دکتر ناجی: در برخی شهرها به کودکان، «برنامه فبکِ» فیک و جعلی ارائه می‌کنند!

 به‌مناسبت روز جهانی کودک نشست تخصصی «بازخوانی برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان» به همت گروه مطالعات فکرپروری کودک و نوجوان پژوهشکده اخلاق و تربیت در دو بخش صبح و بعد از ظهر 16 مهرماه 402، برگزار شد.
برنامه صبح فبک در دو بخش انجام شد که بخش اول آن با همکاری مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه و خانه خلاق و نوآوری علوم انسانی و فرهنگ و با دعوت از آتش تقی‌پور (بازیگر) و حضور رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در کنار کودکان کار برگزار شد که در این برنامه آقای تقی‌پور و دکتر نجفی به گفت‌وگو با کودکان حاضر در سالن (کودکان کار مدرسه مکتب‌الامیر) پرداختند. دکتر نجفی طی سخنانی کوتاه و در گفت‌وگو با کودکان کار، به این عزیزان گفت: مواظب باشید در جامعه برای پیشرفت ‌در زندگی، راه و مسیر بد و غلط را انتخاب نکنید، هرچند پیمودن مسیر راست و درست کمی سخت‌تر باشد. دکتر نجفی تأکید کرد: اکثر استادان دانشگاه یا افراد موفق با تحمل سختی‌ها و درس خواندن به این جایگاه رسیده‌اند و این‌طور نیست که بدون تحمل سختی‌ها بتوان موفق شد یا به اهداف بزرگ آرمانی و انسانی دست یافت.
بخش دوم برنامه صبح به برگزاری کارگاه‌های عملی برای کودکان و به مربیان حاضر در جلسه در زمینه‌های مختلف مهارت‌های زندگی اختصاص داشت که با همکاری اعضای گروه روان‌شناسی و گروه مطالعات فکرپروری پژوهشکده اخلاق و تربیت برگزار شد.
ابتدا دکتر اسماعیل ناصری، عضو گروه روان‌شناسی به توضیح برخی نکات روان‌شناختی در امر تربیت برای مربیان پرداخت. سپس برنامه با کارگاهای عملی برای کودکان به ترتیب زیر ادامه یافت:
دکتر اسماعیل ناصری (کارگاه مهارت‌های زندگی)
دکتر نورالدین محمودی (کارگاه مهارت‌های ارتباطی و روابط اجتماعی)
دکتر مهرنوش هدایتی (کارگاه خود مراقبتی)
دکتر سعید ناجی (کارگاه فلسفه برای کودکان_خودشناسی)
در جریان برگزاری برنامه صبح که با حضور تعدادی از کودکان کار مدرسه مکتب‌الامیر برگزار شد؛ استادان فبک، برای این کودکان رویکرد متفاوتی از گفت‌وگو، مواجهه با شرایط مختلف و بسیاری از موضوعات که شاید هرگز در زندگی آنها فرصتی برای آموختن‌شان نباشد ارائه کردند. همچنین هنرمند کشورمان، آتش تقی‌پور در مورد  انتقال تجارب هنری به اجرای برنامه پرداخت. درواقع بخش صبحگاهی تمرکز بر تفکر نقاد، تفکر خلاق و تفکر مراقبتی داشت. در ادامه برنامه صبح و پس از ارائه محرک‌های فکری نظیر بازی و داستان، بر مهارت‌های ارتباطی، روابط اجتماعی و مهارت‌های زندگی و خودمراقبتی توسط استادان پژوهشکده اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ دکتر ناجی، دکتر محمودی، دکتر هدایتی و دکتر ناصری کار شد، هدف از این کارگاه‌ها این بود که کودکان کار بتوانند تفکر خلاق را تجربه کرده و درباره مشاغل گوناگون استدلال ارائه کنند. این کارگاه با استقبال این کودکان مواجه شد.
این برنامه در نوبت عصر نیز دنبال شد و در این بخش طی چند ارائه، مباحث مختلفی پیرامون برنامه آموزشی فلسفه برای کودکان مطرح شد که در ادامه به گزیده‌ای از سخنان هرکدام از استادان اشاره می‌شود:
سخنرانان:
دکتر سعید ناجی (COI یا حلقه کندوکاو فراموش شده ای در کارگاههای فبک ایران)
دکتر روح‌الله کریمی (فلسفه برای کودکان از روایت تا انحراف)
دکتر نورالدین محمودی (رابطه هنر و فبک: تحلیلی بر فلسفه برای کودکان زرد در ایران)
دکتر سودابه شکرالله‌زاده (مسئله ترجمه در فلسفه برای کودکان در ایران)

