پیام تسلیت دکتر نجفی به‌مناسبت درگذشت دکتر قیس آل‌قیس + گزارش مراسم یادبود و گالری تصاویر
دکتر قیس آل‌قیس، عضو هیأت علمی بازنشسته و استاد زبان و ادبیات عرب پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در سن ۸۳ سالگی ندای حق را لبیک گفت و جان‌به‌جان آفرین تسلیم کرد. مراسم ترحیم زنده‌یاد آل‌قیس، روز جمعه ۲۸ مهرماه در مسجدالرضا (میدان نیلوفر) برگزار شد، ضمن اینکه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز به این مناسبت، مراسم یادبودی در روز شنبه، ۲۹ مهرماه از ساعت، ۱۰:۳۰ در تالار تمدن پژوهشگاه، برگزار کرد.
دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی طی پیامی این ضایعه را به خانواده بزرگ پژوهشگاه، و خانواده گرامی آن مرحوم تسلیت گفت.
متن پیام بدین شرح است:
انا لله و انا الیه راجعون
با کمال تأسف و تأثر درگذشت همکار محترم، محقق گرامی و استاد ارجمند، جناب آقای دکتر قیس آل‌قیس را به همکاران، دوستان، شاگردان و خانواده گرامی آن مرحوم صمیمانه تسلیت عرض می‌کنم.
تدریس و ترویج سطوح بالای زبان عربی و عشق وافر به ایران عزیز و چاپ آثار علمی فاخر ازجمله ویژگی‌های آن مرحوم است که پژوهشگاه علوم انسانی طی چند دهه گواه و شاهد آن بوده است.
خداوند برای آن مرحوم، رحمت واسعه الهی و به بازماندگانش صبر عنایت فرماید.
موسی نجفی
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
گزارش مراسم یادبود دکتر قیس آل‌قیس در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مراسم یادبود دکتر قیس آل‌قیس، روز شنبه 29 مهرماه 402 با حضور استادان، محققان، همکاران و اعضای خانواده زنده‌یاد استاد آل‌قیس در تالار تمدن پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. دکتر قیس آل‌قیس عضو هیأت علمی بازنشسته و استاد زبان و ادبیات عرب پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بودند که 27 مهرماه جان‌به‌جان آفرین تسلیم کردند.
انسانی غیرتمند، باشرافت و سخت‌کوش
در ابتدای این مراسم دکتر نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، طی سخنانی کوتاه با عرض تسلیت به خانواده بزرگ پژوهشگاه، خانواده علمی و معنوی زنده‌یاد آل‌قیس و فرزندان ایشان، به چند نکته در مورد فعالیت‌های علمی-پژوهشی دکتر آل‌قیس اشاره کرد و گفت: مرحوم آل‌قیس عاشق ایران بود و با علاقه و سخت‌کوشی وافر در کارش تلاش می‌کرد و در آرامش و سکوت به فعالیت‌هایش ادامه می‌داد و اهل تبلیغ و تظاهر هم نبود.
در بعد علمی، تأسیس و انتشار مجله «آفاق الحضاره الاسلامیه» و بحث «ایرانیون والادب العربی رجال علوم‌القرآن» که 10 جلد است، نشان‌دهنده عشق و علاقه وافرش به ایران است و این کتاب از خدمتی که ایرانی‌ها به اسلام کردند، می‌گوید و به‌نوعی دنباله کار مرحوم استاد شهید مطهری به‌شمار میرود.
دکتر نجفی در ادامه سخنانش تأکید کرد: دکتر قیس حتی کتاب تاریخ و تحولات بنده را هم به زبان عربی ترجمه کرد که در لبنان چاپ شد و خیلی زحمت کشیدند که از خانواده گرامی ایشان هم تشکر ویژه‌ای داریم. خدا بیامرز هم گردن بنده و هم گردن پژوهشگاه حق دارند و از همکاران خوب، غیرتمند، باشرافت و سخت‌کوش پژوهشگاه بودند و به هرحال به ندای انالله واناالیه راجعون لبیک گفتند و به لقاءالله پیوستند.
