نمایشگاه مجازی «گیاهان مقدس در سپهر فرهنگی ایران»

پوشش گیاهی بومی، ازجمله میراث طبیعی هر کشور به شمار می‌رود. یکی از قدیم‌ترین پوشش‌های گیاهی بومی جهان، در محدوده سرزمین ایران قرار دارد.  این مجموعه متنوع از گیاهان بومی که ویژگی آنها سازگاری با اقلیم محیط است، در بافتار زندگی ساکنین نقاط مختلف ایران، نیز نقش کاربردی را ایفا می‌کنند. بدان حد که بخش درخور توجهی از این گیاهان در باورهای بومی به عنوان عنصری مقدس قلمداد می‌شوند. ارزشمندی این گیاهان در مضامین اخلاقی، ادبی و دینی نیز منعکس شده است. اما امروزه از یک سو، به علت گسست فرهنگی بین نسل‌ها که فقر حافظه جمعی را به دنبال داشته است و از سوی دیگر، کاستی در آموزش جمعی و اجتماعی و همچنین فقدان سیاستگذاری علمی و آینده‌نگر که به  تخریب روز افزون محیط زیست و منابع طبیعی منجر شده است، بسیاری از این گونه‌های گیاهی در معرض خطر نابودی قرار گرفته‌اند.

نمایشگاه مجازی «گیاهان مقدس در سپهر فرهنگی ایران»، به معرفی گزیده‌ای از گونه‌های گیاهی این سرزمین اختصاص دارد که از روزگاران کهن، در باورها و آداب ایرانیان از جایگاه خاص برخوردار بودند. بخشی از تصاویر این نمایشگاه، به برخی گونه‌های گیاهی مرتبط می‌شود که در متون و مستندات تاریخی، باورها و سلوک مردم نقاط مختلف ایران، مقدس قلمداد می‌شوند. بخش دیگری از تصاویر، شامل گونه‌های گیاهی است که به گاهشماری روزگار کهن ایران مربوط می‌شوند. در این گاهشماری، سال به دوازده ماه سی روزه، تقسیم می‌شد. در مستندات تاریخی ازجمله کتاب بندهش، از 30 گیاه به عنوان نماد هر یک از روزهای هر ماه این گاهشماری، نام برده شده است. همگی این گونه‌های گیاهی، در ساختار طبیعی و بافتار بومی و اقلیمی ایران از ویژگی‌های خاص برخوردارند که کاربرد آنها در امور درمانی و الگوی سلامت، از مهم‌ترین ویژگی‌های آنها به شمار می‌رود. این نمایشگاه مقدمه‌‌ای است بر مجموعه‌ای از پژوهش‌های تاریخی و دیداری درخصوص اهمیت گیاهان در سپهر فرهنگی ایران که مبتنی بر مستندات علمی گردآوری شده‌اند.

گل عزیز است غنیمت شمریدش صحبت

که به باغ آمد از این راه و از آن خواهد شد

(حافظ)

پژوهشگر و گردآورنده
صفورا برومند
15 اسفند 1401