، با سخنرانی خانم دکتر سحر گل بهاتی از پاکستان شروع شد، خانم دکتر بهاتی در خصوص " چرخش به سوی ابدیت: عشق پر شور مولانا و شمس تبریزی و تشابهات آن با مفهوم عشق عبدال‌لطیف بهطایی" صحبت کرد.خانم گل بهاتی گفت: از نظر من دانشجوی فلسفه، شمس به ظاهر عارف و در واقعیت فیلسوف نابی بوده است.
و آخرین بخش از بخش دوم روز اول همایش، میز هند بود. در این قسمت سرکار خانم ، دکتر فرزانه اعظم لطفی دانشیار و عضو هیئت علمی فرهنگ و زبان‌های باستانی-مطالعات هند دانشگاه تهران، رئیس مرکز پژوهشی آسیا دانشگاه تهران و دبیر بین الملل دهمین کنفرانس شمس و مولانا و آقای دکتر بلرام شکلا، استاد زبان و ادبیات سنسکریت، رئیس مرکز فرهنگی سوامی ویویکانندا سفارت هند ـ تهران و رایزن فرهنگی هندوستان در ایران ، سخنرانی کردند. موضوع سخنرانی خانم دکتر اعظم‌لطفی، " پژوهشی بر هوش گوش و بصیرت زبان حال در آثار شمس و مولانا" بود و آقای دکتر شکلا، نیز در خصوص "مولانا و فلسفه ویندانت" سخنرانی کردند.
خانم دکتر اعظم لطفی در سخنرانی خود گفتند: بنا بر فلسفه شنیدن در باور شمس و مولانا در کنار شنیدنی‌های متعدد گوش‌های سر گوناگونی هم وجود دارد اگرچه با گوش طبیعی می توان برخی صدا ها را شنید اما جهان هستی مملو از نغمههای سری است که گوش‌های طبیعی توان شنیدن آن را ندارند چرا که فرکانس صدای حقیقت درگوش‌هایی که با پرده بی دردی و بی عدالتی ستم و ظلم ریا جهل مرکب نا دانی بی بصیری پوشیده شده است ناشنوا است و چون گوش هوش نیست لذا نمی تواند بشنود
نشنود آن نغمه ها را گوش حس
کز ستم ها گوش حس باشد نجس
نشنود نغمه پری را آدمی
کو بود ز اسرار پریان اعجمی
نغمه دل برتر از هر دو دم است
که پری و آدمی زندانی اند
هردو در زندان این نادانی اند
راه باز شدن گوش هوش و یا گوش باطن راز زبان حال بصیرت بسته شدن گوش ظاهر از پلشتی هاست. مولانا و شمس از زبان آب و آتش آفتاب و آهن و آهو ابر و اژدها و اسب و انار انگشتر انگور باد و باران بلبل و پروانه تمساح و جغد و خر و خرس و خرگوش و خفاش و خم درخت دیگ و روباه و....،،به راحتی سخن می گویند و با گوش باطن صدای آنان را می شنوند .
ما سمیعیم بصیریم و خوشیم
با شما نامحرمان ما خاموشی
نطق آب نطق خاک و نطق گل
هست محور حواس اهل دل
این پژوهش بدیع به راز و رمز بصیرت زبان حال با واکاوی تفاوت گوش طبیعی و مفهوم گوش هوش و گوش باطن و گوش سر در آثار شمس و مولانا به تفضیل می پردازد .