برای شادی روحش اجماعاً صلوات
زندگی بی‌مرگ بی‌معنی می‌شود
در ادامه دکتر شعبانلو، رئیس پژوهشکده زبان و ادبیات با عرض تسلیت درگذشت استاد قیس آل‌قیس سخنانش را این‌چنین شروع کرد:
بِسمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم ألْحَمْدُللهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ بِه نَسْتَعِین إنَّهُ خَیرُ نَاصِرٍ وَ مُعِین
سلام علیکم و رحمة‌الله
بشنو از نی چون شکایت می‌کند از جدایی‌ها حکایت می‌کند
کز نیستان تا مرا ببریده‌اند در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند
سینه خواهم شرحه‌شرحه از فراق تا بگویم شرح درد اشتیاق
هر کسی کو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
جزوها را روی‌ها سوی کل است بلبلان را عشق بازی با گل است
آن چه از دریا به دریا میرود از همان‌جا کامد آن‌جا میرود
از طرف خودم و همکارانم در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بویژه پژوهشکده زبان و ادبیات، مصیبت بزرگ درگذشت استاد ارجمند، جناب آقای دکتر آل‌قیس را به خانواده گرامی ایشان و فزرندان صالح و شایستة ایشان، جناب آقای مهندس محمدرضا آل‌قیس، آقای دکتر علی‌رضا آل‌قیس و دکتر فرح آل‌قیس و همکاران، دوستان و شاگردانشان تسلیت عرض می‌کنم.
دکتر شعبانلو ادامه داد: از جناب آقای دکتر نجفی رئیس محترم پژوهشگاه که بانی مجلس گرامی‌داشت استاد هستند، تشکر ویژه‌ای دارم. استاد گرامی آقای دکتر تنکابنی و دوست گرامی جناب آقای گودرزی موجبات تشریف‌فرمایی استاد فرزانه جناب آقای دکتر گلشنی را فراهم کردند که صمیمانه سپاسگزار ایشان نیز هستم و از همة مهمانان عزیز که قدم‌رنجه فرموده در مجلس گرامی‌داشت آقای دکتر آل‌قیس حضور یافته‌اند، تشکر می کنم.
درگذشت استاد دکتر آل‌قیس برای ما شاگردان و همکارانشان مصیبت است، زیرا عمر عزیزشان هر چه بیشتر می‌شد ثمربخشی و سایه گستریشان بر سر دوستان، شاگردان و همکاران نیز بیشتر می‌شد و از اخلاق شایسته، مهربانی، دست‌گیری، تواضع، لطف، متانت، شکرگزاری، مردم‌داری و نیکوکاری ایشان بهرة بیشتر می‌گرفتیم.
زنده کنون شد که تو گویی بمرد
دکتر شعبانلو ادامه داد: مرحوم آل‌قیس مسلمانی باورمند بود؛ زنده کنون شد که تو گویی بمرد.
عاشقان را هر زمانى مردنى است/ مردن عشاق خود یک نوع نیست
آزمودم مرگ من در زندگى است/ چون رهم زین زندگى پایندگى است
اقتلونی اقتلونی یا ثقات إن فی قتلی حیاتاً فی حیات
بوی آن دلبرچو پرّان می‌شود/ آن زبان‌ها جمله حیران می شود
وی گفت: مرگ عامل رهایی مرغ جان از قفس تن است، پس نه تنها مذموم و نابودکنندة انسان نیست بلکه موجب رهایی اوست. اگر نابودکننده است، فقط ابعاد مادّی و جسمانی انسان را نابود می‌کند؛ زیرا جسم و کالبد، مرغ روح را از پرواز به سوی ملکوت اعلی باز داشته‌اند.
زندگی بی‌مرگ بی‌معنا و در حقیقت مقصد و مقصودش ناپیدا می‌شود. مرگ ما را از غفلت و بی‌خبری رها می‌سازد و ماهیت وجودی انسان و هدف از آفرینش او را بدو گوشزد می‌کند.
