توضیحات دکتر آیینه‌وند درباره کارکرد شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی: اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها از اول انقلاب آغاز شد، اما اینبار کار جدی‌تر است
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می‌گوید: مصوبات شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی چیزی نیست که نوشته شود و به دانشگاه‌ها تحمیل شود و افکار تنگ‌نظرانه خاصی را در نظر گرفته باشد، بلکه به رشته‌ها علمی، فنی و ارزشی نگاه شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، صادق آیینه‌وند استاد رشته تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس است و سوابقی نظیر ریاست دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس (8 سال)، سرپرستی گروه علوم اجتماعی شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری، سرپرستی کمیته برنامه‌ریزی تاریخ و باستان شناسی شورای عالی برنامه ریزی و عضویت در شورای برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم را در کارنامه مدیریتی خود دارد.
وی اکنون رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی و همچنین عضو کارگروه تاریخ این شورا است. وی در خصوص شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی و کارگروه تاریخ این شورا با پایگاه اطلاع‌رسانی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت‌وگویی داشته که در ادامه این گفت‌وگو عینا و بدون هیچ ویرایش و حذف و اضافه‌ای می‌آید:
آقای دکتر شما به عنوان رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و عضو کارگروه تحول و ارتقای علوم انسانی فکر می‌کنید مهمترین اقدامی که شورای تحول تاکنون انجام داده، چیست؟
مهم ترین اقدام این است که شورای تحول چهارده، پانزده رشته ای را که حساسیت در مورد آن ها وجود داشته و قرار بوده که روزآمد، کارآمد، اسلامی و بومی شوند را به گروه های متخصص سپرده است، هر گروه متشکل از متخصصان و برنامه ریزان آن رشته است که کاملاً بر این مسائل واقف هستند و به نظر می رسد که تا کنون موفق هم بوده اند. ان شاء الله تاپایان سال البته برنامه کوتاه مدت تحول در رشته ها را پیاده می کنیم چراکه برای این امر برنامه کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت پیش بینی شده و در واقع قرار است که مستمر صورت گیرد.
ارزیابی شما از عملکرد شورا تا به امروز چیست؟
شورا هنوز به بار نیامده است و تازه یک یا دو رشته اعلام شده است باید صبر کرد تا بیشتر رشته ها اعلام شود، بازخورد آن را در دانشگاه ها ببینیم. اما به هر صورت اعضای شورا تلاش می کنند و زحمت می کشند و من خودم چون در کارگروه رشته تاریخ هستم می توانم بگویم که کارهای زیادی انجام شده است. ما از متخصصان زیادی دعوت کرده ایم و نگاهشان را گرفته ایم تا در حقیقت برنامه ای روزآمد، کارآمد، بومی و اسلامی مبتنی بر ارزش ها تدوین کنیم؛ برنامه ای که من فکر می کنم تمام اساتید رشته تاریخ قبول داشته باشند و ما را به نمایندگی خودشان پذیرفته باشند، من فکر می کنم هیچ مشکلی وجود نداشته باشد. منتهی من نمی توانم بگویم که صددرصد تمام رشته ها یکسان عمل می کنند شاید برخی رشته ها از نظر فنی دقت لازم را نکرده باشند اما من فکر می کنم با دقتی که رئیس شورا و نظارتی که شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد این کار پیش رود. شورای تحول در واقع متشکل از اساتید وکارشناسان حوزه و دانشگاه است که دقت زیادی در این خصوص دارند تا برنامه های خوبی تصویب شود و اگر برنامه ای نقصی داشته باشد از حیث آن چهارگانه هایی که مطرح کردم ارجاع می دهند تا اصلاح شود و این شاخص های در نظر گرفته شده باید در تمام رشته ها پیاده شده باشد.