روز دوم همایش:
دومین روز از دهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا در شهر خوی رو 8 مهر ساعت 8:30 با حضور اندیشمندان و عارفان داخلی و خارجی شروع شد. در این مراسم،اولین سخنران، رئیس شورای اسلامی شهر و شهردار خوی، سجاد چهره‌آراء، در سخنرانی خود شمس تبریزی را سرچشمه علم، ادب و عرفان دانست و بر اهمیت معرفی جنبه‌های تازه‌ای از زندگی این عارف بزرگ به علاقمندان و پیروان سلوک درونی تأکید کرد. چهره‌آراء با اشاره به روزهای تلخ و شیرین اخیر در جهان اسلام، شهادت سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، توسط رژیم صهیونیستی را به تمامی آزادی‌خواهان جهان و مردم مسلمان ایران و لبنان تسلیت گفت. وی افزود: "این شهادت دل‌های مؤمنین را آزرده ساخت و یاد و خاطره این مرد بزرگ را همواره زنده نگه خواهد داشت." در ادامه سخنرانی، چهره‌آراء با بیان اینکه همایش بین‌المللی شمس و مولانا فرصتی برای گردهم‌آیی بزرگان ادبیات، اساتید دانشگاه و علاقمندان شمس و مولانا است، اظهار داشت: "این رویداد نه تنها مسیر اندیشه‌ورزی و خردگرایی را ادامه می‌دهد، بلکه به شناخت عمیق‌تری از ویژگی‌های عرفانی، اخلاقی و شخصیتی شمس تبریزی کمک می‌کند." او همچنین به تلاش‌های چندساله شورای اسلامی شهر خوی و مدیریت شهری در جهت برگزاری این همایش اشاره و ابراز امیدواری کرد که در سال‌های آینده شاهد حضور گسترده‌تر بزرگان ادب و عرفان در این شهر تاریخی باشیم.
آقای حسن نصراله پور شهردار خوی سخنران دوم در آیین افتتاحیه دهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا بود او با بیان اینکه مردم دارالمومنین خوی در کنار مردم لبنان هستند، گفت: رژیم سفاک و صهیونیستی با جنایات و حملات علیه مردم لبنان به دنبال جبران شکست‌های خود در غزه است غافل از اینکه این حملات، واکنش ها به جنایات این رژیم را افزایش داده و می دهد.
سازمان‌های بین المللی انفعال را در قبال جنایات صهیونیست‌ها کنار بگذارند و جلوی جنایات این رژیم نامشروع را بگیرند. پایه و اساس تشکیل رژیم صهیونیستی بر ترور و وحشیگری بنا شده و این رژیم نامشروع از ابتدای تأسیس تاکنون مرتکب جنایات زیادی علیه مسلمانان شده است. شهردار خوی این رژیم را جعلی و پوشالی خواند و اظهار داشت: رژیم صهیونیستی با جنایات خود سقوط خود را بیش از پیش تسریع می کند و جنایات این رژیم نمی تواند از سقوط آن جلوگیری کند
شهردار خوی گفت: این همایش در قالب رویداد "هفت روز فرهنگی خوی" با برنامه‌های متنوع فرهنگی و هنری همراه خواهد بود. شهر خوی پس از سالها با همدلی، یکدلی و اتحاد اعضای شورای اسلامی شهر و شهرداری، تمامی مسئولین و صد البته مردم قدرشناس و فهیم شهر خوی در مسیر توسعه، پیشرفت و تحول قرار گرفته و هیچ امری مانع آن نخواهد شد. حسن نصراله پور در بخش دیگری از سخنرانی خود با تبریک روز جهانی جهانگردی گفت: اکنون در قسمتی از زمان قرار گرفتیم که مسیر و موانع توسعه گردشگری و اقتصادی خوی را یکی پس از دیگری باز نموده و در آینده نزدیک شاهد تحول در این شهر خواهیم بود. وی در ادامه از عزم جدی مدیریت شهری گفت و بیان داشت: از سه سال گذشته تاکنون پروژه ها با سیاست گذاری های مدبرانه شورای شهر عملیاتی و قسمت اعظمی از آنها به اتمام رسیده که در نوع خود بی سابقه است. نصراله پور همچنین عنوان کرد: با هماهنگی و همراهی که اکنون در بین مسئولان شهر ایجاد شده، نه تنها مردم فهیم و با فرهنگ خوی بلکه تمام مردم استان آذربایجان غربی نظاره‌گر برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی و نیز اجرای پروژه‌های فاخر و ارزشمند عمرانی هستند.