به سؤالات مهمی چون از کجا آمده‌ام و برای چه آمده‌ام و به کجا می‌روم پاسخ می‌دهد و جهت زندگی انسان را مشخص می‌کنند. بر اساس ایمان به آخرت و تلقی دینی از مرگ، اخلاق زیستی انسان تغییر می‌کند و تمام کوشش وی این می‌شود که نام و یادی نیک و اعمالی صالح از وی به جای ماند و تعادلی میان زندگی مادّی و معنوی خود برقرار کند و در عین دلبستگی به زندگی، آرزوی مرگ برای رسیدن به زندگی بهتر در دنیای دیگر را داشته باشد.
به عبارتی دیگر، آگاهی از مرگ و اعتقاد به تعریفی دینی از مرگ، زندگی را زندگی می‌کند و بدان سر و سامان می‌بخشد. این که سقراط گفته: فیلسوفان راستین در کار چگونه مُردنند، یا فروید که به تعبیری دیگر گفته: هدف تمامی زندگی مرگ است، بی‌جهت نیست؛ زیرا نوع نگرش انسان به مرگ، مسیر زندگی او را مشخص می‌کند.
دکتر شعبانلو در خاتمه سخنانش گفت: استاد فرزانه جناب دکتر آل‌قیس هم از این منظر، شناخت درست و دقیقی از زندگی و مرگ حاصل کرده بود و در همة عمر شریف خود کوشید تا نیکو زندگی کند و زیبا درگذرد و باقیات صالحاتی از خود برجای گذارد و با کردار و آثار خود بگوید:
تِلکَ آثارُنا تَدُلُّ عَلَینا فَانظُروا بَعدَنا اِلی آلاثار
آثار بسیاری از ایشان به جای مانده که بنده نام آنها را بر نمی‌شمارم و عرایضم را کوتاه می‌کنم تا بهره‌مند شویم از درر دریای اندیشة فرزانة دانشمند، استاد ممتاز دانشگاه، چهرة ماندگار فیزیک، برندة جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی، رئیس اسبق پژوهشگاه علوم انسانی، حضرت استاد دکتر گلشنی که مستغنی از وصف و معرفی بنده است.
بس کنم، دلبر در آمد در خطاب گوش شو، والله اعلم بالصواب
تلاش کنیم تمدن اسلامی را بیشتر به دانشجویان و نسل جدید بشناسانیم
در ادامه دکتر مهدی گلشنی، رئیس اسبق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در سخنانی گفت: من دکتر قیس آل‌قیس را خیلی دوست داشتم، چون انسان سخت‌کوش و فعالی بودند. دکتر قیس قبل از اینکه به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتقل شوند، در دانشگاه‌های شهید بهشتی، دانشگاه تبریز و دانشگاه اصفهان هم خدمت کرده بودندکه یکی از کارهای مهمش پس از انتقال به پژوهشگاه، تأسیس مجله «آفاق الحضاره الاسلامیه» بود. دکتر قیس همچنین با شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، همکاری خوبی داشتند ضمن اینکه برای کنفرانس بین‌المللی امام علی(ع) در سال 85 نیز خیلی زحمت کشیدند.
دکتر گلشنی تأکید کرد: دکتر قیس آثار و کتاب‌های زیادی دارند که برخی از کتاب‌هایش ویژگی خاصی دارد، کتاب «رجال القرآن» از آن جمله است. ترجمه‌های مرحوم قیس مخصوصاً ترجمه یک کتاب خطی که در لندن موجود بود، خیلی خاص است که در مجموع ایشان استاد موفق و سرمایه‌ای برای پژوهشگاه بود و ما باید بیش از این قدر استادان و سرمایه‌های خودمان را بدانیم و تلاش کنیم تمدن اسلامی را بیشتر به دانشجویان و نسل جدید بشناسانیم که خوشبختانه دکتر نجفی عنایت ویژه‌ای به موضوع تمدن اسلامی دارند.
