دکتر میری:نظریه‌پردازی به ارتباط ارگانیک با سنت‌ های فکری نیاز دارد

برپایی کرسی های نظریه پردازی با تولید علم و توسعه و پیشرفت همه جانبه کشور ارتباط مستقیم دارد، از این رو با دکتر سیدجواد میری، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مدیر روابط بین الملل و همکاری های علمی، استاد مدعو دانشگاه و ادیان و مذاهب قم، سردبیر مجله چشم انداز اسلامی در لندن، کارشناس فلسفه علم و مطالعات ادیان از دانشگاه گوتنبرگ سوئد، پژوهشگر مهمان در مرکز مطالعات انتقادی ادیان در آمریکا درباره این ارتباط و چگونگی زمینه سازی برای آن به گفتگو پرداختیم که از نظرتان می گذرد:

 

برپایی کرسی های نظریه پردازی تا چه اندازه در تولید علم اثرگذار است؟

پیش از پاسخ به این سوال، این مساله باید به صورت عمیق تر واکاوی شود؛ آنچه که امروز باب آن به عنوان کرسی های نظریه پردازی در کشور گشوده شده، مانند بسیاری از طرح ها و فعالیت های دیگر به جای اینکه در جامعه علمی مطرح شود، به مساله ای بروکراسی تبدیل شده است و این اتفاق نه تنها به تولید علم هیچ کمکی نمی کند، بلکه باری بر بار آن اضافه می کند چرا که با جامعه علمی در ارتباط نبوده و از آن برنخاسته است و ریشه در تاریخ و بستر علمی ایران ندارد. بلکه به صورت مجموعه ای بروکراسی و دستوری، تحمیل شده و جلوی پیش روی و خلاقیت در نظریه پردازی را می گیرد و و مانع و سد آن می شود.

چطور باید با این معضل برخورد کرد؟ در واقع راهکار اساسی که شما در مواجه با این مشکل پیشنهاد می کنید، چیست؟
باید به وضعیت علم به مثابه یک سنت فکری که چگونه رشد و تعالی و گسترش و بسط پیدا می کند، نگاه کنیم؛ در این راستا ضرورتی هم ندارد تنها به وضعیت علم در کشورهای غربی و اروپایی استناد کنیم بلکه مواردی در جهان اسلام و ایران یافت می شود که می توان به آنها بازگشت. به طور مثال مشاهده کنیم سنت فکری فلسفه و حکمت و فقه و اصول و ... چگونه در جهان اسلام رشده کرده است؟ اینها توسط افرادی تولید شد و به وقوع پیوست که جزو اصحاب فلسفه و حکیم بودند و شاگردانی تربیت می کردند که آنها حلقه های واسط می شدند و همین راه را ادامه می دادند و شاگرد تربیت می کردند و با همین رویه آرام آرام و بتدریج سنت فکری جلو می رفت. اگر تاریخ اندیشه را در ایران ملاحظه کنیم، متوجه می شویم علوم چطور پیش می رود. برای اینکه نظریه پردازی را در ایران و جهان اسلام به راه بیندازیم، در خلاء نمی توانیم صحبت کنیم. مثلا چند روز پیش کنفرانس بین المللی الغدیر در کشور برگزار شد. با همه خوبی هایی که این کنفرانس داشت، اشکالاتی نیز به آن وارد بود و آن اینکه افرادی که در این کنفرانس شرکت کرده بودند، هیچ یک به سنت های موجود فکری اشاره نکردند. به طور مثال علامه جعفری 27 جلد کتاب در خصوص سخنان حضرت علی (ع) به نگارش درآورده است یا شهید مطهری هم آثاری در خصوص حضرت (ع) دارند که بسیار ارزشمند است، اما در این کنفرانس هیچ اشاره به این موارد نشد.
بنابراین اگر بخواهیم درباره نظریه پردازی علوم انسانی صحبت کنیم، باید با سنت های فکری و افرادی که مظهر سنت فکری هستند ارتباط ارگانیک داشته باشیم و فراموش نکنیم به صورت دفعی و ناگهانی نمی توان نظریه خلق کرد.
 

اساسا برپایی کرسی های نظریه پردازی چه ضرورتی دارد؟
همان طور که اشاره کردم برپایی این این کرسی ها دستوری است؛ در جایی که واقعا اجازه ابراز نظریه واقعی داده نی شود و برکرواسی شدید بر وزارت علوم حاکم است، نمی توان کمکی در این راستا کرد. امروز این گونه مراکز را برپا می کنند تا ضمن نظارت و کنترلی که دارند، از نظر بیرونی و اجتماعی مطرح کنند، ما کرسی نظریه پردازی داریم! به نظر من غالب افرادی که در این زمینه فعالیت می کنند، تصوری که از نظریه دارند درست و صواب نبوده و بلکه کودکانه است، گویی نظریه چیزی است که در ذهن خود می پردازیم و بعد آن را شاخ و برگ و بال و پر می دهیم آنگاه برای گروهی بیان می کنیم و آنها گوش می دهند و در خصوص آن بحث و جدل می کنند و بعد هم گواهی و امضا می دهیم که نظریه شما تصویب شد!
متاسفانه بسیاری از این افراد در جغرافیای علوم انسانی ایران و جهان جایگاهی ندارند و همان طور که تا الان این کرسی های نظریه پردازی راه به جایی نبرده اند در صورت ادامه این وضعیت هیچ گاه راه به جایی نمی برند.

زمانی می تواند کرسی های نظریه پردازی به معنای واقعی باب شود که از دل جامعه علمی بیرون آمده و اصحاب نظر احساس کنند این موضوع از میان آنها جوشیده است. امروز اصحاب علم و نظر خود دست به تاسیس انجمن های علمی زده اند که باید آنها را تقویت کرده و با انجمن های منطقه و جهان آنها را ارتباط داده و داد و ستد علمی میان آنها برقرار کنیم.
 

دولت چه کمکی می تواند در راستای برپایی کرسی های نظریه پردازی به معنای صواب و درست آن داشته باشد؟
بزرگترین کمک دولت این است که نقش اجرایی خود را در این موضوع دخالت ندهد، بلکه ساختارها را قوی کرده و منابع مالی را تقویت کند. فضایی ایجاد کند تااندیشه ورزان افکار خود را در ایران و جهان نشر دهند. یک نظریه زمانی خوب و منطقی است که اصحاب معرفت آن را به عنوان چشم اندازی تئوری بنگرند و از آن در مطالعات خود بهره برداری و استفاده کنند. هیچ کس به ملاصدرا برای نظریه هایش تصدیق نامه نداد بلکه تنها زمانی نظریه های او پذیرفته شد که اصحاب معرفت به این نتیجه رسیدند چشم انداز نظریه های ملاصدرا می تواند برای آنها فضای اندیشه ایجاد کند، به همین روی از نظریه های وی استقبال کردند.
بنابراین باید فضای گفتمانی را تقویت کنیم و گفتمان علمی که جدیدترین گفتمان ها در کشور است را در تضاد با دیگر نگاه ها قرار ندهیم و گفتمان ها را با هم خلط نکنیم و بجای این کار به طور مثال بگوییم انسان در گفتمان فلسفی، معرفتی، حِکَمی، اصولی و فقهی و عرفانی چه تعریف و جایگاهی دارد و سپس آن را مطالعات خود نشان دهیم البته نه به صورت ایدئولوژی و طوطی وار بلکه موضوع و اهداف را کاملا مشخص کنیم و اجازه ندهیم خلط مباحث پیش آید.

فایل های ضمیمه

• mainphoto