سخنرانی «آموزه‌های اخلاقی امام علی(ع) برای عصر ارتباطات» برگزار می‌شود

گزارش نشست علمی مرکز تحقیقات امام علی علیه السلام

۱۰ بهمن‌ماه 1401

به مناسبت میلاد امام اول شیعیان، مرکز تحقیقات امام علی(ع) نشست علمی باعنوان «آموزه‌های اخلاقی امام علی(ع) برای عصر ارتباطات» در تاریخ ۱۰ بهمن‌ماه1401، ساعت ۱۰ الی 1۲درسالن ادب برگزارنمود.

درابتدای نشست،دکترآمنه بختیاری به‌عنوان دبیر علمی نشست،ضمن خیرمقدم به حاضرین،عنوان نشست وچکیده‌ای ازجزئیات برنامه را قرائت کردوسپس دکترمریم صانع‌پور؛ عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکترای فلسفه و دکترای علوم و معارف نهج البلاغه به سخنرانی پرداخت.

دکترآمنه بختیاری ضمن اشاره مقدماتی برمبنای بسترسخنرانی گفت:سیره اخلاقی و عملی امیرالمونین علی (ع) منشوری از اندیشه‌های مترقی، والا و ارزنده استکه می‌تواند الگویی کامل در عرصه حاکمیت و جلوه‌ای خاص در تاریخ سیاسی و اجتماعی جوامع داشته باشد. چنانچه در این آموزه‌های اخلاقی، عقلانی و انسانی آن حضرت تامل و تعمق بیشتری داشته باشیم، می‌توانیم در عصر ارتباطات و اطلاعات به جای آنکه مصرف کنندگان صرف انواع رسانه‌ها باشیم،به شهروندانی فرهیخته که انواع رسانه‌ها قلب تپنده آن هستند، تبدیل شویم. در واقع در جهان‌بینی الهی حضرت امیر، اندیشه و اخلاق عناصر جدای‌ناپذیر و اساسی در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها محسوب می‌شوند که با مولفه هایی همچون تفکر انتقادی، شک راهبردی،گسترش فرهنگ پرسشگری،عدم سطحی‌نگری، توجه به مسئولیت اجتماعی، سواد اخلاقی و اخلاق مراقبتی، توجه به کرامت انسانی و در نهایت صلح و مدارا همراه هستند.

دکتر بختیاری افزود: از مهم‌ترین مولفه‌های مهم سیره اخلاقی امام علی (ع) برای عصر ارتباطات و اطلاعات اینست که ایشان همواره انسان‌ها را به تفکر انتقادی و پرسشگری تشویق نموده چرا که انسان‌های نقاد و پرسشگر می کوشند بر دانایی خود از طریق جستجو و پژوهش بیافزایند. در این راستا در مواجهه با پیام‌های پیرامونمان نباید منفعل و تسلیم پذیر باشیم، بلکه باید به کشف و رونمایی از لایه‌های پنهان پیام‌ها بپردازیم. چنانچه حضرت علی(ع) نیز تاکید دارند که شناخت انسان تنها از طریق تعقل صرف ممکن نیست و برای بهره‌مندی از معرفت نیاز است که انسان به مسائل به دیده شک و تردید نگاه کند. همچنین ایشان می‌فرمایند گمان عاقل گوشه‌ای از عقل اوست. بنابراین باید آگاه باشیم با سطحی‌نگری تنها ظاهر پیام‌ها را دریافت خواهیم کرد و ضروری است که توجه عمیق، دقیق و جدی به آنچه می‌خوانیم، می‌بینیم و می‌شنویم، داشته باشیم. در واقع درک فرد باید به تعقل و اندیشه خود، رنگ تعمق و ژرف اندیشی ببخشد تا او را از تفکر سطحی و مقطعی باز‌دارد. بر این اساس حضرت علی(ع) می‌فرمایند عاقل کسی نیست که بتواند خوب را از بد تمیز بدهد بلکه عاقل کسی است که بتواند تمیز دهد که بین دو بد کدام بهتر است. همچنین دریافت‌های اخلاقی از پیام‌ها با تاکید بر روابط شخصی و اخلاق مراقبت می‌تواند به ارزشمند بودن روابط انسانی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی افراد جامعه بیانجامد..

ایشان ادامه داد: در حوزه بایدهای اخلاق ارتباطی از نگاه امام علی آنچه ضرورت بسیار دارد توجه به مولفه‌هایی همچون مسئولیت‌پذیری، شجاعت، صراحت و شرافت، حق‌گرایی، صداقت و شفافیت، رعایت حرمت، امانتداری در انتشار محتوا و اخلاق مراقبت و بسیاری دیگر از این دست امور است.

