پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار کرد: نشست بررسی رفتارهای کاربران در رسانه های اجتماعی
نشست «روش های تحلیل اجتماعی و فرهنگی رفتار کاربران ایرانی رسانه های اجتماعی» سه شنبه مورخ 11 آذرماه 93 با حضور دکتر حسین امامی، آقای علی اکبر اکبری‌تبار و ابراهیم اسکندری‌پور در پژوهشگاه علوم انسانی برگزار شد، همچنین دکتر محمود کریمی علوی، دبیری این نشست را بر عهده داشت.
در این نشست موضوعات: گونه شناسی کاربران خارجی شبکه های اجتماعی توسط ابراهیم اسکندری‌پور، بررسی دغدغه ها و خلاء های موجود در حوزه شبکه های اجتماعی توسط علی اکبر اکبری‌تبار و شخصیت شناسی کاربران ایرانی و بررسی روش های جدید تحقیق در شبکه های اجتماعی توسط دکتر حسین امامی ارائه شد.
در ابتدای نشست دکتر محمود کریمی علوی، دبیر نشست به توضیح اهمیت اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی پرداخت و با اشاره به استفاده روزافزون کاربران، بر لزوم مطالعه این شبکه ها تاکید کرد.
در ادامه، ابراهیم اسکندری پور، پژوهشگر شبکه های اجتماعی، با اشاره به تفاوت تحقیقات انجام شده در جهان و ایران، بر این نکته تاکید نمود که ایران از نظر انجام دادن این تحقیقات ضعیف است. وی سپس به توصیف چند نمونه از تحقیقات انجام شده در آمریکا که به تحلیل کاربران و نوع شناسی آنها پرداخته اند، اشاره کرد.
او در ابتدا دسته بندی هفت گانه کاربران آمریکایی را با تاکید بر شبکه های اجتماعی فیسبوک، توئیتر، لینکدین و مای اسپیس ارائه و بیان کرد: کاربران در این تحقیق، به کاربران فعال و غیر فعال تقسیم می شوند. چهار گروه کاربران فعال در شبکه های اجتماعی عبارتند از: کاربران ماهر، کاربران فراغتی، کاربران به دنبال سرگرمی و کاربران تجاری. سه گروه کاربران اینترنتی غیر فعال در شبکه های اجتماعی را نیز کاربران پر مشغله، کاربران نگران و کاربران بدبین تشکیل می دهند. او در ادامه به تشریح ویژگی های این دسته پرداخت و سپس دسته بندی کاربران گوگل پلاس بر اساس مشاهدات رندی میلانوواچ را ارائه کرد. وی افزود: بر اساس این تحقیق کاربران گوگل پلاس به فرا درگیران، شبح ها، تقلبی ها، وسواسی ها، کمدین ها، نقل قول کنندگان سریالی، تایید کنندگان و انسان های واقعی تقسیم می شوند.
این دانشجوی دکترای مدیریت رسانه در ادامه نردبان کاربران رسانه‌های اجتماعی را که گروه تحقیقاتی فورستر پیشنهاد داده است، معرفی کرد که از تولیدکنندگان (Creators )، منتقدان (Critics )، گردآورندگان (Collectors )، پیوستگان (Joiners )، تماشاگران (Spectators ) و غیر فعالان (Inactives ) تشکیل می‌شود.
اسکندری پور در پایان صحبت های خود قانون 90-9-1 در شبکه های اجتماعی را معرفی کرد و گفت: این قانون می گوید که 90 درصد کاربران غیر فعال و در کمین هستند، 9 درصد از کاربران گاهگاه در این شبکه ها مشارکت می‌کنند و تنها یک درصد کاربران هستند که مشارکت زیاد دارند. در سوی مقابل 90 درصد پست ها در این شبکه ها توسط یک درصد از کاربران و 10 درصد آنها توسط 9 درصد باقی مانده کاربران تولید می شود؛ 90 درصد کاربران نیز هیچ تولید محتوایی ندارند.
در ادامه علی اکبر اکبری تبار، دانشجوی دکتری سیاستگذاری و برنامه ریزی رفاه اجتماعی به دغدغه ها و کمبودهای موجود در این حوزه پرداخت و به برخی از تحقیقات انجام شده در حوزه شبکه های اجتماعی توسط موسسه تحقیقات اینترنت (پیو)، از جمله پروژه ی زندگی آمریکایی اشاره کرد و گفت: تمامی این تحقیقات به صورت رایگان در اینترنت وجود دارد، تحقیقاتی که حاصل چندین سال پژوهش و مطالعه است و به راحتی بدست نیامده است. این درحالی است که ما در کشورمان از کمترین داده ها در مورد کاربران بی بهره ایم و نهادهایی هم که برای انجام این کارها تشکیل شده اند، چنین دغدغه هایی ندارند.
اکبری تبار گفت: پیشنهاد من به مراکز مختلف این است که در انجام تحقیقات از این روش های طولی استفاده کنند و داده های جمع آوری شده را برای تحلیل های ثانویه در اختیار محققان قرار دهند.
