گزارش نشست «زبان طبیعی و هوش مصنوعی»
نشست «زبان طبیعی و هوش مصنوعی» به‌مناسبت هفته پژوهش و به همت پژوهشکده زبان‌شناسیِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوم دی‌ماه 403 برگزار شد. سخنرانان این جلسه دکتر حسین صافی دکتر آتوسا رستم‌بیک، دکتر مسعود قیومی و دکتر مصطفی عاصی (همگی از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی) بودند.
هومودیجیتالیس بی‌زبان
در این نشست، ابتدا دکتر صافی در سخنرانی با عنوان: «هومودیجیتالیس بی‌زبان» به تغییر در شیوه روایت‌گری در عصر هوش مصنوعی و تأثیرات این تغییر و این پرسش پرداخت که انسان چرا شیوه تفکر عرفی را با شیوه تفکر علمی جایگزین کرد؛ درحالی‌که الگوریتم صرفاً یا انتزاع می‌کند یا استنتاج. به‌عبارتی، یا از قوانین عام به سمت استنتاج و فهم وضعیت خاص حرکت می‌کنند یا بر عکس، از موراد خاص با شیوه‌های آماری حکم کلی را انتزاع می‌کنند؛ درحالی‌که هر دو صورت قاعده‌بنیادند و هیچ‌یک از این‌دو نمی‌توانند یک تجربه خاص، یعنی سلسله‌ای از رویدادها را که تاریخی‌اند و تکرار ناپذیر، تبیین کنند. به‌عبارتی، الگوریتم‌ها از عهده فهم تجربیات منحصربه‌فرد برنمی‌آیند. تجربه‌هایی از این دست، همین‌که در قالب زنجیره‌ای از رویدادها یا در قالب روایت‌های تثبیت‌شده در یک فرهنگ بازگو شوند، فهم‌پذیر خواهند بود.
ادراک فرهنگی و هوش مصنوعی
در ادامه دکتر رستم‌بیک در سخنرانی خود با عنوان: «ادراک فرهنگی و هوش مصنوعی؛ با حضور افتخاری چت جی‌پی‌تی و گوگل جمینای» به نگرانی‌ها دربارۀ توانایی ادراک فرهنگی و تعصب فرهنگی هوش مصنوعی و راهکارهای پیشنهادی برای مواجهه با این مسئله پرداخت. وی در ابتدا به تعریف ادراک فرهنگی، آگاهی فرهنگی و حساسیت فرهنگی و اهمیت توانایی هوش مصنوعی در درک و ارزش قائل‌شدن و احترام به باورها، ارزش‌ها، آداب و سنت‌ها و رفتارهای مردم با پیشینه فرهنگی متفاوت اشاره کرد.
دکتر رستم‌بیک شرح داد: یکی از مسائلی که در حوزه هوش مصنوعی مورد توجه متخصصان علوم انسانی قرار گرفته است، احتمال رخداد ادراک فرهنگی نادرست و غیرحساس به تفاوت‌های فرهنگی در هوش مصنوعی به‌ویژه در حوزه آموزش است که می‌تواند به تشدید کلیشه‌ها و حتی ایجاد اختلاف بین افرادی با پیشینه فرهنگی متفاوت منجر شود. ویژگی‌های هوش مصنوعی شامل اتاق پژواک و حباب فیلتر، تقویت تعصب و سوگیری و نبود شفافیت و قابلیت اعتماد از عواملی هستند که این نگرانی را تشدید می‌کنند. برخی از راهکارهای پیشنهادی در کاستن از احتمال تعصب و سوءگیری هوش مصنوعی در مسائل فرهنگی، استفاده از پرامپت‌های دقیق، استفاده از داده‌های زبانی به‌دقت تهیه شده برای آموزش هوش مصنوعی، استفاده از عامل‌های هوش مصنوعی متفاوت و تخصصی، نظارت انسانی مداوم و بومی‌سازی با توجه به هنجارهای فرهنگی و ایجاد تعادل بین فناوری و اخلااق برخی از راهکارهای پیشنهادی هستند.
درک و تولید زبان با کمک هوش مصنوعی
در ادامه دکتر قیومی در سخنرانی خود با عنوان: «درک و تولید زبان با کمک هوش مصنوعی» به سیر زمانی پیشرفت هوش مصنوعی و تغییر در شیوه آموزش هوش مصنوعی و توانای ادراک آن پرداخت. وی با اشاره به نقش زبان‌شناسی در بحث پردازش زبان طبیعی به موضوع یادگیری ماشین و انواع آن شامل با نظارت، بی‌نظارت و یادگیری عمیق پرداخت. یادگیری عمیق که از سال 2015 به بعد، اوج گرفت و به‌عنوان سونامی یادگیری عمیق یاد می‌شود.
