هشتمین نشست علمی گروه پژوهشی مطالعات زنان و خانواده پژوهشکده علوم اجتماعی برگزار شد
گزارش نشست «شیوه‌های مصرف رسانه‌ای در خانواده»
هشتمین نشست علمی گروه پژوهشی مطالعات زنان و خانواده پژوهشکده علوم اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با محور «شیوه‌های مصرف رسانه‌ای در خانواده» نهم دیماه 1403 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به‌دو صورت حضوری و مجازی برگزار شد. سخنرانان این نشست، دکتر فرزانه شریفی (عضو هیأت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه بین‌المللی سوره) دکتر منصور ساعی (عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) بودند و دبیری علمی نشست نیز بر عهده دکتر آمنه بختیاری بود.
روندهای مصرف بازی دیجیتال در خانواده ایرانی
سخنران آغازین نشست دکتر شریفی با عنوان سخنرانی «روندهای مصرف بازی دیجیتال در خانواده ایرانی» بودند. دکترشریفی در راستای روند شاخص‌ترین اطلاعات مصرف بازی‌های دیجیتال در ایران به استناد آمار، گفت: چنان‌چه بخواهیم از چالش‌های صنعت بازی در کشور صحبت کنیم باید بگویم، ابر چالش‌های اکوسیستم بازی کشور در چند مقوله و مفهوم اصلی قابل تفکیک است: تولید علم، تأمین مالی، محدودیت‌های بین‌المللی، ضعف اقدامات تقنینی و تنظیمی و منابع انسانی.
دکتر شریفی ابرچالش‌های اصلی زیست بوم بازی دیجیتال در ایران را در محورهای زیر خلاصه کرد:
الف) عدم جامعیت و به‌روز‌رسانی اسناد بالادستی مرتبط
ب) عدم شناخت نظام مسائل زیست‌بوم بازی از سوی نهادهای ذی‌ربط
ج) بازیچه‌انگاری بازی‌های دیجیتال: عدم هماهنگی بخش دولت با روندهای نوظهور در عرصه بازی
د) بحران شدید منابع انسانی و مهاجرت بازی‌سازان
ه) ضعف ساختارهای تقنینی، تأمین مالی دولت و بخش خصوصی
و) محدودیت‌های بین‌المللی مانند تحریم از سوی فروشگاه‌های دیجیتالی گوگل‌پلی و اپ‌استور
سایر موارد در این زمینه عبارتند از:
• ضعف رسانه‌های عمومی و رسانه ملی در فرهنگ‌سازی الگوی مصرف صحیح
• ترک فعل نهادهای متولی
• عدم توجه به حوزه آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص و اتصال آن به صنعت
• فقدان سند جامع، چالش‌های حقوقی، مالیاتی و بیمه‌ای،
• ضعف قوانین در حوزه نظارت و ساماندهی بازی در کشور و ضعف ساختارهای مجوزدهی
• توزیع غیررسمی بازی در کشور باوجود ستاد ساماندهی بازی‌های رایانه‌ای
• چالش‌های مالکیت فکری
• مشکلات فنی ناشی از تحریم
• تحریم نشر بین‌المللی
• هزینه‌های بالای تأمین زیرساخت
• عدم ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دشواری‌های تأمین مالی از صندوق‌ها
• همگرا نبودن حمایت‌های مالی حکومتی
• بودجه کم بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای
• عدم وجود نهادهای پژوهشی کافی
5.نقش بازی در زندگی اجتماعی
2- ویژگی‌های مهم رسانه بازی عبارتند از:
تعاملی بودن: در بازی بر خلاف تمام رسانه‌های دیگر، فعالیتی بیش از دیدن و شنیدن انجام می‌گیرد.
غوطه‌وری: بازیکنان در هنگام انجام بازی از فضا و زمان جدا می‌شوند. این حالت باعث می‌شود عمق اثرگذاری بازی دیجیتال بسیار بالا باشد.
