گفتگوی شبستان با دکتر صداقت ثمر حسینی/ ضرورت تعریف مساجد به منزله کانون حضور گروه‌های مرجع فکری جامعه

به گزارش خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، با توجه به جایگاه والای مساجد در امر ایجاد وحدت میان مردم، به نظر می رسد اساسا یکی از مهمترین مولفه ها در راستای نشر اسلام ناب محمدی بهره گیری از ظرفیت های بی شمار مساجد باشد.

به گزارش خبرنگار سرویس مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان،‌ ایجاد شبکه سراسری مساجد جهان اسلام از جمله اقداماتی است که در صورت تحقق، موج فزاینده ای را از آگاهی بخشی نسبت به اسلام حقیقی ایجاد خواهد کرد و در ضمن افشاگر چهره واقعی گروه هایی می شود که به نام اسلام دست به جنایت زده و سبب تفرقه افکنی میام مسلمین می شوند .

در راستای بررسی این مساله، با دکتر «کامیار صداقت ثمر حسینی»، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به گفت وگو پرداخته ایم، وی همچنین عضو هیات علمی اسناد فرهنگی آسیا است و تالیفات متعددی در حوزه تقریب مذاهب اسلامی در کارنامه علمی خود به ثبت رسانده است.

مشروح این گفت وگو را می خوانید:

شکل گیری شبکه سراسری مساجد جهان اسلام در راستای انسجام میان مسلمین تا چه اندازه در ایجاد اتحاد میان مسلمین و جلوگیری از تفرقه موثر است؟

مسجد مکان عبادت خدا و مکان هدایت انسان‌هاست؛ اصولاً شأن نزول تک‌تک آیات قرآن یکی است و آن هدایت انسان‌ها به‌سوی حق و حقیقت است. خدا و رسول خدا ^(ص) و قرآن مجید برای همه مسلمانان هستند و ازاین‌رو وحدت اسلامی امری حاصل است و تنها باید کاری کرد که مسلمانان همواره متذکر آن شوند و به‌طور طبیعی یکی از جایگاه‌های آن در مساجد است. تجربه مسجد ضرار که توسط منافقان در مدینه ساخته شد و پیامبر مأمور به تخریب آن شد، نشان می‌دهد که هدف وحدت اسلامی و تألیف قلوب میان مسلمانان از اهداف اصلی مساجد اسلامی است. آیه شریفه 107 سوره توبه اهداف مسجد ضرار را چنین ترسیم کرده است: 1. ضرر زدن به مؤمنان 2. تقویت کفر 3. جدایی انداختن میان مؤمنان 4. کمینگاهی برای دشمنان خدا و رسول خدا ^(ص) : «وَ الَّذینَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ کُفْراً وَ تَفْرِیقاً بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ» (توبه/ 107)

از باب مثال، قواعدی را می‌توان مطرح کرد که اگر بر پایه برادری اسلامی صورت‌پذیرند، موجبات خیروبرکت برای مسلمانان می‌شوند:

هرچه کنش‌های مشترک میان مسلمانان در مساجد افزایش یابد، پیوندهای آن‌ها با یکدیگر بیشتر می‌شود. پس باید در مساجد، کنش‌های مشترک مفید میان مسلمانان را افزایش داد.

افزایش عمر هنجارها و فعالیت‌های مفید اجتماعی (مثلاً حل‌وفصل مشکلات مردم یک محله) انسجام و وحدت می‌آورد. از همان صدر اسلام، و از دوران پیامبر اکرم ^(ص) تاکنون، مسجد علاوه بر برپایی نماز جماعت، کارکردهای بسیاری از قبیل حل مشکلات نیازمندان، مرکز فرماندهی، محلی برای مشورت‌ها، مکانی برای تدریس علوم الهی و آموزش احکام دین، قضاوت و ... داشته است.

