بررسی مبانی و مسائل ناظر به احصاء اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه

بیست‌وچهارمین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه، 16 آبان ‌ماه 1401 در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور اعضای شورا تشکیل شد.
به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این جلسه پس از تصویب برنامه‌های پژوهشی انفرادی  نوع «الف و ب» پیشنهادی اعضای هیأت علمی پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف پژوهشی پژوهشگاه، اعضای شورا ضمن گفت‌وگو و تبادل نظر دربارۀ مبانی، مسائل و ابعاد مختلف ناظر به احصاء و تعیین اولویت‌های پژوهشی، محورها و موضوعات پیشنهادی خود را مطرح کردند.

ضرورت چابک‌سازی فرایندهای مختلف مرتبط با فعالیت‌های  اجرایی و اداری پژوهشکده‌ها و مراکز
در ابتدای جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، پس از سلام و درود و صلوات بر پیامبر خاتم صلّ ا... علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السّلام، با اشاره به مباحث جلسه گذشته شورای پژوهشی دربارۀ ضرورت معرفی اعضای شورای پژوهشی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی به معاونت پژوهشی و تحصیلات تکمیلی جهت صدور احکام آنان، مجدداً بر اهمیت مشارکت و حضور اعضاء با دیدگاه‌ها و سلائق مختلف تأکید کرد. دکتر نجفی همچنین با اشاره به ضرورت چابک‌سازی فرایندهای مختلف مرتبط با فعالیت‌های اجرایی و علمی اعضای هیأت علمی پژوهشکده‌ها و مراکز، با توجه به مشابهت اعضای شورای تحصیلات تکمیلی و شورای پژوهشی پژوهشکده‌ها، پیشنهاد اصلاح آیین‌نامه مربوطه و ادغام این دو شورا را مطرح کرد که مقرر شد در جلسات بعدی شورا و پس از اعلام نظر و اخذ دیدگاه‌های اعضای شورا موضوع ادغام یا تفکیک این دو شورا در پژوهشکده‌ها و مراکز مورد بررسی قرار گیرد.
رئیس پژوهشگاه در ادامه با بیان صدور احکام رئیسان پژوهشکده‌ها و مراکز و گروه‌های پژوهشی مستقل، حضور اعضای جدید در شورا را تبریک گفت و اظهار امیدواری کرد: مدیریت پژوهشگاه بتواند با بهره‌گیری از دیدگاه‌ها و پیشنهادهای اعضای مختلف، در پیشبرد برنامه‌ها، انجام مأموریت‌ها و تحقق اهداف خود توفیق روزافزون داشته باشد. رؤسای جدید پژوهشکده‌ها و گروه‌های مستقل پژوهشی نیز ضمن ابراز مسرت از حضور در جمع اعضای شورای پژوهشی، از اعتماد مدیریت پژوهشگاه به آنان قدردانی کردند.
تأکید بر اهمیت مدیریت سلسله نشست‌های گفت‌وگوی انتقادی
دکتر نجفی با اعلام برنامه‌ریزی صورت‌گرفته برای برگزاری سلسله‌نشست‌های گفت‌وگوی انتقادی در اولین سه‌شنبه هر ماه، از اعضای شورای پژوهشی خواست تا پیشنهادها و دیدگاه‌های خود را دربارۀ موضوع و یا نحوۀ برگزاری نشست‌های آتی به معاونت پژوهشی و تحصیلات تکمیلی یا معاونت کاربردی‌سازی علوم انسانی و فرهنگی اعلام کنند. وی تأکید کرد: با توجه به اینکه این گفت‌وگوها در سطح داخل پژوهشگاه برگزار می‌شود، انتخاب و معرفی سخنرانان از اعضای پژوهشگاه از اهمیت برخوردار بوده و حضور مخاطبان خارج از پژوهشگاه جهت استماع دیدگاه‌های مطرح شده در این نشست‌ها بلامانع است.

