گزارشی از کارگاه «نقد و بررسی براهین اثبات وجود خدا»
کارگاه «نقد و بررسی براهین اثبات وجود خدا (در جریان اندیشه غربی و اندیشه اسلامی)» با حضور دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی، 10 جلسه در روزهای سه شنبه و چهارشنبه در تاریخ های 18 و 19، 25 و 26 بهمن ماه، 2 و 3، 9 و 10، 16 و 17 اسفندماه 90 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
جلسه اول: با توجه به زیر سؤال بردن علل و دلایل وجود خدا در میان متفکران، چه در سنت غربی و چه در سنت اسلامی، آشنایی با این مباحث به فهم مسائل و رویکردهای موجود به براهین اهمیت خاصی در دوران کنونی دارد. از جمله کسانی که علل وجود خدا را زیر سؤال برده اند میتوان به مارکس، فروید و کنت و... اشاره کرد. هیوم و کانت نیز در زمره کسانی قرار میگیرند که دلایل وجود خدا را نقد و رد کرده اند.
به طور کلی براهین مطرح در این زمینه را می توان به دو دسته تقسیم کرد: براهین اثبات وجود خدا و براهین اثبات عدم وجود خدا. جریانهای مختلف در این زمینه را می توان تحت 5 جریان دستهبندی کرد:
1- جریانی که دلایل اثبات وجود خدا را مطرح می کند.
2- جریانی که دلایل اثبات وجود خدا را رد می کند.
3- جریانی که در قرن 19 علت اعتقاد به وجود خدا را زیر سؤال می برد.
4- جریانی که در قرن بیستم علاوه بر رد دلایل و اعتقاد، اثبات می کند که خدا نیست (دلایل بر انکار وجود خدا را مطرح می کند).
5- جریانی که اثبات میکند خدا از ابتدا معنادار نیست که از بود و نبودش صحبت کنیم.
بحث از دلایل اثبات وجود خدا که در سنت غربی چند دلیل بوده که اهم آنها عبارتند از: 1- برهانهای وجودی (در این برهان نفس خود مفهوم خدا نشان دهنده وجود داشتن خداست.) 2- برهانهای جهانشناختی (در این برهانها بر اساس اخذ یک واقعیت عالم و توجیه وجود آن، به این نتیجه میرسیم که باید خدایی وجود داشته باشد.) 3- برهان نظم 4- برهان تجربه دینی 5- برهان اخلاقی و...
در سنت اسلامی براهین مطرح شده عبارتند از: 1- برهان حدوث که از سوی متکلمین مطرح شده است. 2- برهان امکان و وجوب 3- برهانهای صدیقین
جلسات دوم و سوم: نقد و بررسی برهانهای وجودی که توسط آنسلم و مشابه دیگری که توسط دکارت مطرح شده است. در این جلسات ایرادات وارد شده بر برهان وجودی از جمله نقدهای کانت بر آن مطرح شد.
جلسه چهارم: بیان برهان صدیقین و نقد و ارزیابی آن و عرضه تقریری جدید از آن.
جلسه پنجم: طرح برهانهای جهانشناختی همچون برهان حدوث و قدم و برهان امکان و وجوب و برهان علیت، و.... تمام برهانهای جهانشناختی اولاً مبتنی بر علیت و بعد مبتنی بر ابطال تسلسل هستند. توماس آکویناس از جمله کسانی است که از این دست برهانها را مطرح کرده است و 5 برهان را مطرح می کند: 1- برهان برگرفته از حرکت 2- برهان برگرفته شده از علیت و علیت فاعلی3- برهان برگرفته شده از امکان و وجوب 4- برهان برگرفته شده از درجات کمال و برهان پنجم نیز شبیه برهان نظم است که در بحث از برهان نظم گفته خواهد شد.
یک برهان جهانشناختی نیز توسط دکارت مطرح شده است.
جلسه ششم: ادامه طرح براهین جهانشناختی و انتقادات کانت و هیوم بر آن و طرح برهان حدوث و قدم متکلمین و برهان امکان فقری در سنت اسلامی.
جلسه هفتم: طرح برهان نظم و بیان انتقادات وارد شده بر آن.
جلسه هشتم: ادامه طرح و نقد برهان نظم و همچنین طرح و نقد برهان تجربه دینی.
جلسه نهم: طرح و ارزیابی برهان اخلاقی که زمینه آن توسط کانت فراهم شد. همچنین نظریات اشاعره و معتزله نیز در خصوص حسن و قبح شرعی یا عقلی مسائل اخلاقی نیز مطرح شد.
جلسه دهم: طرح و نقد برهانهای رد وجود خداوند از جمله برهان شرّ که در قرن بیستم مطرح شد.
فایلهای صوتی و تصویری این کارگاه را در بخش سخنرانیها و کارگاههای سایت می توانید دریافت نمایید.
نظر شما :