گزارش نشست «بحران علم در دوگانه علوم انسانی آکادمیک و عامه‌پسند»
به‌مناسبت هفته پژوهش، نشست «بحـــران علم در دوگانه علوم انســـانی آکادمیک و عامه‌پسند» 20 آذرماه، 401، توسط شورای بررسی متون و کتب علوم انسانیِ پژوهشگاه، برگزار شد.
الزامات علمی ساخت زیست بوم نقد
در ابتدای این نشست علمی، دکتر عادل پیغامی، عضو شـــورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس گروه اقتصاد شـــورای بررسی متون به ارائه ســـخنرانی با عنوان «الزامات علمی ساخت زیست‌بوم نقد» پرداخت.
وی در ابتـــدای صحبت‌های خود به نقل از «توماس کوهن»، گذری به موضوع این برنامه داشـــت و بحران علم را در شرایطی عنوان کرد که گفت‌وگوهای بین پارادایم‌ها از میان رفته باشد.
دکتر پیغامی در ادامه گفت: علوم انســـانی باید در زیست‌بوم واقعی مردم خودش را بشناسد و جایابی کند و جریان نقد، یکی از پنجره‌هایی است که سعی می‌کند به علم پویایی دهد و اتصال آن را به نخبگان و مردم برقرار سازد.
وی این سؤال را مطرح کرد که اگر جریان نقد باید به «علم» ایـــن پویایی را دهد پس چرا ما کرسی‌های نقدی نداریم که حوزه عمومی را درگیر کند؟ دکتر پیغامـــی در ادامه با عنوان‌کردن انـــواع نقد، با بیـــان اینکه جریان و روش‌شناســـی نقد علمی در کشـــور ضعیف است، نسبت به نقـــد نقطه‌ای و مـــوردی انتقاد وارد کرد و گفت: نیازمند نقدهای جریان‌شناســـانه و گفتمانـــی در حوزه علوم انسانی هستیم.
بازشناســـی علوم انســـانی از طریق نقادی سنتهای علمی
در ادامه دکتر محمدحسن نیلی، دبیر شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی از جمله سخنرانان این برنامه بود که ســـخنان خود را با عنوان «بازشناســـی علوم انســـانی از طریق نقادی سنتهای علمی» ارائه کرد و گفت: تصور ما این اســـت که تحول علوم انســـانی و بازیابی میراث ایرانی_اسلامی در این حـــوزه و تجریه عمیقی که ملت ایران در انقلاب اســلامی جز در نقادی عمیق سنتهای علمی و گفت‌وگوی انتقادی با آنها یعنی در نقاط ســـرآغاز امکان‌پذیر نیست. بنابراین شورای بررسی متون که با درک عمیق از تحول و ارتقای علوم انسانی تأسیس شده است، در دوره جدید فعالیت جدید از طریق گفت‌وگوی عمیق با متون پژوهشی، اصلی، مرجع و جریان‌ساز در حوزه عمومی را دنبال می‌کند.
نقد به‌مثابه امکان پرسش از علوم انسانی
دکتر ســـیدمحمدتقی چاوشی، عضو هیأت علمی پژوهشـــگاه علوم انسانی و عضو گروه فلسفه شورای بررسی متون از دیگر سخنرانان علمی این برنامه بود که ســـخنرانی خود را با عنـــوان «نقد به‌مثابه امکان پرسش از علوم انسانی» ارائه و بیان کرد: علم از متافیزیک زاییده شـــد و فضای متافیزیک فضایی اســـت که مـــا در آن حضور داریـــم و در آن زندگی می‌کنیم. فلســـفه در زمان ما تنها کاری که می‌تواند کند این است که متذکر باشد و تصور نکنیم تذکر امر پیش‌پا افتاده‌ای است و به‌عبارتی، نمی‌توان تذکر را از تفکر جدا دانست.
وی در ادامه به متن و نقد متن پرداخت و گفت: نقد نامی است که کانت برای فلسفه خود انتخاب کرد و با کانت بود که بحث نقادی وارد فلسفه شد.
بنیاد علمی تئوریک
دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشـــی پژوهشگاه علوم انسانی و عضو گروه مطالعات علم شورای بررسی متون و کتب علوم انســـانی به سخنرانی با موضوع «بنیاد عملی تئوریک» پرداخت و در ابتدای سخنرانی خود بیان داشت: لذت متنی که می‌خوانیم بســـتگی تام دارد بـــه اینکه درگیری قبلـــی با آن داشـــته باشـــیم. وی در ادامه به تقدم عمل بر تئوری در ســـه قالب فرونســـیس ارسطو و برداشت هایدگر و گادامر از آن پرداخت.
وی به معنای متن در اندیشـــه گادامر اشـــاره کرد و گفـــت: ما از متن نمی‌جوئیم مگـــر طرح‌مان را! به عبارتـــی اگر متن با ما ارتباط برقرار کرد، آن متن از ماســـت و اینجاست که به گفته گادامر حقیقت هر دو فراتر می‌رود. چراکه طرفین گفت‌وگو بازیچه «لوگوس» هستند و امکان گفت‌وگو را فراهم می‌سازد.
دکتـــر معین زاده در ادامه به کتاب «تلائم نظر و عمل در تلقی از علوم انســـانی به‌مثابه فرونسیس اشاره کرد و گفت: اگر قرار باشد که فرونسیس بخواهد بنیاد علوم انسانی قرار بگیرد به چه نحوی ممکن است این موضوع را پیش ببرد.
میزگرد بحران علم
بخش دوم این برنامه علمی شورا میزگرد تخصصی هفته پژوهش بود که با عنوان «بحران علم در دوگانه علوم انســـانی آکادمیک و عامه‌پسند» و با حضور دکتر محمدهادی محمودی و دکتر سیدمهدی ناظمی برگزار شـــد و دبیر علمی این نشست را دکتر علیرضا بلیغ، دبیر گروه علوم اجتماعی شورای بررسی متون برعهده داشت.
در این میزگرد در خصوص ضرورت فهم جدیدی از عمومیت علم در دانشگاه‌های علوم انسانی پرداخته و عنوان شـــد: اگرچه مسئله مصرفی‌شـــدن و نمایشی‌شـــدن را باید به عنـــوان یک خطـــر و زوال بـــرای علم و دانشگاه‌های علوم انسانی درنظر گرفت، اما فرصت علم را زیســـتن در میانه این بحران میسر است و باید به استقبال این خطر رفت.
به عبارتی، باید عقلانی و نه با دوگانه‌سازی با این موضوع برخورد کرد و در اصل باید به جست‌وجوی سرآغاز تاریخ علـــم و تفکر بپردازیم و جـــدی‌تر با پرســـش‌های جدیـــد و مخاطرات علم مواجه شویم./پایان
نظر شما :