گزارش بیست و چهارمین نشست نظام سیاسی اسلام

بیست و چهارمین نشست «نظام سیاسی اسلام» با موضوع «ملیت» به تاریخ شانزدهم دی ماه 93 در دفتر پژوهشکده نظریه‌پردازی سیاسی و روابط بین‌الملل برگزار شد. این نشست ادامه بحث جلسه قبل بود. ابتدا یکی از اعضای هیئت علمی پژوهشکده به طرح دیدگاه خود در این باره پرداخت. وی در آغاز بحث به نقد ارنست رنان برتعریف‌هایی که از ملیت شده است پرداخت که عبارت است از: نادیده گرفتن اقلیتی که ذیل آن تعاریف بر اساس (نژاد، زبان، قوم، مذهب و ...) نمی‌گنجد. لیکن این ایراد بر همان تعریف ارنست رنان از ملیت نیز وارد است. پس باید ملاحظه کرد که چگونه ملیت را تعریف کنیم تا  اقلیت‌ها را در خود بگنجاند. در اساس، ملیت امری اعتباری است که مردم در گذر تاریخ مبنایی را برمی‌گزینند و خود را مطابق آن تعریف می‌کنند. لذا مفهوم ملیت به­مثابه واقعیت عینی و پدیده‌ای جدید نیست. گذشتگان نیز همچون امروزیان خود را بر مبنای خاصی تعریف می‌کردند. اما مسئله اقلیت‌ها وابسته به ظرفیت فرهنگی ملیتی است که تعریف می شود. برخی از هویت‌های ملی ظرفیت پذیرش غیر را ندارند، مانند رژیم اشغالگر قدس که به­شدت نژادپرست و قوم ستیز است. اما هویت ملی اسلامی، پذیرای غیریت‌های متفاوت زیادی در درون خود است.

یکی دیگر از اساتید در ادامه بحث به این نکته اشاره کرد که دیدگاه فوق، ملیت را بر مبنای گروه‌های انسانی تعریف کرده است، حال آنکه باید تفکیک ملیت‌ها بر مبنای حکومت­های ملی باشد. زیرا مفهوم ملیت با تاسیس دولت‌های قانونی، شکل‌می­گیرد. حکومت امری اعتباری نیست و نمی‌توان دولتی را از بین برد. حکومت‌‌های غیر قانونمند، ملی  نیستند. لذا ممکن نیست با وجود آن­ها، ملیتی شکل بگیرد. ملیت تعبیر دیگری از حکومت­های قانونمند است و به میزان قانونمندی حکومت­ها و حاکمیت قانون بر مناسبات زندگی سیاسی و اجتماعی، می­توانیم شاهد شکل­گیری ملیت­ها باشیم. تفکیک گروه‌های انسانی از اول بوده است، ولی ملت و ملیت از هنگامی پدید می­آید که مردم قانونمندی را پذیرا ‌شوند و زمینه­های پیدایش قانون اساسی­ ها پیدا شود.