گزارش نشست «آرایش سازه در زبان سغدی»

نشست «آرایش سازه در زبان سغدی» پنجم آبان‌ماه 403 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. دکتر علی صابونچی که رساله دکتری‌اش را با عنوان «آرایش سازه‌ها در چند متن منثور سغدی مانوی (تمثیل دو مار، داستان‌‌های سغدی، کیهان‌شناخت، موعظۀ نوس روشن، موعظۀ روح و خواستوانیفت)» در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی گذرانده است، سخنران این نشست بود.

دکتر صابونچی در آغاز نشست چارچوب نظری سخنرانی که متکی بر نظریه «هسته و وابسته(HDT)» و نظریه «سوی انشعاب(BDT)» درایر بود را معرفی کرد و شرح داد: درایر در سال 1992 مقاله‌ای با عنوان «همبستگی‌های آرایش واژۀ گرینبرگ (The Greenbergian Word Order Correlations)» نوشت و در آن دو نظریه یا عنوان «هسته و وابسته» و «سوی انشعاب» را مطرح کرد. او نخست نظریه هسته و وابسته را طرح و سپس با انتقاد قراردادن آن، نظریه جهت یا سوی انشعاب را به‌عنوان جایگزین نظریه اول طرح و معرفی کرد. حاصل طرح و معرفی این نظریه‌ها ارائه مجموعه‌ای 22 جفت‌عنصری بود که چارچوبی برای بررسی آرایش سازه‌ها در زبان‌ها قرار گرفت. جفت‌عنصر‌های بیست‌‌ودوگانه درایر بر اساس ارتباط همبستگی معناداری که میان آن‌ها وجود دارد، به دو گروه جفت‌‌عنصر‌های همبستگی و غیرهمبستگی تقسیم شدند.

وی بیان کرد: دبیرمقدم(1392) در کتاب رده‌شناسی زبان‌های ایرانی برای مطالعه و بررسی آرایش سازه‌ها زبان‌های ایرانی نو رویکرد درایر(1992) را اساس قرارداد و کوشید تا جایگاه زبان‌های ایرانی را در میان دیگر زبان‌های جهان از این منظر مشخص‌کند. او برای این‌که بتواند آرایش سازه‌ها در زبان‌های ایرانی را بررسی کند، برپایه جفت‌عنصرهای پیشنهادی درایر(1992) و بنا به ساخت نحوی زبان‌های ایرانی به 24 مؤلفه دست یافت.

بررسی‌های اولیه نشان داد که 22 جفت‌عنصر درایر و نه 24 مؤلفه دبیرمقدم برای مطالعه آرایش سازه‌ها در زبان سغدی کافی نیست، بنابراین براساس پژوهش درایر و دبیرمقدم، 28 مؤلفه ترتیب داده شد. در جدول زیر این 28 مؤلفه به‌صورت مقابله با پژوهش درایر و دبیرمقدم معرفی خواهند شد:

وی تصریح کرد: 28 مؤلفه‌ی برگزیده برای مطالعه‌ی آرایش سازه‌ها در زبان سغدی، می‌تواند کمک شایانی به مطالعه نحوی زبان سغدی کند. درواقع می‌توان بر اساس مؤلفه‌هایی مشخص و ساختارمند متون سغدی را مورد مطالعه قرار داد و ترتیب قرارگرفتن سازه‌ها را در آن بررسی کرد. اهمیت‌ این پژوهش‌ که ساختارمند و متکی بر بسامد و آمار است در بررسی‌ مقابله‌ای‌_‌مقایسه‌ای گونه‌های متنی دینی (بودایی، مانوی و مسیحی) و غیردینی (نامه‌ها، کتیبه‌ها و اسناد و مدارک برجامانده) سغدی آشکار می‌شود. می‌توان مؤلفه‌های یادشده را اساس قرار داد و با آن نحو مقابله‌ای زبان سغدی را استخراج کرد. اگر بتوان برپایه‌ چارچوب نظری یادشده به یک نتیجه در باب چگونگی ترتیب واژه‌ها یا آرایش سازه‌ها دست یافت، آن‌گاه می‌توان بر اساس الگوی اصلی، باردیگر فرضیات و ادعاها بیان شده درباره ترجمه بودن یا نبودن متون دینی، نفوذ ساخت زبان‌های ایرانی میانه غربی، سنسکریت و سریانی بر متون سغدی، و حتی سیر تطور نحو زبان سغدی را، از کهن‌ترین متون تا متأخرترین آن، بررسی کرد.

پیوند و پوشه شنیداری سخنرانی‌ها(چندرسانه‌ای)