«علوم انسانی و مسئله هویت» به‌عنوان شعار هفته پژوهش پژوهشگاه انتخاب شد

 بیست‌وهفتمین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه، هفتم آذر ‌ماه 1401 در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تشکیل شد. در این جلسه علاوه بر بررسی برنامه‌های در نظرگرفته شده برای هفته پژوهش در سال جاری، پیشنهادهای مختلف درباره تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها، مراکز و گروه‌های پژوهشی پژوهشگاه در جهت شناخت وضعیت و جایگاه پژوهشگاه و برنامه‌ریزی برای آینده مورد بحث و تبادل نظر اعضای شورا قرار گرفت.

تأکید بر اهمیت ابتکار رؤسای پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی در تحقق ظرفیت‌های پژوهشگاه

در ابتدای جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، پس از درود و سلام و صلوات بر پیامبر خاتم صلّ ا... علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السّلام و خوشامدگویی به اعضای شورا، اظهار امیدواری کرد: با همکاری و هم‌‌افزایی تمام اعضای پژوهشگاه بتوان پژوهشگاه را به شکلی منسجم‌تر و مطلوب‌تر اداره کرد. دکتر نجفی با اشاره به وجود ظرفیت‌های بسیار در پژوهشگاه، بالفعل ساختن آنها را وابسته به برقراری ارتباط درست و ایجاد همبستگی میان ظرفیت‌های پژوهشگاه از یکسو و ظرفیت‌های پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی آن از سوی دیگر دانست و در مسیر تحقق این ظرفیت‌ها و فعال‌تر شدن پژوهشگاه بر ابتکار، اجتهاد و نوآوری رؤسای پژوهشکده‌ها و مراکز و اعضای هیأت علمی تأکید کرد.

دکتر نجفی با مهم برشمردن تکریم و احترام پیشکسوتان پژوهشگاه اعم از اعضای هیأت علمی و کارمندان بازنشسته و بهره‌مندی از تجارب آنان، از جمله نتایج این نگرش را علاوه بر ترویج یک سنت حسنه و حسن خلق، ایجاد فضایی صمیمانه و پرنشاط در میان اعضای پژوهشگاه دانست. وی با اعلام شناسایی 19 نفر از اعضای هیأت علمی و 50 نفر از کارکنان که در حدود 20سال اخیر درگذشته‌اند، از برنامه‌ریزی صورت‌گرفته برای زنده‌ نگه‌داشتن یاد و خاطره آنان با طراحی و نصب عکس‌های آنان در طبقات پژوهشگاه و... خبر داد.

تصویب برنامه‌های پیشنهادی اعضای هیأت علمی

در ادامه جلسه دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی پژوهشگاه عناوین و مجریان برنامه‌های پژوهشی انفرادی نوع «ب» و «ج» پیشنهادی اعضای هیأت علمی از پژوهشکده‌های مختلف پژوهشگاه ازجمله پژوهشکده‌ تاریخ ایران و پژوهشکده زبان و ادبیات را قرائت کرد. به پیشنهاد اعضای شورا و ضرورت حضور رئیس پژوهشکده مرتبط در جلسه تصویب برنامه‌های پیشنهادی اعضای هیأت علمی آن پژوهشکده، تصویب برنامه‌های پژوهشی نوع «ب» به جلسه آتی شورا موکول شد. اعضای شورا با توجه به امکان ارائه یک برنامه‌ پژوهشی انفرادی نوع «ج» با ترکیب برنامه‌های نوع« الف» و «ب»، بر ضرورت انجام فعالیت شاخص و اثرگذار در برنامه‌های پژوهشی انفرادی نوع «ج» و ابتکار و نوآوری در آنها تأکید و با تصویب برنامه پژوهشی انفرادی نوع «ج» پیشنهاد شده موافقت کردند.

تصویب شعار هفته پژوهش سال جاری پژوهشگاه با عنوان «علوم انسانی و مسئله هویت»

سپس برنامه‌های در نظر گرفته شده برای مراسم هفته پژوهش سال جاری و همچنین برنامه‌های پیشنهادی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی و مدیر ستاد هفته پژوهش پژوهشگاه، با اشاره به اقدامات صورت گرفته به‌منظور برگزاری شایسته و درخور شأن مراسم هفته پژوهش، گفت: مراسم هفته پژوهش از 19 تا 24 آذرماه در پژوهشگاه برگزار خواهد شد. شعار هفته پژوهش سال جاری پژوهشگاه با عنوان «علوم انسانی و مسئله هویت» انتخاب شده است. علاوه بر برگزاری مراسم تقدیر و اهدای جوایز به نفرات برگزیده در این هفته، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های مختلف ازجمله با عناوین «میراث باستان‌شناختی و بازخوانی هویت ملی ایرانی؛ از نگاه غربی، از نگاه ایرانی» در تاریخ 19 آذر، «پژوهش و دانشنامه‌ها» در تاریخ 20 آذر، «هویت ملی ایران امروز» در تاریخ 22 آذر، رونمایی از آثار انتشار یافته پژوهشگاه، برنامه کتابخانه باز، تجلیل از اساتید پیشکسوت و برجسته پژوهشگاه و... از جمله برنامه‌های درنظر گرفته شده برای برگزاری در این هفته خواهد بود. همچنین برنامه‌هایی نیز به پیشنهاد پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی همچون پژوهشکده مطالعات اجتماعی، پژوهشکده اخلاق و تربیت، پژوهشکده زبان‌شناسی، پژوهشکده فلسفه و... نیز در روز 23 آذرماه برگزار خواهد شد.