در ادامه این نشست، دکتر حسین امامی با توصیف شخصیت کاربران ایرانی شبکه های اجتماعی، به معرفی دو روش تحقیق جدید در این شبکه ها پرداخت. او با اشاره به آمار کاربران ایرانی در اینترنت، این عدد را نزدیک به 45 میلیون نفر دانست، در حالی که این رقم در سال 2000 میلادی در ایران نزدیک به 250 هزار نفر بوده است. وی این رشد را دلیل اهمیت مطالعه و تحلیل فضای مجازی دانست و به نقل از دکتر سعید رضا عاملی گفت، اصلا ممکن است آن فضایی که ما مجازی می دانیم فضای واقعی باشد، اما به دلیل عدم شناخت آن را مجازی می نامیم.
دکتر امامی در ادامه توضیح داد: تنها چیزی حدود هشت درصد از محتوای اینترنت به زبان فارسی تولید می شود و این جای تامل دارد. این استاد دانشگاه در توصیف شخصیت های متفاوت کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی بیان کرد: با انجام تحقیقات مختلف من به 13 شخصیت رسیده ام. این شخصیت ها عبارتند از: روح سرگردان که بیشتر ناظر و مشاهده گر هستند، هیچ اثری از حضورشان دیده نمی شود، تازه وارد هستند، چند اکانت دارند و …؛ شخصیت بعدی طوطی‌ها هستند. طوطی ها از خودشان حرفی ندارند و فقط جملات بزرگان را نقل می‌کنند. یک شخصیت دیگر خودشیفته ها هستند که عکس های زیاد در فیگورهای مختلف از خود منتشر می کنند، دائما آواتار خود را عوض می کنند و خود را اهل کتاب نشان می دهند. عاطل و باطل ها گروهی دیگر از کاربران هستند که معتاد شبکه اند، چند پروفایل دارند، ساکت و آرام هستند و علاقمند به کمک به مردم. کاربران نقاب دار هم آدم های ضد اجتماعی هستند که اسم و عکس مستعار و هویت دوم دارند. گروه بعدی خنثی ها هستند که بیشتر فالوئر هستند، فالو و لایک می کنند، ری توئیت می کنند و در کل تولیدکننده محتوا به شمار نمی آیند. شخصیت بعدی، کاربر یاوه گو است که وراج اند، از صبح که بیدار می شوند از ترافیک و آب و هوا و خیابان و محیط کار و … حرف می زنند. شخصیت خبر رسان هم در این فضا داریم، آنها کسانی هستند که علاقمندند اولین افرادی باشند که اخبار جدید را به دیگران اطلاع می دهند. شخصیت بعدی رهبران هستند که در مورد موضوعات مختلف از سایر کاربران سوال می کنند و نظرشان را جویا می شوند. منتقد ثابت یکی دیگر از انواع شخصیت های کاربران است که بدبین است و در زجر دادن دیگران تخصص دارد. برخی کاربران نیز دمدمی مزاج اند، رنگ عوض می کنند، در حالی که ممکن است در یک بحث نسبت به موضوعی ابراز مخالفت کنند، در جایی دیگر همان موضوع را تأیید می کنند، مشارکت فعال دارند و متخصص کامنت دادن هستند.
شخصیت دیگر معلم و مربی است. اینها بیشتر، عکس های گروهی منتشر می کنند، نکته های آموزشی پست می کنند، گرم، مهربان و با وجدان اند، حس خوبی دارند. اما آخرین شخصیت موجود در این شبکه ها جوانمرد اجتماعی است که جدی ولی آرام، قابل اعتماد و متفکر هستند و مطالب سازمان یافته منتشر می کنند.
این استاد دانشگاه در ادامه به معرفی دو روش جدید تحقیق برای انجام پژوهش در شبکه های اجتماعی پرداخت. او استفاده از پرسشنامه را به دلیل اعتبار پایین روشی دانست که می تواند نتایج ناخواسته به بار آورد.
او گفت: روش دوم تحلیل کلیک استریم است و به فرایند جمع آوری، تحلیل و گزارش داده های متراکم درباره اینکه بازدید کننده چه صفحاتی را و به چه ترتیبی بازدید می کند، می پردازد. در این روش شما هر کلیک کاربر را می بینید و متوجه می شوید که او از چه صفحاتی بازدید کرده، ابتدا به کدام صفحه رفته، سپس چه کار انجام داده و ... . در حقیقت کلیک استریم نتیجه کلیک های پی در پی کاربر را نشان می دهد یا به بیان ساده تر مسیر حرکت او را در اینترنت ردیابی می کند.
او روش بعدی را رویکرد تحلیل رفتار سه مرحله ای در جوامع آنلاین که توسط متیو رُو ارائه شده دانست و افزود: این روش شامل سه مرحله می شود؛ مدل سازی رفتاری ، استخراج نقش و استدلال نقش. این استاد دانشگاه تشریح کرد: در مرحله اول بر اساس شاخص هایی چون پراکندگی، شهرت، درگیری و ... رفتار تک تک کاربران را مدل سازی می کنیم و در مرحله دوم با توجه به الگوهای مشابه موجود، نقش های مختلف را استخراج می کنیم. در نهایت در مرحله استدلال نقش می توانیم تحلیل کنیم که چگونه کاربران رفتارشان را در طول زمان تغییر می دهند. این روش به ما کمک می کند تا ماهیت جوامع آنلاین را مشخص کنیم.
نظر شما :