دکترناجی:تفکر فلسفی را باید جایگزین حفظ مکاتب فلسفی در دانشگاه‌ها کنیم

دکتر سعید ناجی استاد پژوهشگاه علوم انسانی با بیان اینکه متأسفانه تفکر خلاق در فلسفه آکادمیک ما هیچ جایگاهی ندارد به خبرنگار مهر گفت: حافظه محوری بر تمام بخش های فلسفه آکادمیک ما نفوذ کرده و خلاقیت دانشجویان را از بین برده است. دانشجویانی که در رشته فلسفه تحصیل می کنند تنها مکاتب فلسفی که به آنها دیکته شده است را حفظ کرده و آنها را امتحان و نمره ­ای دریافت می کنند و در نهایت فارغ التحصیل می شوند. این نوع مطالعه فلسفه اجازه نمی دهد تفکر خلاق آنها بکار بیافتد. اگر از دانشجویان این رشته در مورد موضوعی اظهار نظر شود متأسفانه پاسخی ندارند و صرفاً نظر فیلسوفان مکاتب مختلف را عنوان می کنند.

وی افزود: دانشجویان این رشته با نظر به اینکه من نمی توانم بهتر از فلاسفه بزرگ اسلامی مثل ابن سینا و ملاصدرا یا فلاسفه غرب مثل دکارت و هایدگر صحبت کنم صرفاً نظر آن فیلسوفان را بیان می کنند و حرفی که محصول تحقیق و پژوهش خودشان باشد، ندارند. فضای آکادمیک باعث شده تفکر خلاق در فلسفه امروز جایگاهی نداشته باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه در فلسفه آماتور شرایط مساعدتری حاکم است، گفت: در فلسفه آماتور سوالاتی برای افراد علاقه مند به این حوزه مطرح می شود و آنها درصدد پاسخی برای آن سوالات برمی آیند و سعی می کنند نظرات فلاسفه را خوانده و بر اساس آن جواب مسئله را پیدا می کنند. این روش تحقیق و پژوهش و پیدا کردن جواب مسئله منجر به بروز تفکر خلاق می شود.

وی با اشاره به اینکه از این روش معمولاً در دانشگاه های اروپایی بهره گرفته می شود، گفت: در این شیوه، تکلیفی برای دانشجو تعیین می شود که در آن یکی از موضوعات فلسفی را در قیاس با شرایط جامعه قرار داده و نتیجه اش منجر به حل معضلی در اجتماع می شود. به این ترتیب علاوه بر ایجاد تفکر خلاق و خلاقیت در دانشجو که هدف اصلی تحقیق و پژوهش بوده، مسئله اجتماعی-فلسفی نیز مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و حتی راهکاری برای آن ارائه می شود.

استاد پژوهشگاه علوم انسانی در پاسخ به اینکه برای ایجاد تفکر خلاق در جامعه ما چه اقدامی باید صورت گیرد، گفت: یکی از بارزترین آنها تمرین دادن به دانشجویان را می توان عنوان کرد که همان روش تحقیق و پژوهشی است که در جوامع اروپایی بکار گرفته می شود و درباره اش توضیح دادم. اما راهکار اصلی، ایجاد تغییر و تحول در فلسفه ای است که در دانشگاه ها به شکل انتزاعی در حال جریان است و نتیجه آن صرفاً آموزش و القاء فرآیند حافظه محوری به دانشجویان است. به گفته فیلسوفی که در این زمینه تحقیق کرده و مقاله ای ارائه داده است، در این روش باید فلسفیدن را جایگزین حفظ مکاتب فلسفی کرده و فلسفه ورزی را به دانشجویان آموزش دهیم.

دکتر ناجی درباره مفهوم فلسفه ورزی گفت: منظور این است که دانشجو یا علاقه مند به این حوزه، با تحقیق و تفکر به جواب پرسش هایش دست پیدا کند. البته به این معنی نیست که از نظرات فلاسفه استفاده نکند بلکه می تواند نظریات آنها را در حل پرسش های خود بکار گیرد ولی نه اینکه هیچ گونه زمینه پرسش گری برای او ایجاد نشده باشد و فقط پیگیری کند که آن فیلسوفان چه نظراتی در مورد موضوعات مختلف ارائه کرده اند. این بازسازی مطالعه فلسفه سبب ایجاد تفکر خلاق خواهد شد.

وی یادآور شد: از آنجا که اکثر مسائل اجتماعی، روانشناختی، اقتصادی و سایر رشته ها مبنای فلسفی دارند می توان موضوعات مختلف این رشته ها را مورد تحقیق فلسفی قرار داد. به عنوان مثال فرض کنید جامعه ما در ارتباطات فردی و احترام به دیگران مشکل دارد. دانشجوی علاقه مند به موضوعات اجتماعی، ریشه فلسفی آن را جستجو کرده و با تحقیق و کند و کاو متوجه می شود که افراد جامعه ما، انسان های دیگر را به عنوان یک موجود انسانی نمی پذیرند. برای ارائه راهکار نهایی این طور نتیجه گیری می کند که افراد دیگر موجوداتی نیستند که در ذهن ما قرار دارند و بدون درد و رنج زندگی می کنند بلکه شبیه ما بوده و آنها نیز با مشکلات مختلف دست و پنجه نرم می کنند و از احترام و سایر حقوق اجتماعی برخوردارند. این موضوعی اجتماعی بود که با تحقیق و پژوهش در متون فلسفی و مراجعه به نظریات فلاسفه و در نهایت ارائه نظر فردی به سرانجام می رسد و به این ترتیب خلاقیت را در ذهن دانشجو ایجاد و شاید آن را بیدار می کند.