ترکیب هوشمندانه فرهنگ و ادبیات
یادداشت: اقتصاد دانش‌بنیان، هویت فرهنگی و امنیت ملی
یادداشت:
اقتصاد دانش‌بنیان، هویت فرهنگی و امنیت ملی
(برادران خوشحال یا چَپ‌بَک‌ها -شخصیت‌های ادبی ترکمنستان- در بازارهای غدایی کودکان ایران)
دکتر محمد نجاری
معاون مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی
اقتصاد دانش‌بنیان به‌عنوان یک مدل اقتصادی نوین، بر تولید و کاربرد دانش و فناوری‌های نوین پایه‌گذاری شده است. این مدل به‌طور خاص بر توانمندی‌های انسانی، نوآوری‌های علمی و توسعه فناوری‌ها تأکید دارد. در چنین اقتصادی، منابع اصلی تولید شامل سرمایه‌های فکری، نیروی انسانی متخصص و تحقیق و توسعه می‌شود. به‌ویژه در این سیستم، علم و فناوری به ابزاری برای افزایش بهره‌وری، رقابت‌پذیری و توسعه پایدار تبدیل می‌شوند. با این حال، برای تحقق اهداف این مدل، پیوستگی و هم‌افزایی فرهنگ و هویت ملی با اقتصاد به‌شدت اهمیت دارد.
یکی از روش‌های موفق در پیاده‌سازی این اقتصاد نوین، استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و ادبی به‌ویژه در زمینه تولید محصولات دانش‌بنیان است. نمونه‌هایی مانند ترکیب شخصیت‌های ادبی و فرهنگی با محصولات خوراکی در ترکمنستان، نمایانگر این واقعیت هستند که بهره‌گیری از میراث فرهنگی نه‌تنها می‌تواند جذابیت بازارها و تولیدات را افزایش دهد، بلکه می‌تواند به تقویت هویت ملی و رشد اقتصادی کمک کند.
یکی از آثار مهم که از آن در روند گسترش محصولات فرهنگی در ترکمنستان استفاده شده، کتاب «برادران خوشحال» نوشته «بردی کربابایف» است. این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه و به هم پیوسته و روایتگر داستان چهار برادر به نام‌های چپ‌بک، یپ‌بک، مپ‌بک و تپ‌بک است. این برادران در فقر و سختی زندگی می‌کنند اما با تلاش و کوشش خود بر مشکلات غلبه کرده، در نهایت صاحب خانه‌ای در روستایشان می‌شوند.
کتاب «برادران خوشحال» با ترجمه دکتر محمد نجاری و دکتر سیاوش مرشدی در ایران نیز منتشر شده و تاکنون سه چاپ از آن روانه بازار نشر شده است.
ترکمنستان در بهره‌برداری از ظرفیت‌های فرهنگی خود به‌ویژه از طریق شخصیت‌های ادبی مانند «برادران خوشحال» (=چپ‌بک‌لَر) گام‌های قابل توجهی برداشته است. این کشور با تولید محصولاتی مانند شکلات و بیسکویت بر اساس شخصیت‌های داستانی محبوب، نه‌تنها به جذب مخاطب در بازار داخلی پرداخته، بلکه با این اقدام توانسته است به‌طور مؤثر در بازارهای مرزی ایران نفوذ کند. اکنون شکلات چپ‌بک‌ها (چپ‌بک‌لَر) یکی از محصولات پرفروش بازارهای مرزی ایران و ترکمنستان است. در این فرآیند، کودکان ترکمن با مصرف این محصولات ارتباط عاطفی و فرهنگی با شخصیت‌های داستانی برقرار کرده، هویت فرهنگی خود را تقویت می‌کنند. این مدل نشان می‌دهد که فرهنگ می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای توسعه اقتصاد و ایجاد روابط فرهنگی پایدار در بازارهای خارجی عمل کند.
در مقابل، ایران با داشتن میراث فرهنگی و شخصیت‌های اسطوره‌ای غنی مانند رستم، سهراب و سایر قهرمانان حماسی، هنوز به‌طور مؤثر از این ظرفیت‌ها در تولید محصولات دانش‌بنیان استفاده نکرده است. غفلت از این ظرفیت‌های فرهنگی، تهدیدی جدی برای هویت ملی به‌شمار می‌رود. ایران به‌عنوان کشوری با تاریخ و فرهنگ غنی، می‌تواند از این شخصیت‌ها و داستان‌های ملی خود به‌عنوان ابزارهایی قدرتمند در تولید محصولات فرهنگی و اقتصادی استفاده کند. اما به‌نظر می‌رسد تاکنون سیاست‌گذاران فرهنگی و تولیدکنندگان محصولات غذایی، کمتر به این حوزه پرداخته‌اند.
کم‌کاری در بهره‌برداری از منابع فرهنگی نه‌تنها باعث از دست دادن فرصت‌های اقتصادی و صادراتی می‌شود، بلکه می‌تواند به تضعیف هویت ملی و در نهایت تهدیداتی برای امنیت ملی منجر شود. در عصر جهانی‌شدن و رشد روزافزون تعاملات فرهنگی، هویت ملی یکی از ارکان امنیت ملی به‌حساب می‌آید. تضعیف این هویت می‌تواند زمینه‌ساز تأثیرات منفی بر انسجام اجتماعی و فرهنگی کشور شود.
تجربه ترکمنستان به‌روشنی نشان می‌دهد ترکیب هوشمندانه فرهنگ و ادبیات با تولیدات دانش‌بنیان، می‌تواند به تقویت هویت ملی، توسعه اقتصادی و نفوذ فرهنگی در بازارهای جهانی بیانجامد. ایران نیز با توجه به تاریخ، فرهنگ و شخصیت‌های اسطوره‌ای غنی خود، قادر است از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری کند و با تجاری‌سازی و معرفی آن‌ها به بازارهای داخلی و خارجی، جایگاه خود را در اقتصاد جهانی مستحکم‌تر کند.
این امر نه‌تنها به افزایش صادرات فرهنگی و توسعه اقتصادی کمک می‌کند، بلکه موجب تقویت هویت ملی و در نهایت امنیت ملی خواهد شد. بنابراین، سیاست‌گذاران فرهنگی، تولیدکنندگان و دانشگاهیان باید به‌طور جدی به این ظرفیت‌ها توجه کرده، راهکارهایی برای تجاری‌سازی و معرفی شخصیت‌های فرهنگی و ادبی ایران به بازارهای داخلی و خارجی ارائه دهند. در غیر این صورت، غفلت از منابع فرهنگی می‌تواند تهدیدی برای منافع اقتصادی، فرهنگی و امنیت ملی ایران باشد./پایان
ایتا
نظر شما :