سخنران سوم، خانم دکتر پریسا قربان‌نژاد، دانشیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلام دانشگاه الزهرا و رئیس شعبه ارومیه دانشگاه الزهرا و عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه در باره " صلح نوین جهانی در پرتو اندیشه های عرفانی شمس و مولانا " سخنرانی خود را ارائه کرد.
سخنران چهارم روز دوم، آقای دکتر صدوقی( سها) فیلسوف، عرفان‌پژوه، نویسنده، حقوقدان و عضو شورای علمی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، با موضوع ارتباط مولانا و ابن عربی سخنرانی کردند، ایشان بر اساس زندگی نامه این بزرگواران به ارتباط آنها پرداخت او گفت، بر اساس همین مستندات می‌توان گفت که مولانا و ابن عربی ملاقات داشته اند و حتی شاید آنها استادی و شاگردی هم کرده‌اند، یک راه ارتباط بین مولانا و ابن عربی خود شمس بوده است، و راه دیگر ارتباط آنها صدرالدین قونوی بوده است.
سخنران پنجم روز دوم آقای دکترمحمد خدادای، دانشیار دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، شمس پژوه و پژوهشگر ادبیات عرفانی در خصوص موضوع " صلح نوین در پرتو اندیشه‌های عرفانی شمس و مولانا سخنرانی کرد و گفت: در تاریخ بشریت، در اکثر مواقع، تفکّرات مبتنی بر نفرت و خشونت حاکم بوده است. نتیجة این موضوع، فجایعی است که در طول تاریخ بشریت، شاهد آن بوده و هستیم.
در کنار این تفکرات تأسف برانگیز، هستی‌شناسی دیگری نیز توسط عده معدودی از انسان‌های عارف و حکیم -همچون شمس و مولانا- وجود داشته است که بر مدار عشق و محبّت می‌چرخد. در این اندیشه، خداوند، ذاتِ عشق است و هستی، تجلّی و ظهور این عشق. انسان‌ها نیز در این تفکّر، عاشقان و معشوقان الهی‌اند و سایر موجودات نیز جلوه‌ای از خداوند و دارای احترام و تقدّس.
اگر روزگاری این تفکّرات عرفانی بر انسان‌ها حاکم شود، به جای جنگ و دشمنی، صلح و دوستی بر جهان و جهانیان حاکم خواهد شد و منابعی که امروزه صرف سلاح و جنگ افزار می‌شود، می‌تواند در خدمت بهداشت، آموزش و کشاورزی قرار بگیرد که در این صورت، کره زمین با همین منابع محدود کنونی، می‌تواند برای ساکنانش با هر ملّیّت و نژاد و مذهبی، از نظر مادّی و معنوی، به مکانی آرمانی و بهشت‌آسا، تبدیل شود. شایسته است که در جهان معاصر، برای دستیابی به چنین صلحی، اندیشه‌های متعالی عارفانی همچون شمس و مولانا و سایر عارفان و حکیمان الهی، بیش از پیش، مورد توجّه و تأمّل قرار بگیرد تا این تعالیم عارفانه، به صورت فرهنگی نجات‌بخش، در جامعة جهانی، نهادینه شوند.
سخنران ششم، در مراسم اختتامیه همایش بین‌المللی شمس و مولانا آقای دکتر سید احمد محیط طباطبایی دانش آموختۀ رشتۀ تاریخ و باستان شناسی و پژوهشگر میراث و ریاست شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) در ایران را بر عهده دارد، دکتر محیط طباطبایی، خبر از تاسیس موزه شمس تبریزی در خوی را دادند و بر ضرورت تاسیس موزه تخصصی شمس و مولانا تأکید کردند. وی بیان کرد که این موزه باید متناسب با شهرستان خوی و بازتاب‌دهنده اندیشه‌ها و عقاید مولانا و شمس تبریزی باشد. محیط طباطبایی همچنین تاکید کرد: « نبود موزه‌های متعدد، به‌ویژه موزه تخصصی شمس و مولانا، سبب شده که شهرستان خوی نتواند به‌طور کامل ظرفیت‌ها و ویژگی‌های فرهنگی خود را به ایران و جهان معرفی کند.» وی بر تلاش برای ثبت جهانی شمس تبریزی در فهرست میراث ناملموس فرهنگی نیز تأکید کرد. پس از مراسم آقای دکتر محیط طباطبایی از مکان در نظر گرفته شده برای موزه بازدید کردند و نحوه چینش بخش‌های مختلف موزه را توضیح و تعیین کردند.