حلقه‌های کندوکاو فراموش شده
دکتر ناجی با موضوع «COI یا حلقه کندوکاو فراموش شده‌ای در کارگاه‌های فبک ایران» به آسیب‌شناسی برنامه‌ها و دوره‌هایی پرداخت که اکنون به نام فلسفه برای کودکان در سطح کشور از سوی افراد مختلف ارائه می‌شود. او مباحث خود را با این جملات آغاز کرد که آنچه در سطح فضای مجازی برای فبک در حال رخ‌دادن است، جالب نیست چراکه از اصل موضوع دور شده است. وی تأکید کرد: متأسفانه این عرصه نیز مانند بسیاری از موارد که وارد کشور ما می‌شود به سرعت با جنس تقلبی خود مواجه شده و کاری که اکنون در بسیاری از موارد به نام فلسفه برای کودکان ارائه می‌شود، اصل نیست.
مدیر گروه فکرپروری برای کودک و نوجوان (فبک) افزود: ما چنین رویکردهایی را به‌ویژه در علوم انسانی می‌بینیم، بسیار پیش آمده است که 20 تا 30 سال برای موضوعی تلاش می‌کنند تا با فرهنگ بومی خودمان مناسب‌سازی شود، اما ناگهان با رشد قارچ‌گونه مؤسساتی مواجه هستیم که از این مباحث تخصصی دَم می‌زنند و حتی می‌شنویم که کارگاهی با همین عنوان نَه در شهرها بلکه حتی در سطح روستاها و بخش‌های مختلف کشور برگزار شده و برایشان مدرک هم صادر می‌کنند!
 دکتر ناجی افزود: قطعاً منظور من این نیست که در سایر شهرها، روستاها و حتی بخش‌ها نمی‌توان کارگاه‌های فبک را برگزار کرد، بلکه مقصود من این است که چیزی که به نام فلسفه برای کودک در بسیاری از این موارد ارائه می‌شود اصلاً قرابتی با اصل موضوع فبک ندارد و به قول معروف فیک و جعلی است.

فلسفه برای کودکان از روایت تا انحراف
در ادامه دکتر روح‌الله کریمی با موضوع «فلسفه برای کودکان از روایت تا انحراف» به ارائه مباحث خود پرداخت و گفت: در سطح بین‌المللی نیز مقالات مختلفی در این مورد وجود دارد، اما به‌نظر من فلسفه برای کودکان حداقل چهار بنیاد اساسی دارد که اگر برنامه‌ای این چهار بنیاد را داشته باشد، می‌توان اسم آن را فلسفه برای کودکان گذاشت. این برنامه معتقد است که معنا کشف‌شدنی‌ست، نَه عرضه کردنی؛ هرکس باید خودش معنا را بیاید، لذا تلاش این برنامه آن است که در کلاس سناریویی بچیند که بچه‌ها خودشان بتوانند طی آن سناریو با کمک یک تسهیل‌گر کشف معنا داشته باشند.
کریمی ادامه داد: فبک از فلسفه کمک می‌گیرد چراکه فلسفه همیشه جایی بوده است که مرزهای دانش یکدیگر را ملاقات کردند، مدرسه دروس را به‌صورت جزیره‌ای به کودک آموزش می‌دهد و زمانی که دانش‌آموز از مرزهای دروس سؤال می‌کند یا جوابش را نمی‌دهیم یا می‌گوییم ارتباطی به بحث ما ندارد، درصورتی‌که یادگیری دقیقاً در همین مرزها اتفاق می‌افتد یعنی جایی که دانش‌های کودک از کلاس‌های مختلف با یکدیگر تلاقی می‌کنند.

رابطه هنر و فبک: تحلیلی بر فلسفه برای کودکان
در ادامه دکتر نورالدین محمودی سخنانش را با موضوع «رابطه هنر و فبک: تحلیلی بر فلسفه برای کودکان زرد در ایران» ارائه کرد و گفت: کودکان در سنی هستند که می‌توان با به‌وجود آوردن موقعیت‌هایی، تفکر آنها را تقویت کرد، چون هنر و به‌خصوص بازی عین تفکر کودک است؛ ما نیز در برنامه فلسفه برای کودکان آنها را در موقعیتی قرار می‌دهیم تا کشف و معناسازی کنند.
دکتر محمودی گفت: ما برنامه‌ای داریم که قطعاً همیشه چتر تعلیم و تربیت را دارد، بنابراین ذیل تعلیم و تربیت برای فلسفه برای کودکان قطعاً باید به اهداف‌مان دست یابیم؛ در این میان اگر برنامه‌ای انحراف پیدا کند و به سمت عامه‌پسند بودن و سودگرایی پیش برود، مثل روان‌شناسی زرد، طبیعتاً افرادی به میدان می‌آیند که اسم آنها تسهیل‌گر زرد است. ما به‌عنوان تسهیل‌گر، تمام فرآیند را در نظر داریم و پیوند کودک با محتوا را ارزیابی می‌کنیم تا ببینیم که لحظه‌به‌لحظه مسیر چه‌طور پیش می‌رود، اینکه بیائیم از محرک‌هایی استفاده کنیم که صرفاً جذابیت جمعی ایجاد می‌کنند، نمی‌تواند ما را به هدف برساند. ما می‌خواهیم یک‌سری مهارت را به کودک آموزش دهیم. وقتی تغییر به مرور ایجاد شود، قطعاً اتفاقی در این بین افتاده است.کودکان در این برنامه کاشف هستند و از طریق گفت‌وگو این مسئله اتفاق می‌افتد. گفت‌وگویی که کاملاً دیالکتیک‌محور است. برای این امر تسهیل‌گر باید حساسیت فلسفی داشته باشد، یعنی بداند که چه موضوعاتی چه زمانی فلسفی هستند و چه زمانی فلسفی نیستند.
در ادامه خانم دکتر شکرالله‌زاده نیز با موضوع «مسئله ترجمه در فلسفه برای کودکان در ایران» به بررسی و آسیب‌شناسی ترجمه‌های انجام شده در حوزه فلسفه برای کودکان پرداخت./پایان