افزایش پیوندهای احساسی میان مسلمانان (مثلاً از طریق معماری، خوشنویسی، احادیث مشترک، مضامین مشترک شعری و ...) انسجام می‌آورد؛ بنابراین باید توجه بیشتری به شاعران، مهندسان، معماران و هنرمندان داشت. این امر که چه کسی نیروی احساسی جهان اسلام را در اختیار گرفته و به چه جهتی سوق می‌دهد، همواره از دغدغه‌های علمای بزرگ اسلامی بوده و هست.

اهداف مشترک، اتحاد و انسجام می‌آورند؛ پس باید دامنه اهداف مشترک میان مسلمانان را افزود.

دشمن مشترک انسجام می‌آورد. (برای مثال رهایی مسجدالاقصی از چنگال رژیم کودک کش صهیونیستی) پس باید از مسیر مبارزه با دشمن اصلی خارج نشد و از گرداب تعارضات درونی میان مسلمانان اجتناب کرد.

ضرورت تعریف مساجد به منزله کانون حضور گروه‌های مرجع فکری جامعه؛ هرچه گروه‌های مرجع مثبت یک جامعه، گروه‌های مرجع خودی (و نه از جوامع بیگانه) باشند، احتمال ثبات وحدت اسلامی بیشتر می شود.

حاکم شدن اخلاق اسلامی بر همه محیط‌های زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان انسجام می‌آورد؛ برای مثال، در جهان اسلام، هر چه فرهنگ گفتاری و رفتاری مسلمانان، بیشتر متوجه حل مسائل خویش و نه تمسخر و استهزاء (= تضاد و تفرقه) باشد، احتمال ثبات و وحدت اسلامی در جوامعشان بیشتر خواهد شد و متاسفانه باید گفت زبان و قلم آلوده بر سرنوشت جوامع اسلامی سایه شومی افکنده است.

در مساجد به منزله کانون تدریس دین و احکام اسلام، هر چه شناخت منطقی از مسایل، به‌صورتی نظام‌مند افزایش یابد، احتمال ثبات و وحدت اسلامی بیشتر می شود.

پژوهش‌ها در زمینه مسجد هر چه معطوف به حل مشکلات واقعی مسلمانان شود، به وحدت و انسجام اسلامی یاری می‌رساند.

در صورت تحقق شکل گیری این شبکه، چه پیشنهاداتی در راستای ارتقا سطح کار شبکه جهانی مساجد دارید

امروزه در دورانی زندگی می‌کنیم که برای انجام هر فعالیت فرهنگی، ابتدا باید بانک اطلاعات قابل رجوعی درباره آن موضوع را فراهم کرد تا از این طریق بتوان با گذشته موضوع موردتوجه خویش آشنا شد و فعالان و حوزه‌های فعالیت را شناخت و مهم‌تر از همه، حوزه‌های وفاق و تضاد را شناسایی و نقشه راه را ترسیم کرد. مثلاً در باب مساجد اسلامی، ما ابتدا باید بدانیم که حوزه‌های وفاق و اختلاف پیرامون آن‌ها در کجاست؟ و در چه موضوعاتی بسامد توافق چشمگیری میان مسلمانان موجود است تا با شناخت این موضوع، بر همکاری‌های مشترک میان مسلمانان افزود و از تضادها کاست.

چه تضادهایی مقصود نظرتان است؟

کاستن تضادها دو صورت کلی دارد: اول آنکه مسلمانان با حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن بتوانند یکدیگر را از اشتباه و بدفهمی خارج کنند.

دوم آنکه اگر قادر به قانع کردن یکدیگر نبودند، حداقل به‌صورت بی‌واسطه موضع خود را برای یکدیگر تبیین کنند این بسیار بهتر است تا مسلمانان یکدیگر را از طریق واسطه‌هایی بشناسند که بسیاری از سوءبرداشت‌ها ناشی از شناخت‌های حاصله از آن واسطه‌هاست و دشمنان وحدت اسلامی درست در چنین مواضعی کمین کرده‌اند.