در ادامه نشست، دکتر مریم صانع پور به بحث و بررسی بیشتر در خصوص آموزه های اخلاقی امام علی(ع) برای عصر ارتباطات پرداخت و اذعان کرد: در پژوهشی که در 1395 در مورد چندصدایی اخلاقی در دنیای مجازی انجام دادم با این دغدغه فیلسوفان اخلاق عصر ارتباطات آشنا شدم که بدنبال اصول مشترکی برای فرهنگ‌های اخلاقی متنوع هستند تا امکان حیات اخلاقی را برای همه کسانی که درگیر ارتباطات همزمان و فراگیر کنونی  هستند فراهم کند. از این رو سیزده کشور را از چهار قاره مورد پژوهش قرار دادند و میان فرهنگ‌های مختلف از نظام قبیلگی گرفته  تا نظام‌های مدرن با روش استقرایی به پنج فضیلت یا اصل مشترک اخلاقی دست یافتند که مبتنی بر مشترکات اخلاق انسانی بوده‌است این پنج اصل عبارتند از:

1.  تقدس حیات و تقدس حیات انسانی
2. صداقت
3. جمع‌گرایی
4. عدالت
5. صلح‌طلبی

دکتر صانع پور افزود: در پژوهش بعدی با تمرکز بر کلیدواژه «ناس» به صورت‌بندی آموزه‌های اخلاقی قرآن پرداختم؛ مفهومی که پیشادینی - پیشافرهنگی است و از این می‌تواند مورد وفاق همه انسان‌ها قرار گیرد. این صورت‌بندی مفهومی در سه سطح انجام پذیرفته:

الف) مبانی انسان‌شناسانه اخلاقی

ب) زمینه‌های مشترک زیست اخلاق ارتباطی

ج) اصول مشترک اخلاق ارتباطی

در این صورت‌بندی مفهومی زمینه‌های مشترک اخلاقی بر مبانی مشترک انسان‌شناختی استوار شده و سپس اصول مشترک اخلاق ارتباطی در زمینه‌های مشترک ایجاد شده‌است تا بر اساس این اصول مشترک ارتباطات جهانی به گونه‌ای اخلاق‌مدار شکل گیرد؛ 7 اصل مشترکی  که بر پنج اصل فیلسوفان اخلاق عصر ارتباطات افزوده می‌شود و 12 اصل اخلاقی مشترک را برای زندگی در عصر ارتباطات شکل می‌دهد که عبارتند از:1) احسان به همة انسانها؛2) احترام به حق مالکیت همة انسانها؛ 3) مودت افزایی میان همة انسانها؛ 4) سفارش همگان به فضائل و نهی همگان از رذائل؛ 5) مدارا با همة انسانهای خطاکار و بخشش ایشان؛ 6) امانتداری و قضاوت عادلانه نسبت به همة انسانها؛ 7) وفاداری نسبت به همه انسان‌ها در مورد معاهدات.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: ضمناً در این پژوهش علاوه بر این بایسته‌های اخلاقی مشترک میان همه افراد نوع انسان، برخی ناشایست‌های اخلاقی از آموزه‌های اخلاق حداقلی علی (ع) به تبع آیات قرآن اخذ شده که عبارتند از: ا) تکبر و فخرفروشی؛ 2) پرخاشگری؛ 3) مریدپروری؛4) تعصب و جزم‌اندیشی؛ 5) تجاوز به حریم خصوصی؛ 6) افشاء اسرار

پس درحالی که همه فرهنگها حق دارند نظریه ها و عملکردهای حداکثری بومی‌شان را پاس دارند، اما ارتباطات جهانی می‌تواند بر محور مشترکات حداقلی یک اخلاق انسانی پیشادینی - پیشافرهنگی باشد تا زمینه های نزاع و درگیری برچیده شود و زندگی مسالمت آمیز در ارتباطات همزمان دنیای امروز امکان‌پذیر شود.

دکتر صانع پور در مباحث پایانی خود، اظهار کرد: با استفاده از سخنان امام اول شیعیان علی علیه‌السلام منظومه‌ای اخلاقی صورت‌بندی شده  که مبتنی بر مشترکات انسانی است تا پاسخگوی روابط فرادینی و فرافرهنگی در عصر ارتباطات باشد. این اصول اخلاقی بر مبانی مشترک انسان‌شناختی مانند پاک‌نهادی، برادری و برابری افراد بشر، پایه‌گذاری شده‌است تا زمینه‌های مشترک اخلاقی مانند رحمت، وحدت و عدالت فراهم شود و سپس اصول «اخلاق مسالمت»  به گونه‌ای صورت‌بندی شود که در هر یک از اصول، همه زمینه‌های مشترکِ زیست اخلاقی و نیز همه مبانی انسان‌شناسانه، حضور داشته ‌باشند تا نظام اخلاقی منسجمی برای ارتباطات مسالمت‌آمیز میان «امت انسانی واحد»^[1]  شکل گیرد.

آموزه‌های اخلاقی امام علی(ع) برای عصر ارتباطات
سخنران:
مریم صانع‌پور

دبیر علمی نشست:
آمنه بختیاری

دوشنبه، 10 بهمن 1401

ساعت: 10 تا 12
سالن ادب