در کارگروه تاریخ چه اقداماتی تا کنون صورت گرفته و این اقدامات مربوط به کدام مقطع در دانشگاه ها می شود؟
ما، در تمام مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا مشغول فعالیت هستیم. اما اکنون در پنج رشته ی تاریخ تمدن، تاریخ اسلام، تاریخ ایران و تاریخ جهان در حال تدوین هستیم. در حقیقت تلاش می کنیم تا رشته های جامعی باشند و همین روند را در کارشناسی ارشد و دکترا نیز پیاده خواهیم کرد. با تمام کارشناسان حوزه تاریخ در ارتباطیم، از تمام دانشگاه ها نمایندگانی را دعوت، نشست ها و سمینارهای خاصی نیز برگزار کرده ایم. برنامه ای که ما الآن تدوین می کنیم با مشورت کارشناسان و متخصصان این امر در انجمن ها، گروه ها و دانشگاه ها صورت می گیرد به همین خاطر من فکر می کنم که تحول خاصی صورت گرفته چرا که این برنامه هم روزامد است و هم کارامد، بومی شده و ارزش های اسلامی هم در آن دیده شده یعنی اسلامی نیز شده است، چیزی که دانشجو احساس می کند که باید بیاموزد و استاد هم باید خودش را اماده کند. البته یک قسمت کار برنامه ریزی است قسمت دیگر این است که باید کتاب و نشریاتی نیز تهیه شود که باید تلاش کنیم در این بخش نیز تحول یابیم، یک بخش هم اموزش اساتید است که باید با رشته جدید منطبق شوند.
ما باید کاری انجام دهیم که استادان ورزیده بتوانند این برنامه ها را در دانشگاه ها اجرا کنند. بخش دیگر پایان نامه هاست که باید جهت داده شوند و منطبق باشند در راستای این برنامه ها. در واقع این کارهایی است که باید در تکمیل برنامه تحول در این رشته صورت گیرد که در دستور کار ما قرار دارد.
به اعتقاد شما این برنامه تا چه اندازه قابلیت اجرا دارد؟
به هر صورت من خودم از ابتدای انقلاب چند باری در برنامه ریزی تاریخ بوده ام فکر می کنم این برنامه خیلی جامع، کارآمد و متحول کننده است. این برنامه ها عرضه می شود به کارگروه می رود. بعد از تصویب به شورای تحول و بعد از آن به وزارت علوم فرستاده می شود در آنجا هم کارشناسان نظر می دهند و از طریق وزارت علوم به دانشگاه ها اعلام می شود. یکسال به صورت آزمایشی اجرا می شود تا اساتید و محققان نظرشان را اعلام کنند و بعد اگر اصلاحی لازم باشد انجام می گیرد. مطمئناً این برنامه دوام و استمرار دارد تا در درازمدت به نتیجه برسیم.
مشخص است که از چه زمانی این تغییرات اعمال می شود؟
بستگی به رشته دارد تا آنجایی که من اطلاع دارم چند رشته اعلام شده است رشته علوم سیاسی و روانشناسی. رشته مطالعات زنان و مدیریت هم اماده است که عرضه شود. از مهرماه 93شروع می شود تا سال 94 و بعد ارزیابی می شود و بعد ان شاء الله در مهر 94 برای اصلاح به شورا برمی گردد. فکر می کنم این زمان لازم است تا اساتید نظراتشان را بگویند و کار برای اجرای درازمدت ارزیابی و اصلاح شود.
آقای دکتر به اعتقاد شما چه ضرورتی در تشکیل شورای تحول در علوم انسانی وجود دارد؟
وقتی مسئله اسلامی شدن دانشگاه ها مطرح شد، خب به این نتیجه رسیدند که چیزی را که مطرح می کنند را باید عملاً انجام دهند یعنی اگر مطرح می کنند که نواقصی در برنامه ریزی ها و متون هست و دروس با مبانی ارزشی ما سازگار نیست و منطبق با نیاز کشور هم نیست در نتیجه باید کاری انجام دهند. بنابراین شورای تحول تشکیل شد تا توسط کارشناسان، این کار در قالب چهارده، پانزده گروه عملیاتی شود. در واقع هدف و ضرورت تشکیل شورا این بود.
برای دستیابی به این تحول چه راهی را در پیش داریم و چه اقداماتی باید صورت گیرد؟
باید رشته ها روزآمد شود یعنی درس های جدید منطبق با نیاز علمی کشور و منطبق با تحول و پیشرفت در جهان ارائه گردد و مبانی و ارزش هایمان نیز مورد توجه باشند. وقتی این درس ها در دانشگاه ها تدریس می شود دانشجوی ما احساس کند که بهترین مواد و واحدها را می گذراند و بهترین کتاب ها را می خواند و از بهترین اساتید هم استفاده می کند و در نتیجه ما می توانیم بهترین پایان نامه ها را نیز داشته باشیم. از طرفی در جهان هم احساس شود که ما این رشد را داشته ایم و روزآمد هستیم مطمئناً توجه به این ویژگی ها می تواند کمک کننده باشد.