نسبت میان هویت پژوهشگاه و پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی با تعیین اولویت‌های پژوهشی
رئیس پژوهشگاه با تذکر تصویب آئین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های مختلف در شورای پژوهشی، این بخش از فعالیت‌های صورت گرفته در جلسات شورا را بحث‌های شکلی و صوری خواند که مقدمه و بستر بحث‌های محتوایی و علمی در شورا بوده است. وی گفت‌وگو و تبادل نظر اعضاء دربارۀ اولویت‌های پژوهشی را از جمله موضوعاتی دانست که مقدمۀ بحث‌های عمیق‌تر دربارۀ هویت و ماهیت پژوهشگاه از یکسو و هویت و ماهیت پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی از سوی دیگر است که درواقع با طرح این مسائل، می‌توان نسبت و رابطۀ میان فعالیت‌های صورت‌گرفته در پژوهشکده‌ها و مراکز به عنوان اجزاء با مأموریت‌ها و اهداف مورد انتظار از پژوهشگاه به عنوان یک کل را مشخص کرد.

دکتر نجفی با یادآوری درخواست نهادها و مراجع بالادستی همچون وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای اعلام اولویت‌های پژوهشی گفت: در برنامه راهبردی پنج‌ساله دوم پژوهشگاه که در دوره مدیریت پیشین تدوین شد، شش معیار به عنوان اولویت‌های پژوهشی مطرح شده است که در جلسات گذشته شورا به ابعاد مختلف ضرورت بازبینی و اصلاح آنها اشاره شد و اهمیت دارد این موضوع به‌عنوان یکی از مسائل اساسی پژوهشگاه در جلسات شورا مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد. به این منظور از دکتر علیرضا ملایی‌توانی، معاون پژوهشی سابق پژوهشگاه دعوت شده است تا در یکی از جلسات آتی شورا حضور یابد تا ضمن تشریح فرایند احصاء این اولویت‌ها، اعضای شورا از منطق حاکم بر این فرایند آگاهی یابند تا با توجه به ضرورت اصلاح و بازبینی این اولویت‌ها، از نکات و ابعاد مختلف فرایندهای پیشین غفلتی صورت نگیرد.
رئیس پژوهشگاه در خاتمه سخنانش تأکید کرد: چنانکه در جلسه پیشین نیز از رؤسای پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی خواسته شد، اگر خود یا اعضای هیأت علمی آنان، پیشنهادی دربارۀ اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه داشته باشند در جلسه مطرح کنند تا با بهره‌گیری از خرد جمعی و با مشورت و مشارکت همۀ اعضاء فرایند تعیین اولویت‌ها صورت گیرد.

تصویب برنامه‌های پیشنهادی اعضای هیأت علمی
در ادامه جلسه شورا، دکتر مهدی معین‌زاده،، مدیر پژوهشی پژوهشگاه، عناوین و مجریان برنامه‌های پژوهشی انفرادی نوع «الف و ب» پیشنهاد اعضای هیأت علمی از پژوهشکده‌ها، مراکز و گروه‌های مستقل پژوهشی مختلف پژوهشگاه ازجمله پژوهشکده‌ مطالعات قرآنی؛ پژوهشکده زبان و ادبیات؛ و گروه پژوهشی مدیریت را اعلام و فرایندهای مختلف بررسی آنها در پژوهشکده‌ها یا کمیسیون منتخب شورای پژوهشی را تشریح کرد. براساس نکات مطرح شده اعضای شورای پژوهشی با تصویب برنامه‌های پژوهشی پیشنهادی موافقت کردند.
در این بخش از جلسه با توجه به ابهام مطرح شده از سوی برخی اعضای هیأت علمی در مورد پیشنهاد ترجمه کتاب به‌عنوان برنامه پژوهشی و اینکه از نوع «الف یا ب» لحاظ خواهد شد ـ که بنا بر آن مرجع تصویب آن نیز متفاوت خواهد بود (شورای پژوهشکده در نوع الف و کمیسیون منتخب در نوع ب) ـ بر این نکته تأکید شد که مطابق با بندهای مصرّح در شیوه‌نامه پژوهشی، اگر تعداد صفحات ترجمه پیشنهادی از حد تعیین‌شده برای نوع الف دانستن ترجمه کمتر باشد، به‌عنوان برنامه پژوهشی نوع ب و همراه با سایر دستاوردهای پژوهشی امکان بررسی و تصویب خواهد داشت. براین اساس بر اهمیت بررسی و دقت‌نظر رؤسای پژوهشکده‌ها و مراکز در بررسی برنامه‌های پژوهشی اعضای هیأت علمی تأکید شد.

