دکترمجتهدی: تظاهر فرهنگی، بیشتر از پژوهش فرهنگی شده است

مجتهدی درباره دغدغه‌ها و کمبودهای فرهنگی جامعه گفت: به نظر من اولین خلئی که ما در عرصه فرهنگ با آن مواجهیم خلأ کیفیت است. خلأ کمیت خیلی به چشم نمی‌آید، یعنی درباره خیلی از موضوعات کتاب یا مقاله‌ای هست ولی متاسفانه کیفیت‌ها خیلی کم است. وی ادامه داد: خلأ دیگر این است که گاهی تظاهر به فلسفه و اندیشیدن و فرهنگ خیلی بیشتر از تحقیق در حوزه اندیشه و فرهنگ است؛ آن هم تظاهرها به فلسفه‌های خاصی که دقیقا هم مشخص نیست چه هستند. یعنی فلسفه‌های خیلی جدید و به قول خودشان فلسفه‌های پساجدید و پسامدرن که هنوز به درستی شناخته نشده‌اند و صحبت کردن درباره آنها کمی حالت تظاهری پیدا کرده است. وی با بیان اینکه پیشرفت فرهنگی بدون مطالعات بنیادین در زمینه‌های فکری و فلسفی تقریبا محال است، گفت: خوشبختانه امکانات مطالعاتی نسبت به گذشته بهتر شده است و مراکز علمی زیادی در این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند. اوایل فقط دانشگاه تهران بود که رشته فلسفه در آن تدریس می‌شد اما امروز دانشگاه شریف، شهید بهشتی و مراکز دولتی و آزاد بسیاری در این مسیر گام برمی‌دارند. این نوعی گشایش است ولی از نظر کیفیت متاسفانه هنوز کار و حرکت خوب و تاثیرگذاری ایجاد نشده است. استاد فلسفه غرب گفت: نکته‌ای که در حوزه فرهنگ باید محل توجه قرار گیرد، تاکید و احیای تمدن گذشته و چهره‌های فکری فرهنگی تاریخ‌مان است. تاریخ اندیشه مثل هر تاریخ دیگری مانند یک رودخانه است و مجموعه‌ای از امور را با خود می‌آورد. مانند صافی نیست که گزینش کند. گاهی ما هستیم که صافی می‌گذاریم و مثلا در دانشگاه‌ها آنها را از صافی می‌گذرانیم. تاریخ به‌طور زنده می‌آید. استاد بازنشسته دانشگاه تهران افزود: یک شط را در نظر بگیرید که عناصر خیلی زیادی را با خود می‌آورد و به هر منطقه و محله‌ای می‌رسد؛ انسان‌هایی که در مسیر این رودخانه قرار دارند هر یک براساس استعداد و قابلیت‌هایشان از آن عناصر بهره می‌گیرند و استفاده می‌کنند و باز این جریان ادامه پیدا می‌کند. این فرآیند یک جریان خوب و مفیدی برای اندیشه، فلسفه و تمدن انسانی است. به گفته مجتهدی در تاریخ هیچ چیز منتفی نمی‌شود بلکه در دل این تاریخ است که امور و افکار و حقایق زائیده می‌شوند و به پویایی خود ادامه می‌دهند. خود ما و فرهنگ و تمدن کنونی ‌ما نتیجه تاریخ هستیم و در حقیقت ما، کل تاریخ را به همراه خودمان داریم. فرهنگ ما هم همین‌طور است، همه تاریخ را با خود همراه دارد. بنابراین نباید فکر کنیم بازگشت به تاریخ و بزرگان تاریخ‌مان گذشته‌گرایی صرف است اتفاقا ما برای آینده‌نگری و آینده‌سازی نیاز داریم نگاهی جدی به چهره‌های فکری و فرهنگی تاریخی‌مان داشته باشیم. این استاد فلسفه غرب گفت: هر چه ملتی اصیل‌تر و متمدن‌تر باشد، خاطرات تاریخی اثر بیشتری بر فرهنگ آنان می‌گذارد، تاریخ نزد این اقوام فراموش نمی‌شود بلکه در ناخودآگاه تاریخی آنها می‌ماند و تاثیرات فرهنگی خود را می‌گذارد. بنابراین تاریخ قطعا بر فرهنگ اثرگذار است و غفلت از تاریخ و فرهنگ تاریخی‌مان می‌تواند یکی دیگر از خلأ‌های ما باشد. مجتهدی توضیح داد: من طی پژوهشی که مدت‌هاست در زمینه سهروردی انجام می‌دهم، مطلبی دیدم که با بحث کنونی مرتبط است. یکی از شارحان سهروردی قطب‌الدین شیرازی است. این اندیشمند وزیر آباقاخان مغول بود که ابتدا در مراغه و بعد تبریز بوده است. اینها گرفتار پادشاهان مملوک مصر بودند و با آنها رقابت داشتند. همچنین از نظر فرهنگی رقابت شدیدی با مغولان داشتند و نمی‌خواستند فرهنگ‌شان تحت‌تاثیر آنها قرار گیرد. یعنی در این رقابت این اندیشمندان مدافع فرهنگ ایرانی هستند که مثلا شاهنامه را در آن زمان تنقیح کردند و آثار دیگر فارسی را مطرح و تدریس می‌کنند.