با توجه به ویژگی های رشته تاریخ برای کارامدی آن چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ما تلاش کرده ایم دانشجویان را به سمتی ببریم که با کارشناسان بازاریابی کارورزی داشته باشند. که البته باید این کارورزی مهارتی و عملیاتی و منطبق با نیاز کشور باشد تا برای این ها شغل تعریف و ایجاد شود تا همه ارگان ها و نهادهایی که می توانند از رشته تاریخ استفاده کنند از این امر مطلع باشند تا بتوانند این افراد را استخدام کنند. در واقع ما نیامده ایم چیزی بنویسیم که برای دانشجو کارآمد نباشد، بنابراین این نکات را هم در نظر گرفته ایم؛ مهارت افرینی، شغل آفرینی، انطباق با نیاز و بومی سازی. آینده دانشجویان این رشته هم باید سرآمد باشد و هم کارآمد تا هم شغل ایجاد کند و هم منطبق با نیاز جامعه باشد.
در خصوص وحدت حوزه و دانشگاه در دستیابی به این تحول چه نظری دارید؟
خب واقعیت این است که در حال حاضر در شورای تحول برخی از کارشناسان حوزه حضور دارند که در دستیابی به این تحول کمک می کنند. در واقع نظرات آن ها اعمال می شود و در اسلامی سازی هم از ان ها یاری می جوییم. وحدت در بخش اسلامی سازی و منطبق بودن با مبانی ارزش های اسلامی است و دانشگاهیان هم سعی می کنند کارامد سازی و بومی سازی را سرلوحه خود قرار دهند.
آقای دکتر برخی از منتقدان عنوان می کنند که شورای تحول علوم انسانی تاکنون عملکرد مطلوبی در حوزه تحول علوم انسانی ارائه نداده است، پاسخ شما به این اظهارات چیست؟
ببینید خب ما از ابتدای انقلاب این حرکت اسلامی سازی و تحول را شروع کرده ایم اما اینبار کار جدی تر است. بعد از تأکید مقام معظم رهبری که شورای عالی انقلاب فرهنگی عهده دار این امر شد و اقای دکتر حداد نیز این مسئولیت را پذیرفت خیلی جدی‌تر و جامع‌تر وارد شدیم، گذشته از آنکه از ثمره کارهای گذشته نیز استفاده کرده ایم. اقداماتی که آن زمان صورت می گرفت بخش اسلامی سازی را مدنظر داشته است اما این بار همان طور که گفتم جامع تر وارد شده ایم. این بار مشارکت دانشگاهیان مدنظر قرار گرفته است و شورای عالی انقلاب فرهنگی منسجم و با وحدت کار می کند.
در حقیقت برنامه برای دانشگاهیان نوشته می شود که احساس کنند هم در آن تحول هستند، هم از آن ها استفاده شده و هم این امر چیزی نیست که بر جنبه خاصی تأکید کند و یا جنبه های دیگر را فراموش کند. در واقع جامعیت مدنظر است، کارآمدی و روزآمدی و مبتنی بر ارزش ها و بومی سازی همه با هم دیده شده و شورای تحول تلاش کرده بهترین مرحله از بومی سازی و اسلامی سازی را انجام دهد. البته خود دانشگاهیان نیز در تصویب و تبیین برنامه ها شرکت کرده اند و نمایندگان دانشگاه ها در جلسات شرکت می کنند و بعد از تصویب هم نظرات اصلاحی داده می شود و اعمال می گردد. در حقیقت چیزی نیست که نوشته شده باشد و به آن ها تحمیل شود و افکار تنگ نظرانه و یا تحمیل افکار خاصی هم در نظر گرفته نشده بلکه تکنیکی، فنی و ارزشی به رشته ها نگاه شده است. البته ممکن است که این امر در تمام رشته ها یکسان نباشد و نگاه خود افرادی که متولی هستند هم گاهی اعمال شود اما تمام تلاش شورا این است که وحدت وانسجام ایجاد کند ممکن است برخی رشته ها به اصلاحات بیش تری نیاز داشته باشد و برخی کم تر که این بستگی به نحوه تبیینشان دارد.
به هر صورت من فکر می کنم تحول خوبی ایجاد شود اگر همکاری دانشگاه ها صورت گیرد و رشته هایی هم که نیاز به اصلاح دارند اصلاح کنیم اما دانشگاه را باید به این نکته توجه داد که این برنامه، برنامه خودشان است و تنها با همت و همکاری خودشان صورت می گیرد. کمک دانشگاهیان را نیاز داریم و از آنجا که وزارت علوم و شواری عالی انقلاب فرهنگی منسجم هستند فکر می کنم که می توانیم به نتیجه برسیم.
نظر شما :