هم‌اندیشی جایگاه مطالعات قرآنی در تحول علوم انسانی برگزار شد
هم‌اندیشی جایگاه مطالعات قرآنی در تحولات علوم انسانی به همت گروه مطالعات قرآنی 19 اسفندماه 1393 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور استادان و دانشجویان و صاحبنظران حوزه مطالعات قرآنی برگزار شد.
در آغاز پس از قرائت قرآن، دکتر فروغ پارسا، دبیر همایش، به تبیین اهمیت و ضرورت این نشست پرداخت و گفت برگزاری این هم‌اندیشی در جهت اهداف راهبردی گروه مطالعات قرآنی تدارک شده است. چنانکه مهم‌ترین راهبرد ما بومی‌سازی، بسط و تعمیق مطالعات میان‌رشته‌ای در حیطه مطالعات قرآنی و نیز شناخت و واکاوی مسائل پژوهش متناسب با نیازهای روز ایران اسلامی و جهان اسلام است.
وی در بخشی از سخنانش گفت: باید مطالعات قرآنی به‌عنوان یک رشته علمی مستقل با سازوکارهای آن به‌ویژه بحث روش‌شناسی آن بازتعریف شود. مطالعات قرآنی به‌عنوان یک علم باید بتواند جهان امروز را تحت تأثیر قرار دهد. این هم‌اندیشی یعنی جایگاه مطالعات قرآنی در تحول علوم انسانی دقیقاً به دنبال این معناست که نشان دهد چگونه این علم می‌تواند دیگر علوم از جمله علوم انسانی را متحول سازد. باید تأکید کرد که حساب قرآن به‌عنوان یک متن مقدس از علم مطالعات قرآنی جداست و نباید این دو مقوله را با یکدیگر خلط کرد. قرآن بی‌تردید کتاب هدایت و انسان‌سازی است و اساساً تحولی که قرآن درباره مفهوم انسان و کارکرد آن در هستی در عصر نزول یعنی 15 سده پیش ارائه داده امری است که در تاریخ ادیان و تاریخ فلسفه و مکاتب فکری بدیل و نظیری ندارد.
او گفت: قرآن کریم گفتمان خداگونگی انسان (30 بقره) و کرامت ذاتی انسان (70 اسرا) و خلیفه‌الله بودن او را در دوره‌ای مطرح کرده است که هیچ ایده‌ای درباره اهمیت و اصالت انسان و انسان‌گرایی در هیچ مکتبی وجود نداشت. در جهان‌بینی قرآنی؛ هستی به تمامی قائم به خداوند است. همه چیز به اراده خداوند و با اشاره او هستی می‌گیرند و زنده می‌شوند و با اشارهٔ او نیست می‌شوند و می‌میرند. الله تعالی هم توانای بی‌نهایت است و هم دانای بی‌منتها. همین خداوند در کلام خود در قرآن کریم اعلام می‌دارد که انسان جانشین و خلیفه او در زمین است که انسان در روی زمین مکنت و حاکمیت دارد (اعراف 10). همه آنچه در زمین و آسمان است (لقمان 20) از خورشید و ماه و آنچه در دریاهاست همه مسخر و تحت امر انسان است.
او افزود: قرآن کریم ایده‌های آسمانی دیگری را در رابطه با ابعاد وجودی انسان، هدایت و رستگاری انسان، روش‌های تعامل اجتماعی و حقوقی و اخلاقی انسان طرح کرده که از همان سده‌های نخستین اسلامی الهام بخش دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان بوده است. مجموع آموزه‌های قرآنی درباره انسان، آن‌قدر عمیق، دقیق و با فطرت انسان منطبق بوده است که در فاصله کوتاهی از نزول قرآن، تمدن درخشان اسلامی شکل گرفت و در طول قرون درازدامن‌تر و گسترده‌تر شد. در سده‌های متقدم اصطلاح علوم انسانی شکل نگرفته و تمایزی بین علوم تعریف نشده بود اما امروز می‌توان همه آثار و تألیفات دانشمندان مسلمان را به نوعی تحول در علوم انسانی تلقی کرد. در واقع می‌توان نظریه‌های ابن جنی در زبان‌شناسی، سیبویه در صرف و نحو، ابن سیرین در تعبیر رویا و ابن سینا در فلسفه و علم النفس را تأثیر مطالعات قرآنی در علوم انسانی دانست. دست‌کم با این اعتبار که این نظریه‌ها از سوی کسانی پدید آمده که به قرآن و آموزه‌های آن آگاهی و ایمان داشته‌اند. اما در رابطه با علوم انسانی به معنای مدرن آن که از دوران دکارت به بعد یعنی از سده شانزدهم میلادی به این سو شکل گرفته تبیین جایگاه مطالعات قرآنی در تحول علوم انسانی امر پیچیده‌ای است و دست‌کم با دو رویکرد بدان پرداخته شده است. عده‌ای معتقدند همهٔ عالم، آیات الهی هستند و علوم انسانی مدرن نیز برآمده از تفکرات بشریت و حاصل اندیشه انسان است و با آموزه‌های الهی و قرآنی تعارضی ندارند. عده دیگر معتقدند علوم انسانی مدرن حاصل نگاه ویژه‌ای به انسان و مؤلفه‌های خاصی است که با آموزه‌های قرآنی جمع نمی‌شود.
