گزارش سمپوزیوم بین المللی «هند شناسی در ایران»

سمپوزیوم بین المللی «هند شناسی در ایران، گام اول: نگاهی به آثار و فعالیت های علمی دکتر سید محمدرضا جلالی نایینی» به همت دفتر همکاری های علمی بین المللی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو و موسسه مطالعات فارسی هند در روز شنبه مورخ 13 شهریور 1400 ساعت 9 صبح برگزار شد. این سمپوزیوم با سخنان رییس سمپوزیوم سرکار خانم دکتر شکوه السادات حسینی، رییس دفتر همکاری های علمی بین المللی پژوهشگاه و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز شد. ایشان درباره دلایل و زمینه های علمی بررسی هندشناسی و نحوه برگزاری سمپوزیوم سخن گفتند. سپس دبیر علمی سمپوزیوم، سرکار خانم دکتر فرانک جهانگرد، عضو هیات علمی پژوهشکده زبان و ادبیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در خصوص «ضرورت هندشناسی در ایران» سخنرانی کردند. ایشان با اشاره به همزیستی دو قوم ایران و هند در عهد باستان و همسایگی این دو قوم پس از مهاجرت، تاریخ روابط فرهنگی و ادبی دو قوم پس از اسلام را مرور و ضرورت هندشناسی در ایران را تبیین کردند.

سپس کلیپ همایش پخش شد و پس از آن پروفسور سید اختر حسین، رییس موسسه مطالعات فارسی هند و عضو هیات علمی مرکز مطالعات فارسی و آسیای میانه دانشگاه جواهر لال نهرو سخنرانی خود را با عنوان «India and her people in the poetic frame of the Nal O Drama » آغاز کردند. ایشان پس از اشاره به جایگاه جهانی هندشناسی، بر هند شناسی در ایران متمرکز شدند و آن را به سه دوره باستان، میانه و معاصر تقسیم کردند. سپس به معرفی فیضی دکنی و مثنوی نل و دمن او پرداختند. 

سخنران دیگر سمپوزیوم پروفسور امیرحسین ذکرگو با ارائه مقاله «Persian Exposure to the Ramayana Epic: Introducing the First Annotated and Illustrated Version of Ramayana in Contemporary Persian Language» دستاورد آخرین پژوهش های خود را در حوزه هندشناسی ارائه کردند. ایشان به اثر مهم رامایانا در فرهنگ هندی اشاره کردند و چهار نسخه متفاوت و مربوط به دوره های مختلف از این اثر را مقایسه و تحلیل کردند.

پروفسور اخلاق انصاری آهن، استاد و محقق مطالعات هندی و فارسی و عضو هیات علمی مرکز مطالعاتی آسیای میانه دانشگاه جواهر لال نهرو سخنرانی خود را با عنوان «مطالعه تطبیقی ادیان توسط داراشکوه و دکتر جلالی نایینی» ارائه کردند. داراشکوه از شخصیت های برجسته هند است که آثار او سخت مورد توجه دکتر جلالی نایینی قرار گرفته و آثاری مانند منتخبات داراشکوه و مجمع البحرین به اهتمام دکتر جلالی نایینی در ایران به چاپ رسیده است، پروفسور اخلاق انصاری آهن به معرفی و مقایسه آرای این دو اندیشمند پرداختند و با تمرکز بر بحث وحدت وجود در آرا و اندیشه های داراشکوه، آرای دکتر جلالی نایینی را با وی مقایسه کردند.  

سرکار خانم دکتر صفورا برومند، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مقاله خود را با عنوان «جستجوگر آفاق هند؛ استاد فتح­الله مجتبایی» ارائه کردند. ایشان دیدگاه های دو هندشناس برجسته معاصر یعنی دکتر جلالی نایینی و استاد فتح الله مجتبایی را مقایسه کردند و نقاط مشترک آنها را تبیین و تحلیل کردند.

