رونمایی از کتاب نظریه اخلاقی محمدبن زکریای رازی
کتاب «نظریه اخلاقی رازی» نوشته احد فرامرزقراملکی دوشنبه 7 اسفند با حضور دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران رونمایی شد .
این کتاب نخستین اثر از مجموعه پژوهش‌هایی است که با عنوان دید‌گاه‌های اخلاقی دانشمندان مسلمان از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و با همکاری مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران چاپ شده و محصولی مشترک از این دو مؤسسه است .
کتاب نگاه بدیع وجدیدی به زکریای رازی دارد. بویژه به نظریههای اخلاقی او که برخلاف آنچه خیلیها می پندارند نشان می‌دهد که نظریههای اخلاقی وی درونمایههای قرآنی دارند و در قرن سوم هجری این نظریهها با مبانی قرآنی شکل گرفته اند که بعد از خود نیز تأثیر بر نظریههای اخلاقی دیگر اندیشمندان گذاشته است. در مقدمه کتاب می‌خوانیم: «اخلاق نزد محمدبن زکریای رازی نه مشتی پند و پیمان بلکه برنامه پیش‌گیری، بهبود و درمان است. او همان‌گونه که ادعا می‌کند در عمل نیز طبیبانه به اخلاق رو می‌آورد و چرایی و چگونگی اخلاق را با الگوی طب‌انگاری اخلاق پاسخ می‌دهد: همان‌گونه که فرد بیمار در جسم و امور جسمانی به پزشک مراجعه می‌کند، فرد بیمار در نفس نیز به عالم اخلاق رو می‌آورد. ضرورت اخلاق در نظریه رازی جز یک مبنا ندارد؛ مهربان بودن با خود و شفقت بر نفس. کسی که با خود مهربان است و او برای خود مهم است، دغدغه سلامت جسم و نفس او را به برنامه بهداشت و بهبود در هر دو زمینه می‌کشاند. نظریه اخلاقی رازی را بر حسب طبقه‌بندی رایج از مکاتب اخلاقی می‌توان نظریه غایت‌گرا دانست که با محاسبه لذت – رنج تکالیف اخلاقی را بر مبنای خودگرایانه ترسیم می‌کند .»
در مراسم رونمایی از این کتاب حجت الاسلام خسروپناه گفت: افرادی مانند رازی که دست به تولید علم می‌زنند و برای مملکت خود مفید واقع می‌شوند علاوه بر نبوغ، هویت اسلامی ـ ایرانی نیز دارند. فردی به درد ایران امروز می‌خورد که هم نابغه باشد و هم دارای هویت اسلامی ـ ایرانی. کتاب آقای قراملکی نیز می‌تواند کمک کند که ما چنین هویتی را به دست آوریم .
وی با اشاره به نظریات معاصران در این اثر گفت: بسیاری از ما در بررسی نظریات گذشتگان با امروز دچار آسیب «حجاب معاصرت» می‌شویم یعنی به خدمات معاصران خودمان توجهی نداریم اما آقای قراملکی دچار این آسیب نشده است. وی به معاصران حوزه اخلاق مانند مهدی محقق و محمود طباطبایی نیز توجه داشته و دستاوردهای آنان را نیز در کتابش ذکر کرده است. او حق مهدی محقق و محمود طباطبایی را در حوزه اخلاق به خوبی در کتابش ادا کرد .
رییس موسسه حکمت و فلسفه ادامه داد: چند پرسش درباره این اثر در ذهنم شکل گرفت که بیان می‌کنم؛ نخست آن‌که آیا می‌توان با استفاده از مباحث رازی نوعی عقل خودبنیاد را به وی نسبت داد؟ البته عقل خودبنیاد وی با کانت و دکارت متفاوت است. آقای قراملکی برخی مباحث رازی را به آیات و احادیث مرتبط کرد در حالی که خود رازی از آیات و روایات در نظریه‌اش استفاده نکرد، بنابراین آیا می‌توان گفت که رازی نوعی عقل خودبنیاد دارد؟
خسروپناه افزود: نکته سوم این‌که آقای قراملکی، رازی را فردگرا دانسته است، زیرا وی در نظریه اخلاقی‌اش بیشتر به اصلاح فرد تمرکز دارد، این در حالی است که این دانشمند مسلمان اصلاح فرد را راهی برای اصلاح جامعه می‌داند. با این اوصاف آیا باز هم می‌توان رازی را فردگرا دانست؟
سپس قراملکی گفت: من ابتدا توضیحات مختصری را درباره کتاب ارایه می‌کنم و سپس سراغ بحث دیگری می‌روم. رازی در نظریه اخلاقی‌اش قصد دارد آن را هر چه ساده‌تر طرح کند و از افزودن مبانی بیشتر به آن بپرهیزد زیرا معتقد است مخاطبان یک نظریه احلاقی عموم مردم هستند. نوعی عقل‌گرایی خودبنیاد نیز در نظریه وی مشاهده می‌شود، زیرا بر این باور است که اخلاق تنها مخصوص دینداران نیست و یک نظریه اخلاقی باید به گونه‌ای باشد که غیردینداران نیز از آن بهره ببرند. مقصود وی این نیست که اخلاق ارتباطی با دین ندارد و دینی نیست، بلکه معتقد است نباید دین و اخلاق را در نظریه اخلاقی به هم وصل کرد .