دکتر شریفی در ادامه افزود: حرکت در لبه تکنولوژی به‌گونه‌ای است که بازی یک صنعت منحصربه‌فرد تلقی می‌شود که مدام همپای فناوری پیشرفت می‌کند و به‌‌روز می‌شود.
در خصوص قابلیت شبیه‌سازی صنعت بازی باید گفت: بازی می‌تواند دنیای واقعی را شبیه‌سازی کند بدون اینکه محدودیت‌های آن را داشته باشد، واقعیت مصنوعی، ساختگی و تقلیدی اما نه فریبنده.
3- اثرات مثبت بازی‌های دیجیتال از اوایل دهه 1990 کم‌کم شناخته شد و در ابتدای سال 2000 به موج پژوهشی جدیدی با عنوان بازی‌های جدی تبدیل شد. بازی‌های جدی (Serious Games)، هدف اولیه خود را چیزی بیش از سرگرمی تعریف می‌کنند؛ به‌طوری‌که اولویت اصلی این بازی‌ها، آموزش و اثرگذاری مثبت در کنار سرگرمی است. به لطف بازی‌های جدی، آموزش علمی و مهارتی، درمان و پزشکی، تبلیغات و حوزه‌های بسیاری وارد عرصه‌های جدیدی شده‌اند که پیش از این ممکن فرض نمی‌شد.
4- بازی‌های دیجیتال در نظام آموزشی برخی از کشورها، بیش از سه دهه است که جایگزین کتب درسی و روش آموزش سنتی شده‌اند. این بازی‌ها به‌دلیل قابلیت گنجاندن متون درسی و آموزش همراه با سرگرمی برای دانش‌آموزان از جذابیت بالایی برخوردار بوده‌اند. مطالعات آزمایشی و نیمه‌آزمایشی در مراکز علمی بسیاری از جمله دانشگاه‌های ویسکانسین مدیسون، چارلز و گرنادا حاکی از اثرگذاری تماماً مثبت بازی‌های جدی بر فرایند آموزشی آزمودنی‌ها در مقاطع سنی مختلف بوده‌اند.
5- از سال 2006، با مطالعات و شواهد علمی در دانشگاه‌هایی همچون کالیفرنیای جنوبی و جان هاپکینز و مراکز بسیاری مشخص شد که بازی‌های دیجیتال می‌توانند در کنار روش‌های درمان سنتی یا به‌عنوان جایگزین آنها در درمان، نقش مثبتی ایفاء کنند. بازتوانی اختلالات حرکتی و تعادل در قربانیان سکته مغزی، درمان دیابت، اوتیسم، سرطان و فشارخون از جمله مهمترین خدمات بازی‌های دیجیتال به عرصه‌های درمانی هستند.
سواد دیجیتال والدین و حق تصویر کودکان در دنیای دیجیتال
سخنران دوم نشست، دکتر ساعی بحث خود را با عنوان «سواد دیجیتال والدین و حق تصویر کودکان در دنیای دیجیتال» آغاز کرد و با نگاه بر این مسئله که تمایل انسان عصر جدید برای به تصویر کشیدن و اشتراک لحظات زندگی خصوصی خود از جمله تصاویر فرزندانش و ثبت دستاوردهای اطفال و داشتن عکس و فیلم‌هایی از لحظات خاص زندگی شان که بسیار اهمیت دارد، گفت: بسیاری از والدین به‌طور روزانه تصاویر و اطلاعات شخصی فرزندان خود را به اشتراک می‌گذارند. این فعالیت، اگرچه به ظاهر به‌نظر بی‌ضرر می‌آید، اما می‌تواند پیامدهای حقوقی و اجتماعی سنگینی به‌همراه داشته باشد. مهمترین چالش، نقض حق تصویر و حریم خصوصی کودکان است که در بسیاری از مواقع والدین بدون آگاهی از خطرات آن اقدام به این کار می‌کنند. حق تصویر کودکان جنبه‌ای از حقوق کودک است که در عصر دیجیتال کمتر موردتوجه واقع شده است و در سال‌های اخیر با پیدایش شبکه‌های اجتماعی تبدیل به چالش حقوقی نوظهوری در فضای مجازی گشته و به‌دلیل انتشار بی‌رویه والدین و اشخاص ثالث، تبدیل به حقی دست‌نیافتنی در فضای مجازی شده است. کودکان به‌دلیل آسیب‌پذیری، عدم آگاهی و بعضاً نداشتن حق انتخاب بر تصویرشان در این رهگذر در معرض آسیب بیشتری قرار گرفته اند.