دکتر قیومی در ادامه بحث خود، با اشاره به رویکرد شناختی یادگیری در انسان و شبیه‌سازی آن در یادگیری ماشینی، به تشریح سیستم عصبی انسان و شبیه‌سازی آن در قالب شبکه عصبی و عملکرد ماشین در فرایند یادگیری پرداخت و تصریح کرد: در بحث یادگیری ماشین، با موضوع تولید زبان نیز مواجه هستیم. برای تولید زبان توسط ماشین در اصل از مدل‌های زبانی مولدی که از مدل‌های زبانی حاصل از حجم زیاد داده‌های زبانی که به مدل زبانی بزرگ معروف است، استفاده می‌شود. وی در ادامه صحبت خود سیر تحول چت‌جی‌پی‌تی و شیوۀ عملکرد آن به‌عنوان ابزاری که دو فرایند درک و تولید زبان در آن اتفاق می‌افتد را توضیح داد.
ما و هوش مصنوعی: امروز و فردا
آخرین سخنران نشست، دکتر عاصی در سخنرانی با عنوان: «ما و هوش مصنوعی: امروز و فردا» به مرور وضعیت فعلی و آینده انسان و هوش مصنوعی، امکانات موجود و برنامه‌ریزی‌هایی که باید انجام شود، اشاره کرد. وی با تأکید به سطح یادگیری ماشین که درواقع فراتر از توانایی بشر است، به این مهم پرداخت که هوش مصنوعی توانایی‌ها و نیرویی پیدا کرده است که نه تنها از نیروی هر انسان هوشمندی فراتر است، بلکه از دانش مجموعه انسان‌ها هم نیرومندتر است. توانایی پردازشی رایانه‌ها نسبت به 40 سال پیش یک تریلیون‌بار افزایش یافته است و ذخیره‌سازی در رایانه‌ها 15 میلیون بار بیشتر و ارزان‌تر شده است. وی به توانایی هوش مصنوعی در تحلیل‌ها و مقایسه‌های بین‌زبانی، در تصحیح متون کهن، بررسی‌های واژگانی و ریشه‌شناسی دقیق، سریع و کشف رمز متون ناخوانده، بازسازی زبان‌های مرده، طراحی فونت‌های جدید، واژه‌یابی و واژه‌گزینی، تولید محتوای علمی و ادبی و حتی شعر اشاره کرد. وی در نهایت به نگرانی‌های موجود در زمینه ابرهوشمندی رایانه‌ها و نقل قول‌هایی از افراد مشهور در این زمینه پرداختند.
دکتر عاصی همچنین تعریفی ترکیبی از هوش مصنوعی ارائه و بیان کرد: هرگونه هوشمندی که ماشین ارائه می‌دهد، در برابر هوش طبیعی که انسان یا جانوران دارند، مجموعه‌ای از دانش‌ها، نظریه‌ها و فنون که هدف آن بازسازی توانائی‌های شناختی انسان توسط ماشین است. وی رابطة هوش مصنوعی با زبان و زبان‌شناسی را بررسی کرد و نقش کلیدی زبان و منطق زبانی در تعامل با حوزه‌های گوناگون، آن‌را در جایگاه یکی از مهم‌ترین عوامل و ابزارهای هوش مصنوعی دانست.
این استاد زبان‌شناسی افزود: توان و سرعت شگفت‌انگیز هوش مصنوعی در پردازش داده‌های زبانی در همة زمینه‌های بررسی و کاربرد زبان تحول و پیشرفت ایجاد کرده است، ازجمله: درک زبان – تشخیص گفتار و تشخیص صدای افراد – پردازش متن - تولید بیان زبانی – تولید متن- پیشنهاد متن – ویرایش متن – تولید گفتار - تقلید گفتار افراد – سبک بیان، صدا و لحن افراد - تقلید تصویری و گفتاری - بررسی‌های میان‌زبانی و مقابله‌ای – تصحیح متون کهن بررسی‌های واژگانی - ریشه‌شناسی – واژه‌یابی و واژه‌گزینی – واژه‌سازی خودکار - کشف رمز متون باستانی - بازسازی زبان‌های مرده – طراحی فونت - تولید محتوا (علمی، ادبی، شعر) – تالیف مقاله و کتاب - ترجمه
دکتر عاصی در خاتمه سخنانش با نگاهی به آینده، کاربردهای هوش مصنوعی هم‌اکنون و در آیندة نزدیک: در صنایع گوناگون، حوزه‌های مختلف علوم و فناوری، امور اجتماعی و ژئوپلتیک، صنایع نظامی، دنیای کسب‌وکار، آموزش، پزشکی و سرگرمی و به‌سخن دیگر در همة جنبه‌های زندگی را مورد بررسی قرار داد و درخصوص ملاحضات اخلاقی و حقوق فردی و انسانی و نگرانی از ابَر هوشمندی رایانه یا هوش مصنوعی توضیحاتی ارائه کرد./پایان
پیوند و پوشه شنیداری سخنرانی‌ها(چندرسانه‌ای)
ایتا
نظر شما :