گزارش نشست «کاربردی‌سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر»

برگزاری نشست «کاربردی سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر» در همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی، روز چهارشنبه ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ در دانشگاه کاشان برگزار شد و مرکز نوآوری و توسعه فناوریِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به‌عنوان همکارِ علمیِ همایش، نشست علمی «کاربردی سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر»، در این همایش سه سخنرانی ارائه کرد. در ابتدای این نشست علمی، دکتر سیدمحمد قریشی، دانشیار گروه فیزیک دانشگاه کاشان و مدیر مرکز کارآفرینی دانشگاه، به‌عنوان دبیرِ نشست، ضمن سپاس از همکاری‏‌‌های مرکز نوآوری و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی در برگزاری این همایش گفت: «موضوع تحول و نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی به‌عنوان ابزاری نرم‌افزاری برای مواجهه با چالش‌‌‌های پیش‌رو و رشد فرهنگی جامعه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، و پژوهشگران آن مرکز بزرگ علمی، چراغِ راهِ بسیاری از دانشگاه‌‏ها و پژوهشگاه‌‏ها خواهد بود. دکتر محمد نجاری نوآوری در جشنواره‏‌‌های علوم ‏انسانی و هنر؛ کاربردی‏ سازی‏ جشنواره‏‌‌های فرهنگی و هنری در ایران با همراهی علوم‏ انسانی، هنر و صنعت دکتر محمد نجاری، معاون مرکز نوآوری و توسعه فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به ارائه مقاله «نوآوری در جشنواره‏‌‌های علوم‌‏انسانی و هنر: کاربردی‏‌سازی‏ جشنواره‏‌‌های فرهنگی و هنری در ایران با همراهی علوم‌‏انسانی، هنر و صنعت» پرداخت و گفت: «از نمونه‏‌‌های موفق هویت‌‏سازی شهر در جهان، دو شهر «رجیو» در نزدیکی میلان ایتالیا و «اشتوتگارت» آلمان است. این دو شهر امروزه از مکان‏‌‌های کلیدی در حوزه آموزش به کودکان هستند. بازبینی گذشته این دو شهر نشان می‏‌دهد برنامه‏‌ریزان و سیاست‌گذاران، با کمک نهاد‌‌هایی مانند شرکت بوش، تمام هویت شهر را در خدمت کودکان قرار دادند و آن را به قطب آموزش کودکان تبدیل کردند. با الگوپذیری از این پیشینه موفق، می‏‌توان از ظرفیت‏‌های موجود برای هویت‏‌بخشی به شهر بهره گرفت. برگزاریِ جشنواره‌‌های فرهنگی و هنری بستری را فراهم می‌کند که هنرمندان و هنرسنجان را گردِ هم می‏‌آورد تا داوری کنند و داوری شوند و از دریچۀ سنجش به سنجیدگی بیشتری برسند. روشِ تحقیق، توصیفی است؛ و نخست به بررسیِ جامع و کامل جشنواره‏‌های موضوعی در ایران، به‏‌ویژه جشنواره‏‌هایی پرداخته می‏شود که موضوعات صنعتی را دستمایه تولید آثار هنری قرار داده‌‏اند؛ سپس با آسیب‏‌شناسی جشنواره‏‌های فوق، برگزاری یک جشنواره کاربردی، پیشنهاد می‏‌شود. فضای فرهنگی ایران از دیرباز حلقه مهم اتصال فرهنگ‏‌های هند قدیم و منطقه مدیترانه بوده‏؛ و این ویژگی، ایران را در جایگاه بوته ذوب ارزش‏‌های فرهنگی قرار داده است که در آن، سرشت فرهنگ‏‌های مجاور با جوهر وجودی بومی در هم‏ می‌‏آمیزد و با جرح و تعدیل‏‌هایی به نسل‏‌های بعدی می‌‏رسد. پس از روزگارِ بیماری منحوسِ کووید، بسیاری از رویداد‌های فرهنگی، تحت تأثیر شرایط قرنطینه، اهمیت و تأثیرگذاری خود را از دست داد. از دیگرسو، آموزش مجازی و قرنطینه‏‌های طولانی، باعث