هیچ‌کسی نباید به‌طور غیرمجاز به زندگی خصوصی کودک وارد شود
دکتر ساعی افزود: از نظر یونیسف حقوق کودکان، حقوق بشر هستند. پیمان‌نامه یا کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل مصوب 1989 دربرگیرنده 54 ماده است که 9 ماده آن از جمله ماده‌های 9، 12 ،13 ،14، 17 ، 29، 30 ،31 و 34 به حقوق ارتباطات کودکان مرتبط هستند. حق تصویر را می‌توان یکی از حقوق ارتباطات کودکان دانست. در ماده 16 کنوانسیون حقوق کودک آمد است؛ در امور خصوصی خانوادگی یا مکاتبات هیچ کودکی نمی‌توان به‌طور خودسرانه یا غیرقانونی دخالت یا هتک حرمت کرد. کودک در برابر این‌گونه دخالت‌ها یا هتک حرمت‌ها مورد حمایت قانون قرار دارد. این ماده بیان می‌کند که هیچ‌کسی نباید به‌طور غیرمجاز به زندگی خصوصی کودک وارد شود، ازجمله انتشار تصاویر بدون رضایت کودک یا والدین. منظور از حق تصویر، حقی است که شخص می‌تواند درباره تصویربرداری از خویش، چگونگی تصویربرداری، انتشار و در نهایت استفاده از تصویر خود تصمیم بگیرد. در سال ۲۰۱۶ فرانسه برای اولین بار در دنیا، انتشار تصویر کودکان در فضای مجازی را وارد قوانین حفظ حریم خصوصی فرد کرد و جریمه سنگینی برای انتشار بی‌دلیل آن درنظر گرفت. بر اساس این قانون اگر فردی بتواند به دادگاه ثابت کند که تصویری که والدینش در فضای مجازی از او منتشر کرده‌اند برایش شرم‌آور است، در آن صورت والدین باید تاوان یک سال حبس یا 45 هزار یورو را متحمل شوند، اما در ایران قوانین ویژه‌ای در خصوص حمایت از تصاویر کودکان در فضای مجازی وجود ندارد و درصورت وقوع جرم در فضای مجازی برای کودکان به همین ماده 16 کنوانسیون جهانی حقوق کودک و ماده 15 قانون حمایت از کودکان ونوجوانان ایران استناد می‌کنند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه اذعان کرد: شیوه‌های نقض حقوق تصویر کودکان از سوی والدین شامل انتشار تصویر کودکان با حسن نیت و عدم آگاهی به پیامدهای آن(تولد، مدرسه رفتن، رقص و آوزا خوانی و...)، انتشار عمدی عکس و تصویر کودکان در راستای بهره‌کشی اقتصادی(کودکان اینفلوئنسر و کودکان کار مجازی)، وارد کردن عمدی کودکان به کمپین‌های رقابتی زیبایی و جذابیت در فضای مجازی و کسب درآمد(کودک آزاری)، منتشرکردن تصویر کودکان معلول و داراری بیماری زمینه‌ای و نادر با هدف به اشتراک‌گذاری روایت تجربه‌ها و رنج‌ها زندگی آن کودکان(آزار روانی) هستند که همه این‌ها به نقض حریم خصوصی، نقض حق تعیین سرنوشت، نقض هویت دیجیتال، نقض کرامت ذاتی(ابزاری به کودک و تصاویرش و سوءاستفاده) و خشونت‌روانی علیه کودک منجر می‌شود.