وی با اشاره به جمله «جورج سارتون» که گفته بود، کتاب قرآن نقش محوری در پیشرفت علم در غرب داشته است، تصریح کرد: باید اعتراف کنیم برخی از خارجی‌ها بیشتر از ما ابن‌سینا را می‌شناسند و به‌نظر بنده تمدن اسلامی (در سال‌های گذشته) خوب معرفی نشده است و ما باید در این راستا کوشا باشیم که به قول مرحوم مدرس و امام خمینی (ره) ما چیزی از اروپایی‌ها و غربی‌ها کم نداریم. ما باید از دانشجویانمان بخواهیم برای «فهم جهان هستی» درس بخوانند نه برای کسب شغل، مقام یا پست! امام علی (ع) هم می‌فرمایند، فهم آثار الهی بزرگترین عبادت است. ما باید در ایران دنبال مقاله‌نویسی نباشیم و درباره فهم عالم بنویسیم تا از عظمت عالم بفهمیم. کتاب‌هایی که مرحوم دکتر آل‌قیس ترجمه کردند، همگی در جهت فهم جهان بود و خلاصه اینکه مرحوم دکتر قیس آل‌قیس به گردن پژوهشگاه حق دارند.
روحش شاد و یادش گرامی‌باد
در فکر خدمت به ایران
آخرین سخنران این مراسم، فائزه توکلی، محقق و پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود که به بخش‌هایی مصاحبه خود با مرحوم قیس آل‌قیس در 23 اسفندماه 1393 اشاره کرد و به برخی از پاسخ‌های زنده‌یاد پرداخت.
وی با اشاره به زندگی‌نامه استاد آل‌قیس، به تاریخ و محل تولد دکتر قیس از قول خودش تأکید کرد و گفت: مرحوم در سال 1319 و در کربلا و محله حضرت عباس(ع) متولد شده و فرزند هشتم و آخرین فرزند خانواده بود.
توکلی در ادامه در مورد علاقه به شعر و ادبیات مرحوم قیس یادآور شد: ایشان به‌مناسبت عاشورا، شعری سروده بودند که سال 92 در حضور مقام معظم رهبری قرائت و به‌عنوان قصیده برتر شناخته شد.
وی گفت: دکتر آل‌قیس کارش را از مهرماه 1348 در دانشگاه اصفهان شروع کرد که تشکیل گروه ادبیات عرب در اصفهان از آثار فعالیت‌های مرحوم بود، ضمن اینکه در ادامه در اصفهان ازدواج کردند و ثمره زندگی مشترک آنها دو فرزند پسر و یک دختر است.
این پژوهشگر تاریخ شفاهی در ادامه در مورد نظر دکتر آل‌قیس پیرامون علوم انسانی و ارتباط بین ملت‌های عرب و فارس گفت: دکتر قیس معتقد بودند، این اختلافاتی که استعمار بین سنی و شیعه به‌وجود آورده، در جهت منافع خودشان است وگرنه، حضرت امام هادی(علیه السلام) حتی جیره خوارج را قطع نمی‌کرد و می‌گفت، مادامی‌که در مسجد نماز می‌خوانند، مسلمانند و خودش نیز مدام به این فکر بود که به ایران خدمت کند و معتقد بود؛ شما به گردن این مملکت حق دارید به علت اینکه مال اینجا هستید و این مملکت به گردن شما حق دارد اما من یک طرف دیگر هستم، من از ایران طلبکار نیستم اما ایران از من طلب دارد، لذا من چه‌طور باید جبران کنم؟ با خدمت کردن. من تا این لحظه کار می‌کنم در حالی‌که باید استراحت کنم. روز قیامت وقتی پرسیدند تو آمدی در این مملکت و از این مملکت زن گرفتی، آب و غذای اینجا را خوردی، چه‌کار کردی؟ بتوانم بگویم به این مردم خدمت کردم.
روحش در شادی و آرامش و جایگاهش در فردوس برین باد
همچنین در بخش پایانی مراسم نیز فرزند زنده‌یاد قیس آل‌قیس طی سخنانی از مسئولان و همکاران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به‌خاطر برگزاری این مراسم تشکر کرد.
نظر شما :