نقدنامه تاریخ، باستان‌شناسی و هنر (2) منتشر شد
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، کتاب «نقدنامه تاریخ، باستان‌شناسی و هنر (2)» را منتشر کرد.
این کتاب که به کوشش دکتر صادق آیینه‌وند و سیمین مقیسه منتشر شده است به نقد و بررسی کتاب‌هایی می‌پردازد که در زمینه‌های تاریخ، باستان‌شناسی و هنر در دانشگاه‌ها، تدریس می‌شود.
در آغاز این کتاب، پیشگفتاری از سیدحسین حسینی، دبیر شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی منتشر شده است که در بخش‌هایی از آن چنین می‌خوانیم:«چنانچه حیات اندیشه‌ورزی را به نقد بدانیم، بدون تردید نقطهٔ ثقل یک اندیشهٔ متدیک و نظاممند نیز وابسته به مولفهٔ نقد علمی است چرا که بدون آن نه تنها ساختار یک پژوهش علمی ناب شکل نمی‌گیرد که از سویی با نّقادی، خلاقّیت آن تضمین شده و از سوی دیگر به پویایی بایسته خود دست مییابد. پس اگر در حوزهٔ علمی ـ فردی نقّادی را از ویژگی‌های حتمی یک پژوهشگر بدانیم، در حوزهٔ علمی ـ اجتماعی نیز می توان نقد اجتماعی را از نشانههای پویش یک جامعهٔ آزاد اندیش قلمداد کرد.»
در ادامه دکتر صادق آیینه‌وند به عنوان رییس گروه تاریخ شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در مقدمه‌ای به معرفی این گروه پرداخته است. این شورا در مجموع 186 جلسه دربارهٔ بررسی متون و آثار تخصصی در زمینهٔ تاریخ و باستان‌شناسی و هنر برگزار کرده است که در این جلسات 120 اثر رایج در این حوزه بررسی شده است که از این تعداد اثر، 96 اثر چرخهٔ داوری را به پایان رسانده و 26 اثر نیز دست‌کم یک‌بار داوری و بازبینی شده است.
در این کتاب، 13 عنوان کتاب، نقد و معرفی شده‌اند که نخستین کتاب معرفی‌شده، «فلسفهٔ تاریخ» نوشتهٔ مایکل استنفورد، استاد فلسفه و تاریخ است که توسط احمد گل‌محمدی به فارسی برگردانده شده است. در نقد کتاب فلسفهٔ تاریخ آمده است: «متن، علی‌رغم بار فلسفی، به میزان قابل توجهی روان ترجمه شده است تا خوانندگان فارسی‌زبان را در جریان مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین دغدغه‌های مورخین مطرح، قرار دهد. در عین حال مترجم به دلیل رعایت پاره‌ای موازنی ترجمه‌ای، در ساختار ادبیاتِ اصلی متن مانده و متن را دچار سنگینی کرده که باز بخشی دیگر این مشکل به نظر می‌رسد که از آن جهت است که مترجم در حرفهٔ تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری کمتر آبدیده شده است.»
«امامت و سیاست (تاریخ خلفا)» نوشتهٔ ابن قتیبه دینوری، دومین کتاب نقد شده است. قتیبه، نویسندهٔ ایرانیِ زادهٔ بغداد است که از مورخان سرشناس سدهٔ سوم هجری است. معرفی‌کنندگان این کتاب را یکی از منابع اصلی دورهٔ نخستین اسلامی دانسته‌اند و بر این باورند که سیدناصر طباطبایی، مترجم این اثر، به نیکی توانسته است اصطلاحات تاریخی را برابریابی کند و خواننده را با ابن قتیبه به سده‌های نخستین اسلام ببرد؛ با این همه معرفی‌کنندگان، به مترجم توصیه کرده‌اند که ادر مباحث کلیدی قدری تحشیه لازم بوده است.
سومین کتابی که نقد شده «جغرافیای تاریخی کوفه» نام دارد. این کتاب نوشتهٔ لویی ماسینیون است که توسط عبدالرحیم قنوات به فارسی ترجمه شده است. دیدگاه دکتر صادق آیینه‌وند و سیمین مقیسه دربارهٔ کتاب، این است که مترجم در ترجمه و شرح و تعلیقات عربی موفقیتی نسبی داشته است و همچنین در تکمیل پاورقی و نام کامل کتاب‌ها و توضیحات تلاش فراوانی کرده است.
«تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ» نوشتهٔ دکتر محمد توکلی طرقی، کتاب دیگری است که نقد شده است. از دید معرفی‌کنندگان، نویسندهٔ این کتاب، بیشتر در دایرهٔ خوانندگان عمومی تاریخ سخن گفته که خود این مطلب، اسباب سهولت ایجاد رابطه با خواننده را در سطوح مختلف فراهم کرده است. با این همه، نویسندهٔ «تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ» بر آن است تا از طریق حذف دستاوردهای هویتی ایران در قرن نوزدهم، خواننده را تخلیهٔ روانی و روحی کند.
پنجمین کتاب نقدشده «تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار» نام دارد. از دید منتقدان، این کتاب، با ادبیاتی قابل فهم و روان تنظیم شده است چنانکه دانشجویان و سایر خوانندگان به راحتی می‌توانند با متن ارتباط برقرار کنند. همچنین منتقدان بر این باورند گستردگی کار، موجب به هم خوردگی سرعنوان‌ها و عدم تناسب رتبه‌بندی آنها شده است.
«تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری» نوشتهٔ آدام متز و ترجمهٔ علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، دیگر کتاب نقد شده است که از دید منتقدان، تکیه بر سدهٔ چهارم هجری، از نکته‌های مهم کتاب است. کیفیت بالای ترجمه نیز از جهت روانی و انعکاس دقیق منابع و شواهد نکتهٔ ارزندهٔ دیگر کتاب است.
در بخش سپسین، منتقدان، کتاب «نخستین مسلمانان در اروپا» نوشتهٔ برنارد لویس را به صورتی بلندبالا ارزیابی کرده‌اند و آن را از نظر روان و رسا بودن زبان ترجمه برای مخاطب دانشگاهی و تحصیل‌کرده، انسجام و نوآورانه بودن، به کار گرفته‌شدن اصطلاحات تخصصی، جامعیت نسبی، روزآمد بودن منابع، بهره‌گیری از انبوهی از منابع گوناگونِ تاریخی، سیاسی، فرهنگی و هنری مثبت ارزیابی کرده‌اند. با این همه به مترجم یا ناشر کتاب پیشنهاد کرده‌اند تا با افزودن چند نقشه دربارهٔ نقاط تماس سرزمین‌های اسلامی با مغرب‌زمین در ادوار مختلف تاریخ، افزودن جمع‌بندی فصول به پایان فصل‌ها، رعایت وحدت رویه در چگونگی نقل قول مستقیم به سودمندی کتاب بیفزایند.
«تاریخ بیداری ایرانیان» نیز یکی دیگر از آثار نقدشدهٔ این کتاب است. این کتاب نوشتهٔ نظام‌الاسلام کرمانی است که در دو جلد منتشر شده است. دکتر آیینه‌وند و مقیسه، سادگی و روانی اثر، صداقت نویسنده، ارائهٔ آگاهی‌های دست اول از میرزا آقاخان کرمانی و موارد دیگری را از نکته‌های مثبت این کتاب برشمرده‌اند. با این حال، انتقاداتی نیز به کتاب دارند که یکی از آنها، این است که بخش عمده‌ای از اخبار و آگاهی‌های نویسنده بر شنیده‌ها استوار است.
در ادامه کتاب‌های «تاریخ اسلام کمبریج»، «منتخب النصوص التاریخیه و الجغرافیه» نوشتهٔ نورالله کسایی، «تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران» نوشتهٔ ناصر تکمیل‌همایون، «پیام‌آور رحمت» نوشتهٔ سیدعلی میرشریفی و «تشیع» نوشتهٔ هاینس هالم نقد و بررسی شده‌اند و از کاستی‌ها و نقاط قوت آنها سخن به میان آمده است.
در پایان کتاب نیز «گزارش هم‌اندیشی استادان تاریخ، تاریخ و تمدن اسلامی، باستان‌شناسی و هنر» به چاپ رسیده است و پیشنهادهای ارائه‌شده به کمیتهٔ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی و کمیتهٔ باستان‌شناسی و هنر و کمیتهٔ تاریخ اسلام و ایران منتشر شده است.
این کتاب که در 500 نسخه و به بهای 5500 تومان منتشر شده منبع بسیار ارزنده و مهمی برای علاقه‌مندان به حوزهٔ تاریخ، باستان‌شناسی و هنر است.
نظر شما :