همچنین با تأیید اعضای شورا و به پیشنهاد معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه، دکتر یحیی فوزی، مقرر شد در این هفته اولویت با برنامه‌هایی باشد که بر مباحث مرتبط با پژوهش‌های صورت گرفته در پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی اعم از آسیب‌شناسی پژوهش‌های انجام شده یا مرور آنها و... متمرکز باشد. امکان برگزاری برنامه‌ها به شکل حضوری ـ مجازی؛ اهمیت حضور پژوهشگاه در نمایشگاه دستاوردهای پژوهش، فناوری و فن‌بازار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ پیشنهاد برگزاری نمایشگاه داخلی آثار و فعالیت‌های شاخص صورت گرفته در پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی؛ فروش کتاب‌های پژوهشگاه با تخفیف ویژه؛ برگزاری نمایشگاه مجازی «تاریخ و تحولات آموزش» از دیگر برنامه‌هایی بود که به پیشنهاد اعضای شورا برگزاری آنها در مراسم هفته پژوهش مورد تأکید قرار گرفت.

ادامۀ بررسی پیشنهاد تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها و گروه‌های پژوهشی پژوهشگاه

در ادامۀ جلسۀ شورا و به دنبال مباحث صورت گرفته در جلسات پیشین دربارۀ شقوق مختلف تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها، مراکز و گروه‌های پژوهشی پژوهشگاه، الگوی پیشنهادی موضوعی که از سوی دکتر مالک شجاعی و براساس مباحث و پیشنهادهای اعضای شورا تدوین و با توجه به پیشنهادهای مطرح شده در جلسه گذشته اصلاح شده بود، مورد بحث و بررسی اعضاء قرار گرفت.

دکتر شجاعی: الگوی ارائه شده براساس وضع موجود و نه وضع مطلوب تدوین شده است

 دکتر دکتر مالک شجاعی، رئیس مرکز تحقیقات امام علی (ع)، با اشاره به پیشنهادهای اصلاحی اعضای شورا در جلسه گذشته و آماده‌سازی الگوی فعلی، گفت: این الگو براساس وضع موجود و نه وضع مطلوب تدوین شده و در آن تلاش شده است تا میان پژوهشکده‌ها و گروه‌‌های پژوهشی همگرایی ایجاد شود. با این حال به‌دلیل ماهیت میان‌رشته‌ای برخی از فعالیت‌های صورت‌گرفته در پژوهشکده‌ها و گروه‌ها و داشتن لایه‌‌های مرتبط با سه محور موضوعی اصلی یعنی ایران‌پژوهی، غرب‌پژوهی و اسلام‌پژوهی، امکان هم‌پوشانی میان فعالیت‌ها و تداخل برخی از آنها وجود داشته و این امر مانع تقسیم‌بندی دقیق و جامع شده است. بر این اساس دکتر شجاعی تأکید کرد: این الگو با مفروض گرفتن گفتمان رشته‌ای پژوهشکده‌ها و گروه‌های پژوهشی تدوین شده و مباحث میان‌رشته‌ای درون آن لحاظ نشده است.

تأکید اعضای شورا بر اهمیت شناخت وضع موجود

سپس اعضای شورای پژوهشی به بحث و تبادل نظر درباره الگوی پیشنهادی اصلاحی پرداختند. با توجه به دشواری دسته‌بندی پژوهشکده‌ها و گروه‌ها به صورت موضوعی ذیل سه محور یادشده، و نقص‌ها و کاستی‌هایی همچون عدم امکان احصاء کامل پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف ذیل سه محور؛ تداخل فعالیت‌های پژوهشکده‌ها و گروه‌های احصاء شده در یک محور با محورهای دیگر؛ محل تشکیک بودن وصول به اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه با این تقسیم‌بندی و... پیشنهاد افزودن محور یا محورهایی همچون پژوهش‌های بنیادی و توسعه علم به سه محور موضوعی اولیه، افزودن محور مطالعات شرق‌شناسی و... از جمله مسائل مورد بحث و گفت‌وگوی اعضای شورا بود. همچنین امکان تقسیم‌بندی براساس موضوعات دیگری همچون مبنا قرار دادن روش‌ها و مسائل در تقسیم‌بندی؛ یا مبنا قراردادن ایران‌پژوهی و تقسیم زمانی پژوهش‌های صورت گرفته در ارتباط با آن با مزیت جهت‌‌دهی به فعالیت‌های آتی و آینده‌پژوهی فعالیت‌های پژوهشگاه؛ یا مبنا قراردادن و تعریف مأموریت پژوهشگاه به «پژوهش در زمینه تولید شبکه علمی توسعه تمدن» و تقسیم پژوهشکده‌ها و گروه‌ها ذیل محورهای مطالعات تمدنی، مطالعات حوزه اجتماعی، مطالعات حوزه انسانی؛ ملاک قراردادن تقسیم‌بندی سنتی در دانشگاه‌ها و تقسیم براساس سه محور علوم انسانی، علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی از جمله دیگر پیشنهادهای مطرح شده در جلسه بود.

