زیبایی­های ایران (Les beautés de la Perse ) اثر آندره دولیه دلاند (André Deslandes Daulier )

این کتاب سفرنامه ­ای است که توسط آندره دولیه دلاند، جهانگرد فرانسوی اهل واندام نوشته شده است. آندره دولیه دلاند در سال 1664 میلادی(1075ه.ق)، اواخر سلطنت شاه‌ عباس دوم، در آخرین مسافرت تاورنیه سیاح معروف به ایران، حضور داشت. وی سفرنامه­ا ی کوتاه، ولی بسیار جالب و خواندنی از خود به یادگار گذاشته است. این سفرنامه به گفتهٔ نویسندهٔ آن، نخستین کتاب مصوری است که دربارهٔ ایران در سرزمین فرانسه چاپ شده است[1].

دولاند در مورد محتوای کتاب چنین نوشته است: «تصور نکنید زیبایی­ های ایران را که میخواهم شرح دهم، قشنگترین چیزها باشد، من آنها را بدین نحو به شما عرضه نمی­کنم، بلکه فقط بعنوان جالب­ترین موضوع که در سال هزار ششصدو شصت و چهار دیده ­ام، بیان میدارم. در آن سال با آقای تاورنیه، سیاح مشهور، از کشور ایران می­گذشتم، مصاحبت او مرا یاری کرد تا چیزهایی بیاموزم و مشاهده کنم. شرح آنها نه به علت اهمیت­شان، بلکه به علت دوری و کم شناخته شدن آنها ممکن است مورد پسند قرار گیرد».

این کتاب دارای تصاویر جالب و دقیقی در رابطه با برخی از اماکن ایران است. در رابطه با این تصاویر ذکر دو نکته ضروری است: ا. کیفیت ترسیم و جزئیات مناسب در آن  2. دقت در چاپ و کیفیت آن.

«نقاشی­ هایی از آن سرزمین تهیه کرده بودم که در نظر بسیاری جالب آمد و آقای تاورنیه نیز صحت آنها را تایید کرد، زیرا وی به مناسبت آشنایی ممتدی که با این کشور دارد، میتواند دربارهٔ آنها قضاوت کند. حکاکی آنها را هم به ­دست کسی سپردم که حاصل کارش هدیهٔ ناقابلی برای شما نخواهد بود.

این تصاویر چون از روی طبیعت کشیده شده، اشیاء را خوب نشان میدهد و باید قدر آنها را بدانید، خاصه آنکه تا آنجا که من میدانم، این نقاشی­ ها نخستین تصاویری است که تاکنون[از ایران و در فرانسه] به شما تقدیم شده است». همچنین در برخی آثار تحقیقی نیز به امتیاز تصاویر ارائه شده از دولیه دولاند اشاره شده است:«دولیه دولاند و کمپفر در طراحی مناظر طبیعی یا دورنمای شهرها، قدرت بیشتر از خود نشان داده ­اند»(شجاعی و نادعلیان، 87)[2].

 یکی از نقاط قوت این کتاب که تا حدی نیز محرکی برای این معرفی کوتاه بود، نقشهٔ خوب و دارای جزئیات مناسبی است که در آن ارائه شده است. از جمله مباحثی که این نقشه در آن به عنوان یک سند تاریخی ارزشمند و قابل استناد مطرح است، نام و اصالت ایرانی خلیج فارس است؛ چرا که نویسندهٔ سفرنامه به عنوان یک فرانسوی و در معیت سیاح بزرگ دیگری (تاورنیه) بوده (...آقای تاورنیه نیز صحت آنها را تایید کرد...) که بر روی نقشهٔ ترسیمی خود، نام خلیج فارس را در 1665.م قید نموده است. ایشان به عنوان یک فرانسوی که کتاب خود را در فرانسه چاپ کرده ­اند و وسواس بسیاری نیز در ارائهٔ خوب و دقیق آن داشته­ اند، «این نقشهٔ مسیری است که به اندازهٔ کافی موقع هر محل، مخصوصا آناتولی و ایران را تعیین می­کند، اگر من درستی این نقشه را تضمین کنم گستاخی خواهد بود، خاصه آنکه چیره­ دستان بسیاری هنوز نتوانسته ­اند در تهیهٔ چنین نقشه­ای توفیق حاصل کنند»، نام خلیج فارس را به وضوح آورده است. این دلایل نشان از رواج داشتن این نام به عنوان تنها نام موجود برای این خلیج در عرصهٔ ملی و بین­المللی بوده است.       

با توجه به مطالبی که در سطور قبل ذکر شد، این کتاب از نظر سندیت تاریخی بسیار ارزشمند است و تنها چاپ موجود از متن اصلی آن، همان چاپ ژروه کلوزیه در پاریس و به سال 1673 میلادی است. خوشبختانه نسخه­ ای سالم از چاپ اصلی این اثر (1673.م)، در کتابخانهٔ مرکزی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، موجود است. با توجه به جستجوهای انجام شده در بسیاری از کتابخانه­ های کشور، نسخه ای دیگر از آن در ایران یافت نشد، همچنین در بین کتابخانه­ های دیگر جهان نیز در فرانسه چند نسخه و در کتابخانهٔ کنگره امریکا نیز نسخه ­ای از آن در بخش کتاب­های کمیاب ثبت شده بود. همهٔ این مدارک نشان از اهمیت بالای این نسخهٔ موجود در کتابخانهٔ مرکزی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دارد.

این کتاب در ایران توسط دکتر محسن صبا ترجمه­ و از سوی انجمن دوستداران کتاب در سال 1353 منتشر شده است.

معرفی از: ایوب نازی

فایل های ضمیمه

• زیبایی های ایران
• خلیج فارس
• زیبایی های ایران