گزارش سخنرانی «تعادل، نگاهی متفاوت به سلامت روان»

سخنرانی «تعادل، نگاهی متفاوت به سلامت روان» توسط دکتر مرجان جعفری‌روشن(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد، تهران مرکز)، 21 تیرماه 402 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار و ارائه شد.
سازمان بهداشت جهانی، سلامت روان را حالتی از بهزیستی روانی تعریف کرد که افراد را قادر می‌سازد با استرس‌های زندگی کنار بیایند
در ابتدای جلسه دکتر اسماعیل ناصری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، منشأ جنبش بهداشت روانی را به کار کلیفورد بیرز در ایالات متحده نسبت داد و گفت: در سال 1908 بیرز کتاب ذهنی که خود را بازیافت را منتشر کرد، کتابی مبتنی بر تجربه شخصی‌اش در مورد پذیرش در سه بیمارستان روانی آمریکا بود. این کتاب یک پیامدهای عالی داشت و در همان سال انجمن بهداشت روانی در آمریکا تأسیس شد. توجه تخصصی به سلامت روان به‌عنوان یک زمینه یا رشته قبل از سال 1946 قابل توجه نبوده است و به‌نظر می‌رسد توجه جدی علمی به آن مقارن با تأسیس سازمان بهداشت جهانی است. توجه افزاینده به مفهوم سلامت روان در دهه‌های پایانی قرن بیستم منجر به شکل‌گیری و برگزاری روز جهانی سلامت روان در دهم اکتبر، مصادف با 18 مهرماه هر سال شد. در سال 2022 سازمان بهداشت جهانی سلامت روان را حالتی از بهزیستی روانی تعریف کرد که افراد را قادر می‌سازد با استرس‌های زندگی کنار بیایند، توانایی‌های خود را درک کنند، خوب یاد بگیرند و خوب کار کنند و به جوامع خود کمک کنند.
دکتر ناصری تأکید کرد: سلامت روان جزو لاینفک سلامت و بهزیستی است و چیزی بیشتر فقدان اختلالات روانی است. همچنین این سازمان افراد برخوردار از سلامت روان را حائز چهار ویژگی توانمند در برقرار ارتباط، کارکرد مؤثر در زندگی، توانمند در کنار آمدن با استرس‌های زندگی، و زندگی رو به‌رشد داشتن می‌داند. سلامت روانی بر نحوه فکر، احساس و عمل تأثیر می‌گذارد و زیربنای توانایی ما در تصمیم‌گیری، ایجاد روابط و شکل دادن به دنیایی است که در آن زندگی می‌کنیم. سلامت روانی یک حق اساسی برای بشر است و در توسعه شخصی، جامعه، اقتصاد و اجتماع نقش بسیار مهمی دارد. این بخشی از ماست، همیشه، حتی وقتی ما به آن فکر نمی‌کنیم.
تعادل انسان فقط به تعادل روانی هوشیارانه محدود نمی‌شود
در ادامه دکتر جعفری‌روشن سخنان خود را آغاز کرد و گفت: مفاهیم ما و سازه‌های علمی زیربنای برنامه‌های مداخلاتی هستند. برنامه‌های سلامت روان براساس سازه‌های مناسب بهداشت روان می‌‌تواند از اتلاف منابع مالی و انسانی جلوگیری کنند و در این رویکرد ما در پی آن هستیم تعریفی ارائه دهیم که هم جامعه و هم فرد را متأثر سازد. در این تعریف، ما تعریف سلامت روانِ سازمان بهداشت جهانی را پذیرا هستیم اما در آن فضیلت عدالت به‌صورت جدی مورد توجه قرار داده شده است. عدالت مفهومی است که در آن هم آرامش/رضایت و هم بهره‌وری(عملکرد مثبت) لحاظ می‌شود و این فضیلت در مفهوم تعادل مهمترین رکن این تعریف منعکس شده است. این تعریف با تأکید قرآن و ادیان توحیدی بر عدالت همسو است. همچنین با برخی از پژوهش‌های روان‌شناختی، در چند دهه اخیر و نیز با مفهوم سلامت روان در کشورهایی مثل چین یا شیلی همسو است. همچنین تأکید بر تعادل و عدالت مورد نیاز فرهنگ رابطه‌گرای ما در ایران است. فرهنگی که در بسیاری از موارد باعث بی‌توجهی به ضوابط شده است و رابطه‌گرایی ایلی و عشیره‌ایی را مورد توجه قرار داده است.
دکتر جعفری‌روشن افزود: این کار تعادل روانی به‌عنوان وضعیتی تعریف شده است که حاصل فرآیندهای خودتنظیمی مانند تاب‌آوری است.  این وضعیت، رضایت یا آرامش نسبی و عملکرد مثبت نسبی را برای فرد فراهم می‌سازد و نیازمند توانمندی‌های ذهنی و ارزش‌های متعددی از جمله عدالت است. تعادل انسان فقط به تعادل روانی هوشیارانه محدود نمی‌شود بلکه انسان را چندبعدی لحاظ می‌کند و تعادل جسمانی، معنوی، اجتماعی و خودتنظیمی در بعد زمان را نیز لحاظ می‌کند.
وی در خاتمه سخنانش تفاوت دیدگاه تعادل در سلامت روان و نیز رویکرد «سلیگمن» در سلامت روانی مثبت را طرح و تفاوت‌های این دو دیدگاه را برجسته کرد. همچنین مباحثی در زمینه کتب خودیاری در رابطه با بالانس و تعادل مطرح شد، ولی در این رویکرد هنوز نیازمند ورود جدی علمی در این رابطه هستیم و بایستی جدی‌تر آن‌را در حیطه‌های سیاست‌گذاری لحاظ کنیم./پایان