سخنران هفتم و مهمان ویژه همایش آقای دکتر محمدرضا بهشتی، استاد فلفه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، بودند که در خصوص اهمیت و نیاز و ضرورت پژوهش و شناخت اندیشه های شمس و مولانا تاکید کردند.
سخنرانی‌های آنلاین:
دهمین همایش بین المللی شمس تبریزی سه سخنرانی آنلاین از آمریکا، کانادا و انگلیس داشت.
پروفسور سید سلمان صفوی، دکتری فلسفه و دین و فوق دکترای فلسفه هنر از دانشگاه لندن، ریاست آکادمی مطالعات ایرانی لندن، ریاست مرکز بین المللی مطالعات صلح، عضویت در کنگره فیلسوفان مدرسی ایتالیا
پروفسور صفوی درباره " اصول تصوف شمس تبریزی بر اساس مقالات شمس" سخنرانی کردند.پروفسور صفوی گفت: مقالات شمس کاوشی در زندگی ، فلسفه و تعالیم حضرت شمس تبریزی است با طیف وسیعی از موضوعات عرفانی به سبک خاص حضرت شمس مطرح شده است. شمس در این کتاب از هنجارهای رسمی فراتر رفته و نوع رفتارش متفاوت است. ما شناخت کامل از جزئیات زندگی شمس نداریم اما تعالیم او را می‌توانیم تا حدودی از مقالات شمس و مثنوی معنوی مولانا استمزاج کنیم. در این مقاله بر اساس مقالات شمس ده محور اصول تصوف حضرت شمس را بیان می‌کنیم که بنای شناخت شمس است. 1- مجموعه گفتارهای او که توسط دیگران نوشته شده است. 2- استاد روحانی مولانا و تاثیر عمیق در اندیشه مولانا و مولانای قبل از شمس و بد از شمس . 3- تجربه مستقیم با حضرت معبود. 4- شکستن قراردادهای اجتماعی و مذهبی 5- تسلیم در برابر اراده خدا 6- شهود معنوی و معرفت باطنی یا علم لدونی 7- رابطه معلم و شاگردی 8- سادگی و فروتنی 9- وحدت وجود 10- رهایی از ترس و یقین.
پروفسور سید محسن فاطمی، روان‌شناس، مدرس، ممقالات شمس و مثنتقد فیلم، نویسنده و مترجم ایرانی فوق دکتری روان‌شناسی اجتماعى/بالینى با تمرکز بر حضور پویا در لحظه از دانشگاه هاروارد، ساکن کانادا. موضوع سخنرانی دکتر فاطمی، " بررسی نگاه روانشناختی مولانا در آثار عرفانی و فلسفی او" مولانا درون انسان را در حالات مختلف مورد تطور و بررسی قرار می‌دهد. مولانا در وصف زیبای‌ها و در قدرت عمیق این زیبایی‌ها درک انسانی را مورد توجه قرار می‌دهد و از کثرت‍ها و تشتت‌های گوناگون گریبان انسان را می‌گیرد از نظر مولانا درون انسان توان بسیاری در دخل و تصرف سطوح مختلف روان را از خود نشان می‌دهد. مولانا در مورد سبک‌های مختلف رویایی و واقعیت در مورد فضای خلاق درون و تقابل بین جهان ذهنی و جهان بیرونی در ابعاد و فضای مختلف مطالب گوناگونی مورد تحلیل قرار داده است. از طرق مختلف به درون شکفته انسان‌ها توجه می‌کند. راز شکفتگی و تازگی را در شادابی درون می‌داند. از قدرت عمیق انسان برای تازه کردن لحظات خود صحبت می‌کند که این تازگی و شادابی درون از نظر مولانا رابطه عمیق با آگاهی دارد. مولانا از مشاهده‌گری صحبت می‌کند که این مشاهده‌گربه عاملیت خود عمیقا می‌اندیشد و در کنار این عاملیت و مشاهده و تقابل عاملیت و مشاهده باعث خواهد شد از فضاهای ذهنی فاصله بگیرد و با انقطاع رابطه عمیقی برقرار کند.از نظر مولانا و در خصوص نگاه آسیب‌شناسی انسان‌ها که با دید جدیدی نگاه می‌کند، از گریز انسان از خود صحبت می‌کند. انسان‌ها وقتی از خود می‌گریزند جدایی و گریز از فضاهایی خواهد بود که ابتکار و نوآوری را از آنها خواهد گرفت. نگاه مولانا نگاهی است همراه با نوآوری، تازگی و غور و ژرفناک نسبت به درون انسان و نسبت به جریان‌های روانشناختی انسان و پدیده رابطه درون و رابطه بیرون انسان‌ها.