به‏‌وجود آمدن، اختلالاتِ عمیقِ روانی در کودک و نوجوان و والدینِ آن‏ها شد. این اهمیت در شرایط کنونی و فضای یأسِ عمومی، صدچندان شده است؛ و به‏‌همین جهت، پایه‏‌گذاری رویدادی جدید، با شرط برنامه‏‌ریزی دقیق و برگزاری صحیح، می‌‏تواند جای مناسبِ خود را بین مخاطبان بیابد. یکی از این برنامه‏‌ها، برگزاری جشنواره‏‌هایی برای هویت‏‌بخشی به شهر، با نقش‌‏آفرینیِ صنعتِ حامیِ جشنواره است.» دکتر زهرا حیاتی واکاوی سیاست‌گذاری‏‌ها و برنامه‏‌ریزی‏‌های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حوزه علوم انسانی کاربردی دکتر زهرا حیاتی، دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به ارائه مقاله «واکاوی سیاست‌گذاری‏‌ها و برنامه‌‏ریزی‏‌های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حوزه علوم انسانی کاربردی» پرداخت و گفت: «کاربرد دانش، هدفی است که در برابر اهداف شناخته‌‏شد‌ه‌ای مانند اشاعه یا تولید دانش قرار می‌‏گیرد. در برنامه‌‏ریزی‏‌ها و سیاست‌گذاری‏‌های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، می‌توان سهم فعالیت‏‌های علمی را در سه زمینه بازتعریف کرد: اشاعه دانش، تولید دانش و کاربرد دانش. دستیابی به دیدگاه و تعریف مشترک درباره دانش کاربردی (علوم انسانی کاربردی) در میان مدیران و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه (و در مرحله بعد، دانشجویان) از گام‏‌های بنیادینی است که با راه‏‌اندازی بخش‏‌هایی مانند «مرکز نوآوری و توسعه فناوری» ذیل حوزه ریاست پژوهشگاه، و «مدیریت کاربردی‏‌سازی پژوهش‏‌های علوم انسانی»، ذیل حوزه معاونت کاربردی‏سازی علوم انسانی و فرهنگی، محقق شده است. مفهوم کاربرد دانش ذیل دانشگاه نسل سوم تعریف می‏‌شود و محور آن «توسعه اقتصادی از طریق نوآوری علمی» است. راهکار‌های عملیِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ترویج دانشِ کاربردی، براساس نگاه انتقادی به مسئله تعریف شده است. برای مثال، شورای پژوهشی باید بتواند نقش نوآورانه و کاربردی طرح‏‌های کاربردی را در دو زمینه تشخیص دهد: ۱-«افزایش سودمندی و فراگیری دانش یا تعامل خلاق دانش با محیط»؛ ۲- «افزایش کالا و خدمات» . از آنجا که دانش کاربردی یک امر چندساحتی است و لایه‏‌های مختلف مدیریتی، اداری و علمی در تحقق آن دخیل هستند، پژوهشگاه می‏‌تواند سیاست‏‌های موازی خود را تعریف کند؛ مانند: ۱- اولویت بخشی به آموزش مدیران؛ به‏‌ویژه تحقق انسجام ادراکی درباره دانش کاربردی در شورای پژوهشی که عهده‏‌دار نظارت و تصویب طرح‌نامه‌‏ها است؛ ۲-توسعه آموزش‏‌های مهارتی درمیان اعضای هیأت علمی؛ به‏‌نحوی که پژوهشگر در فرایند پژوهش به شناخت بهتری از نظام تولید و بازار کار و اشتغال دست یابد؛ ۳-ایجاد اصلاحات آموزشی در سطح تحصیلات تکمیلی؛ به نحوی که دانشجو حین فراگرفتن دانش نظری، مهارت‏‌های مربوط به خلاقیت تعامل دانش کسب شده را با محیط به دست آورد؛ ۴- تعریف سرفصل‏‌های بین‏رشت‌های یا گروه‏‌های پژوهشی بین‏‌رشته‌ای که در برابر رشته‏‌های سنتی بهتر می‌‏توانند با ساختار‌های اجتماعی و فرصت‏‌های اقتصادی که ماهیت چندبعدی دارند ارتباط برقرار کنند.» دکتر نادیا حاجی‏‌پور ارطرانی دستاورد‌های فناورانه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دکتر نادیا حاجی‌‏پور ارطرانی، پژوهشگر پژوهشکده زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به ارائه مقاله «دستاورد‌های فناورانه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» پرداخت و گفت: «در این سخنرانی، امور فناورانه پژوهشگاه به دو دسته تقسیم شده است: ۱- پرتال جامع علوم انسانی؛ ۲- پیکره‌ها، سامانه‌ها و پایگاه‌‌های پژوهشکده زبان‌شناسی که شامل ۱۱ مورد است که به هردو پرداخته می‏‌شود: ۱-پرتال علوم انسانی به عنوان سامان‌های جامع برای دستیابی به فعالیت‌‌های علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی، آغاز به کارکرده است؛ پژوهشگر پژوهشکده زبان‏‌شناسی، با اشاره به توانمندی‌‌های این سامانه، به اهداف تأسیس این وبگاه، فاز‌های تکمیلی آن و همچنین بر تعداد مقالات، سهولت دسترسی به آن‏ها و رایگان بودن دانلود مقالات تأکید کرد و درباره شیوه‌‌های جست‌وجو در این وبگاه، معرفی فراوانی حوزه‌‌های تخصصی آن، حضور مجلات و نشریات مختلف در آن توضیح داده شد. ۲- یازده پایگاه و سامانه پژوهشی که در وبگاه پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی، قابل دسترسی است معرفی شد و از میان ۱۱ سامانه، ۵ سامانه به تفصیل ارائه شد: الف- پایگاه دادگان زبان فارسی: پیکره این پایگاه شامل متون ادبی، سیاسی، هنری و... همچنین متون نوشتاری و گفتاری است. برای معرفی این پایگاه، به برخی از اهداف اشاره شد، طریقه عضویت در وبگاه، روش جست‌وجو در آن و چگونگی استفاده بهینه از آن؛ ب- پایگاه دادگان پارسیگ: پیکره این پایگاه شامل همه متون فارسی میانه است که تاکنون ۸۰هزار واژه در آن بارگذاری شده است. برای معرفی این پایگاه نیز، برخی از اهداف توضیح داده شد، سپس انواع روش جست‌وجو در پایگاه، لایه‌‌های اطلاعاتی که در این پایگاه وجود دارد و در نهایت به چگونگی استفاده بهینه از آن اشاره شد. ج- فرهنگ جامع فارسی میانه_فارسی نو: برای معرفی این سامانه نخست، روش جست‌وجو در وبگاه توضیح داده شد و سپس اطلاعاتی از پیکره این فرهنگ که شامل ۹ متن پهلوی است. د- سامانه ارزیابی مهارت زبانی: این سامانه متشکل از یک پایگاه داده از سؤالاتی است که به طور خودکار از متون آموزش فارسی به غیر فارسی‌زبانان تولید شده است. این سامانه مجهز به الگوریتم‌‌های هوش مصنوعی است که پس از شناسایی اشکالات کاربران در پاسخ‌گویی به سؤالات، در یک فرایند تکرار و تمرین، بر اساس پاسخ اشتباه کاربر، موجب یادگیری می‌شود. در معرفی این سامانه، به طریقه استفاده و ورود به آن، ویژگی‌ها و همچنین امکاناتی که دارد، اشاره شد. ه- سامانه تحلیل مقالات علمی: این سامانه حاوی چکیده مقالات در ۱۰۰ سال اخیر است. مقالات متعلق به ۱۶ حوزه علوم انسانی است تا تحلیلی موضوعی و مبتنی بر یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی بر روی چکیده‌ها انجام شود. در معرفی این سامانه، به طریقه استفاده و ورود اشاره شد. همچنین ویژگی‌‌های سامانه که از جمله «دسترسی رایگان برای پژوهشگران به پژوهش در حوزه سیاست‌گذاری در علم» است، برای حضار گفته شد. همه موارد فوق به وسیله تصویر‌هایی از وبگاه‌‏ها و پایگاه‏‌‌های اطلاعاتی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، قابل مشاهده بود که بسیار مورد توجه حاضران قرار گرفت. پس از سخنرانی‌‌های علمی، پرسش‏‌‌هایی از سوی دبیر نشست و شرکت کنندگان، مطرح و از سوی ارائه دهندگان مقالات، پاسخ داده شد.