سخنرانی پروفسور ارشد قادری با عنوان «Contribution of Mohammad Reza Jalali Naini to Indic Studies with Special Reference to Tazkira Muntakhab-al Lataif» در زمینه کتاب ارزشمند تذکره منتخب اللطایف اثر رحم علی خان ایمانی بود که به اهتمام دکتر جلالی نایینی منتشر شده است. پروفسور قادری به دو هزار شاعری که نام آنها در این تذکره جاودانه شده اشاره کردند و در تحلیل بخش های گوناگون این تذکره، تلاش و دقت کم نظیر دکتر جلالی نایینی و دکتر عابدی را که در تنظیم متنی دقیق کوشیده اند، ستودند.

دکتر محمد علی ربانی، رایزن فرهنگی ایران در هند سخنران دیگر این سمپوزیوم بودند. ایشان درباره «هندپژوهی معاصر در ایران» سخنرانی کردند و با برشمردن بزرگترین هندشناسان معاصر به معرفی و بررسی آثار شاخص آنها پرداختند.

دکتر ابوالقاسم رادفر استاد بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی که مطالعات و پژوهش های ارزشمندی در زمینه هندشناسی دارند، درباره «گنجینه غنی منابع فارسی در کتابخانه های هند» سخن گفتند. ایشان به بررسی کتابخانه های مختلف در جنوب هند با تکیه بر شهر حیدرآباد پرداختند و به ویژه به توصیف سه کتابخانه مهم و غنی این شهر؛ کتابخانه سالار جنگ، کتابخانه دانشگاه عثمانیه و کتابخانه آصفیه پرداختند. ایشان ارزش این کتابخانه ها را نه تنها از لحاظ کمیت کتاب ها، نسخه ها، اسناد، یادداشت ها و دستنویس ها، که از لحاظ کیفیت و ممتاز بودن محتوا شایان توجه دانستند.

سرکار خانم دکتر فریبا افکاری، مدرس و پژوهشگر نسخ خطی، اسناد و آرشیو و رییس کتابخانه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران به «بررسی نقش و جایگاه دکتر سید محمدرضا جلالی نایینی در مطالعات هندشناسی» پرداختند. ایشان با تبیین جایگاه فعالیت های علمی دکتر جلالی نایینی، آنها را مأخذی معتبر برای تدریس در رشته مطالعات هند در دوره کارشناسی ارشد و دکتری دانستند و به لزوم کتابشناسی در حوزه مطالعات هند اشاره کردند.

سرکار خانم دکتر الهام ملک زاده، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم تاریخی و دبیر اجرایی همایش مقاله خود را با عنوان «پیوند سیاست و فرهنگ، مروری بر حیات و فعالیت های سیاسی و فرهنگی دکتر سید محمدرضا جلالی نایینی» ارایه کردند. ایشان از زاویه ای دیگر به زندگی و زمانه دکتر جلالی نایینی نگاه کردند و پس از بررسی اوضاع تاریخی زمان دکتر جلالی نایینی و تبیین جایگاه ایشان در سیاست عصر پهلوی، کارنامه سیاسی ایشان را تحلیل کردند. سپس دوران روزنامه نگاری و سناتوری دکتر جلالی نایینی را تا زمان کناره گیری از فعالیت های سیاسی و عطف توجه کامل ایشان به فعالیت های فرهنگی بررسی کردند.

سرکار خانم زیبا جلالی نایینی، ناشر و فعال در امور فرهنگی سخنان خود را با عنوان «جهش باطنی و هجرتی زمانه ساز» درباره ابعادی از زندگی خصوصی دکتر جلالی نایینی بیان کردند و ایشان را نه تنها فرزند زمانه خویش، که فرزند زمانه ای خواندند که خود آن را بنیان نهاده و دیگران را نیز به حضور و بالیدن در آن فراخوانده است.

در اختتامیه سمپوزیوم، به ضرورت تأسیس و تقویت رشته هندشناسی در ایران اشاره شد و همچنین ضرورت تدوین کتابشناسی مطالعات هند مورد تأکید قرار گرفت.

سمپوزیوم بین المللی «هندشناسی در ایران» در ساعت 14 به پایان رسید.