دکتر رجبعلی کاوانی، دکتری تاریخ از دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد پیشرفته از دانشگاه لایدن هلند و عضو پیوسته پؤوژه تحقیقاتی تن آپ در دانشگاه لایدن است. دکتر کاوانی ساکن میشیگان امریکا است. موضوع سخنرانی دکترکاوانی؛ " اصل و نسب و هویت مولانا چیست؟" کاوانی ابتدا یک بیوگرافی از مولانا ارائه داد، و گفت علت کوچ خانواده مولانا در یک روایت حضور مغول‌ها بوده که قبل از حمله مغول بلخ را ترک کردند و در روایتی دیگر، پدر او بهاولد با روحانیان مذهبی بلخ اختلاف داشته و به دلیل آزار آنها مجبور به ترک بلخ می‌شود میراث مولانا به زبان فارسی است بیش از شصت و یک هزار بیت شعر فارسی دارد و تنها چند بیت به ترکی شعر دارد. سه نکته کلیدی در خصوص هویت مولوی می‌توان ذکر کرد اول، زادگاه او بلخ بود که زادگاه خیلی مهم است.دوم زبان، که مولفه قدرتمندی در تعیین هویت است و زبان او فارسی بود. و سوم اینکه، قسمت اعظم عمر او حدود چهل سال در قونیه ترکیه بوده است. بنا بر دو مولفه زبان و زادگاه می‌توان گفت مولانا ایرانی و افغان است. ترکها هم چون بخش اعظم زندگی او در ترکیه و مدفون در آنجا هست خود را محق می‌دانند. حال اینکه بگوییم مولانا فقط ایرانی یا فقط افغان و فقط ترک است با اندیشه‌های مولوی همخوانی ندارد. مولوی حدود سی و پنج یا سی و شش سالگی با شمس تبریزی آشنا شد و تغییرات روحی و فکری بسیاری در او ایجاد شد و از یک زاهد خشکه مقدس به یک عارف عاشق تبدیل می‌شود و قسمت اعظم اشعار مولوی از این دوران به بعد نوشته شده است. از دلایل محبوبیت مولانا این است که اشعار او خیلی از فرهنگ و اساطیر را در بر می‌گیرد. دکتر کاوانی بر اساس نوشته‌های مولوی، وحدت، همدلی، وفاق و سازش را برداشت می‌کند. اشعار او به بازنگری، درک و همدلی و وحدت با یکدیگر، ارزش‌گ‌ذاری به روابط به جای ثروت، ترویج صلح به جای تضاد و جنگ، محبت و غلبه بر چالش‌های موجود در زندگی ، متعلق نبودن به هیچ مذهبی و ملتی و جدا از عناصر مادی هدایت می‌کند. مولوی روی ارتباطات عمیق انسانی تاکید می‌کند.
تهیه گننده گزارش: افسرالملوک ملکی
نظر شما :