توصیه‌های دکتر مجتهدی به دانشجویان و طالبان علم

یادداشت:
دکتر سیدرضا حسینی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

دکتر کریم مجتهدی را به سخت‌کوشی، جدیت در کار، صداقت و امانت در پژوهش و تحقیق، صلابت و سخت‌گیری در کلاس و درس می‌‌شناسند. کسانی‎که از نزدیک او را دیده‌‌اند یا حداقل درسی را در طول نیم‌سال با او تجربه کرده‌‌اند، به‌خوبی وصف این قلم برجانشان می‌‌نشیند. هیچ‌‌گاه حاضر نبود در کلاس درس یا خارج از کلاس، لحظه‌‌ای را به بطالت بگذراند حتی مثال‌هایش علمی بود. دقیق‌تر بگویم، خودش را وقف علم و فلسفه کرده بود. هم‌جواری با چنین عالمی برای حقیر فرصتی مغتنم بود تا برخی از مسائل پیچیده فلسفه غرب مخصوصاً فلسفه هگل را از نزدیک با ایشان در میان بگذارم و دیدگاه‌ها و پاسخ‌‌های ایشان را بدون واسطه شنیده و یادداشت کنم. ان­شاءا... اگر فرصتی رخ داد نسبت به انتشار این یادداشت‌‌ها اقدام خواهم کرد. آنچه اکنون در نظر دارم تا به طرح آن بپردازم، توصیه‌های این استاد فرهیخته به دانشجویان و طالبان علم است که در مواقع مختلف بیان کرده است:

    داشتن صداقت: به این معنا که واقعاً به‌دنبال شناخت و فهم موضوعات مورد مطالعه باشیم همانند یک دانشجو که فقط می‌خواهد بفهمد. لازمۀ این کار این است، مسائلی را که راجع به موضوع مورد مطالعه می‌‌دانیم تنها در حد فرضیه اولیه قبول و تلاش کنیم فهم درست و مطابق با واقع از موضوع استخراج کنیم. مثال خود ایشان در مورد مغو‌ل‌‌ها بود که پیش‌فرض ما این است که آنها قومی وحشی بودند، حمله کردند، خباثت، کشتار و غارت به راه انداختند و.... در مطالعه به همین‌ها هم می‌رسیم، اما در کنار اینها مسائل بسیار دیگر هم وجود دارد. ازجمله مسائل مهم اینکه حمله مغول پس از جنگ‌های صلیبی روی داد. مغول‌ها مسیحی بودند و با اروپایی‌ها نامه‌‌نگاری می‌‌کردند. توجه و حمله مغول‌‌ها به جهان اسلام با اشاره اروپایی‌ها بوده و اروپایی‌ها در دستگاه مغول‌ها مشاور داشتند. نامه‌هایی از پادشاهان مغول هست که به اروپایی‌‌ها نوشتند و در حمله به جهان اسلام گفتند ما از این مسیر حمله می‌‌کنیم و شما از فلان‌جا حمله کنید. در برخی موارد اروپایی‌ها به نامه‌های مغول‌ها عمل کردند و در برخی موارد نه.
 داشتن انگیزه: اگر موضوع تحقیق برای شما حقیقی باشد و... پیش‌فرض‌های خودتان را با تحقیق بررسی کنید، به تدریج در شما انگیزه‌ای ایجاد می‌‌شود که دیگر هیچ چیز جلودار شما نخواهد بود.
 پرهیز از مراجعه به منابع متعدد: از مراجعه به منابع متعدد پرهیز کنید. برخی از منابع باعث سردرگمی محقق است. در انتخاب منابع و منبع باید بسیار دقیق و محاسبه شده عمل کنید و سراغ هر منبعی نروید.
انتخاب موضوعات به‌صورت جزئی: تلاش کنید موضوعات خاصی را که می‌‌خواهید پژوهش کنید، جزئی باشد. راجع به یک موضوع و در یک محدوده معین تحقیق کنید.
حفاظت نفس: حفاظت نفس و حفظ ذات بسیار لازم است، اما برای شهرت و معروف‌شدن عجله نکنید. تنها حقی که برای انسان به رسمیت شناخته شده حق زندگی است. حقوق دیگر باید از طریق قانون روشن شود. تنها حق زندگی است که از هیچ کس نمی‌‌توان سلب کرد، چون زنده بودن هدیه خداوند به انسان است و هیچ کس حق ندارد آن را از انسان سلب کند و بگیرد.
یادداشت‌نویسی: در مورد برخی از مسائل که به ذهنتان می‌رسد یادداشت‌نویسی کنید. هرچه ‌به ذهن‌تان می‌رسد یادداشت کنید. ممکن است بعدها برخی از این یادداشت‌ها را دور بریزید، مهم نیست. هر چه به ذهنتان می‌رسد در موضوع مورد مطالعه یادداشت کنید.
فهم مسأله مهم‌تر از روش تحقیق: در روش تحقیق فهم درست مسئله از چگونگی روشی که به آن پاسخ خواهیم گفت، مهم‌تر است. البته روش هم در جای خودش متناسب با رشته‌ها و موضوعات مختلف مهم است اما آنچه پیش از روش باید به آن توجه داشت فهم صحیح صورت مسئله است که راه رسیدن ما را به پاسخ هموار خواهد کرد.
به خودتان بدهکار هستید: شما دانشجویان و محصلان علوم انسانی پیش و بیش از آنکه به جامعه بدهکار باشید، به خودتان بدهکار هستید و به‌همین علت باید تلاش کنید تا طلب خودتان را از فهم و دانش دریافت کنید. تنها در این صورت است که می‌توانید در فهم مطالب و انتقال آن به دیگران مؤثر باشید و کمک کنید./پایان