با طرح پرسش از دلایل تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها و مراکز، مسئله اهمیت شناخت وضعیت موجود پژوهشگاه از یکسو و امکان احصاء اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه براساس این تقسیم‌بندی و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های آتی مورد تأکید قرار گرفت. در این ارتباط امکان مأموریت‌محور شدن فعالیت‌های پژوهشگاه براساس نظر نهادهای بالادستی و حاکمیتی یا تعریف مأموریت از داخل پژوهشگاه براساس انتخاب چند اولویت‌ پژوهشی به منظور جهت‌‌دهی به فعالیت‌ها و پژوهش‌‌های آتی اعضای هیأت علمی و تداخل نداشتن آن با انجام و انتخاب پژوهش‌های تخصصی سایر حوزه‌ها از سوی اعضای هیأت علمی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

دکتر تنکابنی: برطرف کردن مشکل هم‌پوشانی در تقسیم‌بندی‌های موضوعی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه دشوار است

دکتر حمید تنکابنی، عضو شورای پژوهشی پژوهشگاه، با تأکید بر ضرورت تعیین و مشخص کردن حوزه‌های پژوهشی فعالیت‌ها و پژوهش‌های اعضای هیأت علمی پژوهشگاه، موضوع عدم امکان برطرف کردن مشکل هم‌پوشانی در تقسیم‌بندی موضوعی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه را با توجه به تنوع و گستردگی فعالیت‌ها متذکر شد. دکتر تنکابنی پیشنهاد داد با افزودن محورهای دیگری به محورهای یادشده، با ترسیم الگویی تصویری از هم‌پوشانی فعالیت‌های پژوهشکده‌ها و مراکز، شناخت بهتری از وضعیت فعالیت‌ها فراهم شود.

دکتر بنایی جهرمی: راه نیل به معرفت اینکه هویت پژوهشگاه چیست، دشوار و متفکرانه است

دکتر مهدی بنایی‌جهرمی، مدیر گروه پژوهشی مطالعات میان‌فرهنگی معاصر، تلاش صورت‌گرفته برای گنجاندن مجموعه پژوهشگاه ذیل محورهای یادشده را برخاسته از نیاز ما به معرفت و شناخت این مسئله قلمداد کرد که هویت و ماهیت پژوهشگاه چیست. دکتر بنایی‌جهرمی درواقع مسئله اساسی را درباره این معرفت مرتبط با این سؤال‌ها دانست که پژوهشگاه چه هست، چه باید بکند و چه می‌تواند انجام دهد؟

وی ادامه داد: مسئله معرفت به این سه موضوع، مسئله‌‌ای است که ما را رها نمی‌کند و تلاش برای دسته‌بندی و تقسیم‌بندی واحدها، به‌منظور پاسخ به آن است. این مسئله از یک خلأ حکایت دارد که دیده نشده است، اما در پی تأمین این معرفت دو راه می‌توان ذکر کرد: یک راه دریافت پاسخ از یک منبع قدرت سیاسی و ایدئولوژیک و تعیین مأموریت برای پژوهشگاه است و راه دوم نیل به ادراک تاریخی است که بدانیم در کجای تاریخ قرار گرفته‌ایم. این راه، راه دشوار و متفکرانه است. در این معنا، تاریخ یعنی حدود امکان‌های ما و اگر به این شناخت نائل نشویم، نمی‌دانیم که هستیم و چه می‌کنیم و چه می‌توانیم بکنیم. دکتر بنایی‌جهرمی تلاش صورت گرفته برای ارائه الگوی تقسیم‌بندی موضوعی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه را تلاشی برای پاسخ به معرفت یادشده دانست که قابل ستایش و قدردانی است، هرچند ممکن است کافی دانسته نشود ولی می‌توان در مسیر تکمیل و اصلاح آن گام برداشت.

در پایان جلسه بر اساس مباحث صورت گرفته مقرر شد، برخی اعضای شورا ازجمله دکتر نیره دلیر، دکتر سیده‌زهرا اجاق و دکتر علیرضا شعبانلو الگوی پیشنهادی خود را برای تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها، مراکز و گروه‌‌های پژوهشی پژوهشگاه در جلسه آتی ارائه دهند. همچنین مقرر شد، الگوی تقسیم‌بندی موضوعی ارائه شده از سوی دکتر شجاعی براساس پیشنهادهای اعضای شورا و افزودن محورهای دیگری در کنار سه محور یاد شده توسط گروه پژوهشی مدیریت اصلاح و بازآرائی شده و همراه با سایر پیشنهادها در جلسه آتی مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد./پایان