وی با طرح موضوع «نقش فلسفه در حرفه‌گرایی» گفت: فلسفه مضاف در کشورهای صنعتی نقش پررنگ دارد در حالی که این فلسفه‌ها در ایران اصلا قوی نیستند. من برای پاسخ به چرایی ضعف فلسفه‌های مضاف در ایران این فرضیه را مطرح کردم که میان فلسفه و حرفه‌گرایی ارتباط وجود دارد. حرفه‌گرایی عبارت است از عزم ملی در ارتقای مشاغل به حرفه‌ها و رشد متوازن هر حرفه .
مدرس اخلاق حرفه‌ای دانشگاه تهران، حرفه‌گرایی در مقیاس جامعه را بستری برای توسعه دانست و گفت: تمام کشورهای صنعتی برای ارتقای شغل به حرفه، برنامه‌ریزی داشتند. حرفه وضعیت برتر هر شغل است و به توسعه می‌انجامد .
قراملکی سپس به معرفی شش مولفه برای تبدیل شغل به حرفه پرداخت و گفت: دانش و تخصص، تجربه مفید و تحلیلی، مهارت، توانایی، مرام اخلاقی و همچنین نگاه متمایز مولفه‌های تبدیل شغل به حرفه هستند .
این پژوهشگر به فقدان حرفه‌ای‌گری در ایران اشاره کرد و گفت: حرفه‌ای نبودن در بسیاری از مشاغل کشورمان دیده می‌شود. بسیاری از حوزه‌های کاری ما هنوز شغلند و تبدیل به حرفه نشده‌اند .
وی رشد متوازن حرفه‌ها را از اصلی‌ترین ارکان توسعه دانست و گفت: اگر هرمی را در نظر بگیریم که بالاترین رده آن، فلاسفه، سپس دانشمندان، سپس تکنولوژیست‌ها و سپس تکنسین‌ها باشند آن‌گاه باید گفت توسعه زمانی محقق می‌شود که تمامی این رده‌ها رشدی متوازن با یکدیگر را داشته باشند. فلسفه یک رشته راهبردی است که جایگاه مهم و کلیدی در رشد متوازن حرفه‌ها دارد .
دکتر آیت اللهی:اهمیت کار فیلسوف هیچگاه دیده نمی شود
در ادامه برنامه دکتر آیت‌اللهی نیز در سخنانی گفت: وجود فلسفه در کشور ما یک نقطه قوت است اما با وجود این دغدغه‌های فلسفی ما روی هوا هستند و مدام دانشجویان از ما سوال می‌کنند که فلسفه به چه کار می‌آید !
رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره اهمیت فلسفه گفت: کار فیلسوف مانند کار مرزداران است. یک مرزدار و اهمیت کار او هیچگاه دیده نمی‌شود اما اگر او نباشد سایر اعضای جامعه نمی‌توانند به خوبی ایفای نقش کنند .
وی با اشاره نبود ارتباط موثر میان فلاسفه، دانشمندان، تکنولوژیست‌ها و تکنسین‌ها گفت: این گروه‌ها در کشور ما بدون ارتباط با دیگری کار خودشان را انجام می‌دهند به همین دلیل ما به افرادی احتیاج داریم که به برقراری ارتباط میان این حرفه‌ها کمک کنند .
آیت‌اللهی افزود: کسی می‌تواند این ارتباط را برقرار کند که نگرش و رویکردی دلسوزانه و پیامبرانه داشته باشد و درد جامعه را دریابد و برای رفع آن تلاش کند .
نظر شما :