گزارش نشست «اروپا و نظم بین‌المللی در پیامد جنگ اوکراین»
چهارمین پیش‌نشست همایش بین‌المللی «نظم جدید بین الملل، بحران اوکراین و جایگاه جمهوری اسلامی ایران» با عنوان «اروپا و نظم بین‌المللی در پیامد جنگ اوکراین» با سخنرانی استادان و صاحب‌نظران مطالعات اروپا و حضور جمعی از تحلیل‌گران و علاقه‌مندان روابط بین الملل، 23 مهرماه 1401، در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این نشست بعد از اعلام خیرمقدم دکتر محمدعلی فتح‌الهی(ریاست پژوهشکده مطالعات سیاسی، روابط بین الملل و حقوق) و بیان مقدمه‌ای از سوی دکتر علی اکبر اسدی (مدیر نشست و سرپرست گروه مطالعات منطقه‌ای)، دکتر عبادالله مولایی (مدرس دانشگاه وکارشناس ارشد مطالعات اروپا) و دکتر داود کیانی (عضو هیأت علمی دانشگاه و از صاحب‌نظران و کارشناسان ارشد حوزه اروپا) به ایراد سخنرانی پرداختند.
اروپایی‌ها بر این باور بودند که می‌توان روسیه را از طریق تعامل و تجارت مهار کرد
دکتر مولایی به‌عنوان سخنران نخست نشست ضمن تشریح ابعاد و تحولات جنگ اوکراین به تبیین تأثیرات این جنگ بر وضعیت اروپا و قدرت‌های اروپایی پرداخت. به اعتقاد دکتر مولایی بحران اوکراین به نقطه‌عطفی در روند تحولات اروپا تبدیل شده است، با این‌حال با توجه به سیالیت جنگ اوکراین هنوز چشم‌انداز روشنی درمورد تأثیرات نهایی این جنگ بر شرایط اروپا در ابعاد مختلف وجود ندارد. در حالی‌که تاریخ اروپا در قرون اخیر سرشار از رقابت ونزاع بوده است، از زمان جنگ سرد می‌توان شاهد سطحی از ثبات و همگرایی در این منطقه بود. در حالی‌که کشورهای اروپایی در حال کمرنگ ساختن تصورات ژئوپلیتیک و امنیتی از سیاست خارجی و روابط بین‌المللی بودند، داعیه‌های جدیدی مانند مطرح ساختن الگوی همگرایی منطقه‌ای اروپا به‌عنوان الگویی جهان‌شمول برجسته شد. با این حال مؤلفه‌های مختلف باعث شد تا اروپایی‌ها در تبدیل الگوی منطقه‌ای خود به الگویی جهانی با ناکامی مواجه شوند. چالش‌های داخلی، بروز مشکلات در روابط فراآتلانتیک و توجه آمریکا به اولویت مهار چین، ظهور قدرت‌های جدید، بحران مالی به‌خصوص در سال 2008، شکاف‌های بین جنوب و شمال اروپا، بحران پناهندگان و مهاجرت و بحران کرونا از مهمترین عوامل ناکامی اروپایی‌ها در این راستا بود. با این جال جنگ اوکراین به‌عنوان مهمترین بحرانی بود که تصورات، اولویت‌ها و جهت‌گیری‌های راهبردی اروپا را به‌شدت تغییر داد و باعث شد تا مسائل امنیتی و ملاحظات ژئوپلیتیک در صدر اولویته‌ای اروپا قرار گیرد.
دکتر مولایی افزود: در حالی‌که اروپایی‌ها خواستار اثرگذاری بر سیاست‌های روسیه از طریق وابستگی متقابل اقتصادی بوده و بر این باور بودند که می‌توان روسیه را از طریق تعامل و تجارت مهار کرد و مسکو را از تهدید امنیتی به شریک اقتصادی تبدیل کرد، جنگ اوکراین تصورات اروپایی از روسیه را به شدت دگرگون کرد. تهاجم روسیه به اوکراین به منزله تلاش مسکو برای بازتعریف نقشه اروپا از طریق قوه قهریه تلقی شد و در نتیجه اروپا وارد چرخه جدید از جنگ و بی‌ثباتی شد، لذا این ایده پررنگ شد که اروپا همچنان می‌تواند میدان رقابت‌های ژئوپلیتیک در سطح بین‌المللی باشد. در شرایط نوین در حالی‌که جنگ باعث تقویت آتلانتیک‌گراها در اروپا شد، اجماع کاملی مبنی بر مهار روسیه از طریق کمک نظامی به اوکراین تا تحریم اقتصادی روسیه شکل گرفت.