دکتر ساعی تأکید کرد: یکی از مؤلفه‌های مهم در جلوگیری از نقض حقوق دیجیتال کودکان، مهجزشدن والدین به سواد و صلاحیت دیجیتال است. سواد دیجیتال توانایی دسترسی، مدیریت، فهم، ادغام، ارزیابی و تولید و انتشار محتوای ایمن و مناسب و برقراری ارتباطات و تعامل، مشارکت، همکاری از طریق فناوری‌های دیجیتال در زیست‌جهان دیجیتال است. مطالعات نشان داده است که والدین با سطح سواد دیجیتال بالا، به‌ویژه در زمینه آگاهی از حقوق دیجیتال، تصمیمات بهتری در خصوص اشتراک‌گذاری اطلاعات فرزندانشان اتخاذ می‌کنند. این والدین به‌طور معمول از تنظیمات حریم خصوصی در رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و توجه بیشتری به خطرات ناشی از اشتراک‌گذاری تصاویر دارند. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای که توسط جانسون و همکاران (2022) در انگلستان انجام شد، نشان داد والدینی که آموزش‌های سواد دیجیتال دیده بودند، 45% کمتر تصاویر کودکان خود را به اشتراک می‌گذارند. همچنین مطالعه‌ای که توسط میلر و همکاران (2019) در آمریکا انجام شد، نشان داد که 58% از والدین با سواد دیجیتال پایین، تصاویری از فرزندان خود را در صفحات عمومی و بدون تنظیمات حریم خصوصی به اشتراک می‌گذارند. این درحالی بود که تنها 32% از والدین با سواد دیجیتال بالا چنین اقداماتی داشتند. این تحقیق نشان داد که سواد دیجیتال بالا می‌تواند از خطرات مرتبط با اشتراک‌گذاری تصاویر جلوگیری کند. تحقیق انجام‌شده توسط کارتر و همکاران (2020) در استرالیا نیز نشان داد، کودکانی‌که تصاویر آنها در رسانه‌های اجتماعی به‌طور مکرر به اشتراک گذاشته می‌شود، به‌ویژه اگر این تصاویر به‌طور عمومی و بدون تنظیمات حریم خصوصی باشند، بیشتر در معرض مشکلات روانی مانند کاهش اعتماد به‌نفس و احساس ناامنی قرار دارند. در تحقیق اشمیت و همکاران (2021) در آلمان، که شامل 600 والدین آموزش‌دیده در زمینه سواد دیجیتال بود، نتایج نشان داد که این والدین نسبت به آن‌هایی که آموزش ندیده بودند، 50% کمتر تصاویر کودکان خود را به‌اشتراک می‌گذارند و از تنظیمات حریم خصوصی به‌طور فعال استفاده می‌کنند. ویلیامز و همکاران (2018) در بریتانیا گزارش کردند که 72% از والدین نگران استفاده تجاری از تصاویر کودکان خود در فضای مجازی هستند و تنها 48% از آنها از قوانین حریم خصوصی رسانه‌های اجتماعی مطلع بودند. این تحقیق بر لزوم آگاهی بیشتر والدین از قوانین و تهدیدات تجاری در فضای دیجیتال تأکید دارد. در تحقیقی توسط رابرتس و همکاران (2017) در کانادا، نشان داده شد که والدین آگاه به حقوق حریم خصوصی و قوانین مربوطه، به‌طور قابل‌توجهی کمتر اقدام به اشتراک‌گذاری تصاویر فرزندان خود می‌کنند. این مطالعه تأکید می‌کند که آموزش و آگاهی در زمینه حقوق دیجیتال می‌تواند اثرات مستقیمی در کاهش اشتراک‌گذاری غیرمسئولانه تصاویر داشته باشد./پایان
پیوند و پوشه شنیداری سخنرانی‌ها(چندرسانه‌ای)
نظر شما :