مصاحبه مهر با دکتر میری:اشاعره گری تفکر فلسفی در ایران را به خطر می اندازد

دکتر سید جواد میری، دکترای فلسفه علم و ادیان درباره ره آورد مدرنیته برای اندیشمندان و متفکران به خبرنگار مهر گفت: سه نوع سبک فرهنگی در تاریخ بشریت وجود داشت که نوع سوم آن بر اساس حس گرایی بود. در این سبک به جای اینکه برهان، دلایل عقلی و استدلال به حقیقتی رهنمون شود حس آن است که انسان را اغناء می کند. به عبارت دیگر برداشت های حسی است که سبب حرکت یا انفعال می شود، اما انسان امروز از درک واقعیت آن عاجز است. در واقع روش های تعلیم و تربیت و روش های کلان فرهنگی ما انسان هایی را پرورش می دهد که آنها عملاً از تفکر انتزاعی آرام آرام عاجز می شوند. فیلسوف برجسته انگلیسی با نام کمپل گفته است که وقتی به نوشته های افلاطون و سقراط و ارسطو نگاه می کنیم این حس راستین در خصوص قدرت عظیم انتزاع آنها در فرد شکل می گیرد، چراکه آنها می توانستند مسائل را به صورت انتزاعی و با تجزیه و تحلیل بررسی کنند.

وی افزود: با وجود اینکه مدرنیته پیشرفت های بسیاری را برای بشر امروز فراهم کرده است اما در حوزه هایی انسان را به انفعال رسانده است که از جمله آن حوزه تخیل و قدرت انتزاع انسان است که در قیاس با انسان های سده های گذشته بسیار تحلیل رفته است. به عنوان مثال با مطالعه اشعار شاعران بزرگ ایران زمین از رودکی گرفته تا شهریار متوجه می شویم که قدرت تخیل آنها بسیار بالا بوده است اما امروزه شاعرانی با این عظمت و مشرب را نمی توانیم پیدا کنیم و این نشان می دهد ما به جای اینکه در این حوزه پیشرفت کرده باشیم پسرفت کرده ایم.

میری تصریح کرد: با وجود آنکه قدرت اغنایی بسیاری در فلسفه وجود دارد اما از آنجا که قدرت انتزاع ما بسیار تحلیل رفته است امروز از دریافت این قدرت فلسفی عاجزیم.

این دانش آموخته دانشگاه های سوئد و انگلستان در پاسخ به این سوال که با توجه به این شرایط آینده فلسفه چگونه خواهد بود گفت: اولین راه حل این است که باید فضایی ایجاد کنیم تا فلسفه ورزی را در سطح جامعه بسط دهیم. یکی از اقدامات صورت گرفته «فلسفه برای کودکان» است که به واسطه این رشته ما می توانیم کودکان مان را از همان سن و سال پایین با اندیشیدن و نقادی بار آوریم.

وی افزود: راهکار دیگر این است که فضایی ایجاد کنیم تا در آن فضا اندیشمندان با برهان و دلیل و استدلال به هر ساحتی بپردازند. تنها راه حلی که می تواند یک فکر جدید را به حاشیه براند فقط حضور یک تفکر یا یک استدلال قوی تر است. برای رسیدن به این مهم باید شرایطی ایجاد شود که در آن اندیشمندان بتوانند سخن خود را بازگو کنند و دیدگاه خود را برای ایجاد جامعه بهتر بیان کنند. باید فضایی در نظر گرفته شود که اندیشمندان با هر نگاه فلسفی مختص خود وقتی به حوزه دین یا اجتماع، یا ساز و کارهای فرهنگی نگاه می کنند امکان نقد و ارائه راه حلی را داشته باشند. اما متأسفانه امروز بیشتر متفکران ما تقیه می کنند. در واقع به دلیل معذوریت های اجتماعی، اطرافیان، سیاسی و مسائل و فشارهای مختلف بیان نمی کنند.

وی خاطر نشان کرد: یکی از معضلاتی که در جامعه کلان اسلامی ما وجود دارد هیمنه و سیطره قشری گری، اخوال گری و به گونه ای اشاعره گری است. هیمنه ای در جامعه فکری ما به صورت عینی و ذهنی وجود دارد و این باعث می شود آینده تفکر فلسفی در ایران به خطر بیافتد. اگر نهاد قدرت یک نگاه ایدئولوژیک داشته باشد و بتواند فضایی ایجاد کند که نحله های مختلف رشد و نمو کنند در این صورت می توان آینده روشنی را برای تفکر فلسفی درنظر گرفت.