به گفته این کارشناس ارشد اروپا دیگر پیامدهای کلیدی جنگ اوکراین برای کشورهای اروپایی عبارتند از: تقویت منطق ژئوپلیتیک و قدرت در اروپا؛ تلاش برای کاهش وابستگی به روسیه در عرصه انرژی؛ ضعف تدریجی اروپا در برابر بحران‌های مختلف؛ بحران مفهوم لیبرالی وابستگی متقابل؛ چرخش در سیاست خارجی اتحادیه اروپا و انتقال مرکزیت به شرق قاره؛ بازگشت انگلستان به معادلات اروپا بعد از برگزیت؛ بازگشت آمریکا به صحنه اروپا؛ و بازسازی موقعیت ناتو. نتیجه کلی اینکه در حالی که اروپا درصدد بازتعریف و به عهده گرفتن نقشی مستقل در نظم بین‌المللی در سال‌ها و دهه‌های اخیر بود، جنگ اوکراین باعث به حاشیه رانده‌شدن بیشتر اروپا در نظم بین‌المللی و تلاش برای بهره‌گیری بیشتر از حمایت‌های آمریکا شده است.
دکتر کیانی: اروپایی‌ها تمایلی به فرسایشی‌شدن جنگ ندارند
سخنران دوم نشست، دکتر کیانی نیز در سخنان خود ضمن تبیین اثرات جنگ اوکراین بر اروپا به خصوص موضوع مسئله وحدت و همگرایی اروپا، به تشریح نگرش‌ها و سیاست‌های خاص آلمان به‌عنوان قدرتمندترین اقتصاد اروپایی در خصوص این بحران پرداخت. به باور دکتر کیانی مهمترین پرسش در خصوص تأثیرات جنگ اوکراین بر اروپا این است که آیا این جنگ باعث می‌شود که اروپا به کنش‌گر بین‌المللی قوی‌تر یا ضعیف‌تری تبدیل شود؟
در این راستا هر چند عدم قطعیت‌های مختلف و سیالیت جنگ مانع از هرگونه پیش‌بینی قطعی می‌شود اما تا حدی می‌توان تأکید کرد که این جنگ باعث پیدایش چشم‌اندازی از جایگاه ضعیف‌تر اتحادیه اروپا در عرصه جهانی خواهد شد. در شرایط جاری در حالی‌که روسیه به‌دنبال پایان دادن بحران بوده و فرسایشی‌شدن جنگ را به نفع خود نمی‌داند، اما آمریکا متمایل به فرسایشی‌شدن جنگ و در نتیجه تضعیف بیشتر مسکو است. اروپایی‌ها باوجود برخی ابهامات تمایلی برای فرسایشی‌شدن جنگ ندارند و نمی‌خواهند به بازیگری بی‌اهمیت و وابسته به آمریکا تبدیل شوند. به گفته این کارشناس ارشد اروپا باوجود پول واحد، کشورهای اروپایی در عرصه سیاست خارجی تابع منافع ملی هستند و این رویکرد در بحران‌های مختلف بروز یافته است. لذا در شرایطی که اتحادیه اروپا با چالش‌های مختلفی روبه‌روست و رقابت‌های عمیق ملی در حال تشدید است، بعید است که بحران اوکراین بتواند زمینه‌ساز وحدت اروپا در درازمدت باشد.
دکتر کیانی در بخش دیگری از سخنان خود به تبیین سیاست خارجی آلمان و نگرش‌های آن در خصوص جنگ اوکراین پرداخت و گفت: از دهه 1970 تا سال 2014 آلمان نگاه به شرق را در سیاست خارجی خود تقویت کرد که با پاسخ صادقانه روس‌ها نیز مواجه شد. در واقع آلمان در پی تغییر روابط و مناسبات خود با روسیه از طریق مراودات مختلف بود تا بتواند شرایط صلح‌آمیزی را بر روابط حاکم کند. با بحران کریمه در سال 2014 آلمان‌ها عنوان کردند که روسیه در پی نفوذ ژئوپلیتیکی هستند و بر این اساس بود که نگاه جدید در مقابل روسیه شکل گرفت که از جمله شامل اعمال تحریم‌هایی علیه مسکو بود. جنگ اوکراین در سال 2022 به‌عنوان تحولی اساسی بود که به بازنگری جدی آلمان در سیاست‌هایش در قبال روسیه منجر شد. هر چند کاهش روابط با روسیه هزینه‌های بالایی برای آلمان دارد، اما در صورتی‌که اروپا بتواند به تداوم حیات اقتصادی خود بدون اتکای اساسی بر انرژی روسیه بپردازد، زمینه هایی برای سوق دادن این منطقه به سمت نوعی هویت ژئوپلیتیک مستقل تقویت خواهد شد./پایان
نظر شما :