بازبینی و تبادل‌نظر دربارۀ اولویت‌های پژوهشی پیشین پژوهشگاه
در ادامۀ جلسه شورا، دکتر یحیی فوزی، معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه، با اعلام شش اولویت احصاء شده در برنامه راهبردی پنج سالۀ دوم پژوهشگاه شامل: 1. تأکید بر نقش میراث فرهنگی، تاریخی، تمدنی، ادبی و زبانی در تقویت و تداوم هویت ملی ایرانیان؛ 2. به‌دست دادن راهکارهای ارتقای کارآیی، اثربخشی و اعتلای علوم انسانی؛ 3. بررسی آسیب‌های اجتماعی در ایران با تأکید بر حوزه خانواده؛ 4. تبیین ماهیت و کارکرد رسانه‌ها و فضای مجازی با تأکید بر حوزه مناسبات بین نسلی؛ 5. بازیابی رابطه بین علوم انسانی و سرمایه‌های فرهنگی با توسعه پایدار؛ و6. پژوهش در ابعاد سرمایه اجتماعی با تأکید بر تقویت اعتماد متقابل بین مردم و حاکمیت، گفت: این اولویت‌ها چکیده و نتیجۀ برنامه راهبردی دوم هستند که راهبردها و برنامه‌های پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی پژوهشگاه براساس آنها مشخص شده بود.
معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه اظهار امیدواری کرد: با حضور دست‌اندرکاران تدوین برنامه راهبردی دوم، روندها و فرایندهای مختلف احصاء این اولویت‌ها مشخص شود تا با روشنگری و رفع ابهام‌هایی که صورت خواهد گرفت، با مشارکت و تبادل نظر و بهره‌گیری از دیدگاه‌ها و پیشنهادهای اعضاء، ضمن بازبینی و رفع نقاط ضعف  و کاستی‌ها، تقویت و اصلاح لازم در این اولویت‌ها مطابق با مسائل و موضوعات مختلف و روزآمد صورت گیرد.

سپس اعضای شورای پژوهشی نیز به طرح مسائل و دیدگاه‌های خود دربارۀ اولویت‌‌های پژوهشی مطرح شده در برنامه راهبردی دوم و سایر ابعاد و مسائل مختلف ناظر به احصاء و تعیین این اولویت‌ها پرداختند. بحث از مبنای تعیین اولویت‌های پژوهشی براساس طرح‌های پژوهشی صورت گرفته اعضای هیأت علمی پژوهشگاه یا تشخیص و تعیین این اولویت‌ها برمبنای اسناد بالادستی، یا روندهای کلان مدیریت پژوهش، یا مسائل جامعه، یا جریان‌های پژوهشی کلان جهانی و... از مهم‌ترین محورهای مورد بحث و تبادل نظر اعضاء بود. از دیگر محورهای مورد بحث در مورد اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه عبارت بود از: ضرورت یا عدم ضرورت پیشنهاد برنامه‌های پژوهشی اعضای هیأت علمی براساس این اولویت‌ها؛ اهمیت توجه به علائق و دغدغه‌های اعضای هیأت علمی در تدوین اولویت‌ها؛ لزوم توجه به مسائل اساسی کشور در تعیین آنها؛ اهمیت حفظ پویایی و امکان تغییر در این اولویت‌ها براساس مسائل مختلف و...
بحث و تبادل نظر درباره موضوعات اساسی و بنیادی ناظر به جامعه و مسائل و چالش‌های آن از دیگر موضوعات مورد گفت‌وگوی اعضاء بود. در این زمینه موضوعاتی همچون بحران هویت؛ فضای مجازی؛ مسئله تعلیم و تربیت و سایر مسائل نوجوانان و جوانان؛ فناوری و علم در ایران؛ نسبت علوم انسانی با جامعه؛ نسبت ایران با غرب و مسئله استعمارشناسی ایرانی؛ و... ازجمله موضوعاتی بودند که به‌عنوان مسائل کلی و کلان از سوی اعضای شورای پژوهشی مطرح و مقرر شد ضمن تدقیق آنها، موضوع بررسی و تعیین اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه در جلسات آتی شورا ادامه یابد./پایان