دکتر پارسا در پایان گفت: کمیته علمی این هم‌اندیشی در چهار محور 1. انتظارات بشر از دین و قلمرو مطالعات قرآنی، 2. الزامات معرفت‌شناختی و روش‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای، 3. اقتضائات عصر جدید و مطالعات قرآنی، 4. الزامات تدبّر و بهره‌برداری عمومی از قرآن کریم این دو رویکرد را مورد بررسی قرار می‌دهد و تلاش می‌کند با جمع‌بندی ایده‌های استادان و صاحبنظران این عرصه راهبردهای مناسبی برای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مطالعات قرآنی در ایران فراهم کند.
دکتر لاله افتخاری رئیس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی سخنران و مهمان افتخاری این نشست بود که درباره بودجه‌گذاری‌هایی که در این زمینه در مجلس و قوه مقننه صورت پذیرفته است و لزوم این کار سخنانی را بیان کرد.
دکتر صادق آیینه‌وند ریاست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره مقدس بودن زبان قرآن و جایگاه عظیم آن در علوم انسانی و کارهایی که در این زمینه در پژوهشگاه صورت گرفته مطالبی بیان کرد و سخنرانی دکترسید محمد علی ایازی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره انتظارات بشر از دین و قلمرو مطالعات قرآنی برگزار شد. وی هدف از رسالت قرآن را انسان‌سازی و نهادینه کردن اخلاق دانست و بحث شخصیت و منزلت و کرامت انسانی در قرآن را مطرح کرد.
دکتر سید رضا مودب رئیس کرسی‌های نظریه پردازی قرآن و حدیث در ادامه درباره جایگاه کرسی‌های نظریه‌پردازی قرآنی در تحول علوم انسانی سخنانی را بیان کرد. به اعتقاد وی، نظریه‌های این کرسی‌ها مبتنی بر مبانی اصیل و روشمند قرآن و حدیث است و در مواجهه با نظریه‌های سکولار و غیر دینی خدمتی ماندگار در تحول علوم انسانی است. دکتر محمد رضا حشمتی معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز درباره فعالیت‌های قرآنی که در این معاونت صورت گرفته است مطالبی را ارائه کرد و حل مشکلات در زمینهٔ قرآنی شدن جامعه را علاوه بر تشکیل همایش، به ریشه‌یابی مشکل فرهنگی دوری از قرآن در جامعه منوط دانست.
دکتر احمد پاکتچی مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع) دومین سخنران اصلی هم اندیشی بود که درباره الزامات معرفت‌شناختی و روش‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای بحث کرد. وی در هرنوع ارتباط میان‌رشته‌ای ایجاد پل‌های لازم میان نظام معرفتی، روش‌شناسی و زبان دو رشته را ضروری دانست و معتقد بود پیام قرآن خدایی است ولی زبان قرآن زبان انسانی است و قول لغوی برای فهم متن مقدس برای ما حجت است.
پس از اقامه نماز و پذیرایی همایش ادامه یافت و دکتر پاکتچی به پرسش‌های مدعوین پاسخ گفت. پس از وی، دکتر ابوالفضل خوش‌منش عضو هیئت علمی دانشگاه تهران دربارهٔ زبان قرآن و اندیشه و دانش برآمده از آن خلاصه مقالهٔ خویش را ارائه کرد. از نظر وی میان مقولهٔ اندیشه و زبان رابطهٔ وسیعی وجود دارد و اندیشه‌ای که از زبان قرآن برمی‌آید به قرآن متعهد است. راهکار ریشه‌ای دکتر خوش‌منش برای فراگیر شدن زبان قرآن، آموزش قرآن برای کودکان با روش خاص بود تا در دهه آینده اثر خویش را نشان دهد که در مقاطع بالاتر با ایجاد پژوهش‌های میان‌رشته‌ای با رعایت استانداردهای ملی این هدف محقق می‌شود. دکتر محمدعلی لسانی واپسین سخنران این نشست بود که دربارهٔ الزامات تدبّر و بهره‌برداری عمومی از قرآن کریم به طور مبسوط صحبت کرد.
نظر شما :