گزارش نشست علمی «نظام ارتباطی و رسانه‌ای ایران و کنش‌گری در پساتحریم و پساکرونا»

به مناسبت روز جهانی ارتباطات و روابط عمومی نشست علمی «نظام ارتباطی و رسانه ای ایران و کنش‌گری در پساتحریم و پساکرونا»، به همت پژوهشکده ارتباطات و مطالعات فرهنگی در تاریخ: 27 اردیبهشت 1401، برگزار شد.
به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در ابتدای این نشست که به‌صورت غیرحضوری و برخط، برگزار می‌شد، دکتر سیده‌زهرا اجاق ،رئیس پژوهشکده ارتباطات و مطالعات فرهنگی پژوهشگاه و دبیر نشست، ضمن تبریک این روز درباره اهمیت فناوری‌های دیجیالی و نوین در سلامت دوره سالمندی و نام‌گذاری این روز سخن گفت. سپس دکتر یونس شکرخواه، دکتر ماندانا تیشه‌یار و منصور ساعی به ارائه سخنرانی‌های خود پرداختند.

تعاریف کلینیکی از مسائل جهان امروز نمی‌توانند کارآمد باشند
دکتر شکرخواه ضمن اشاره به نمونه‌هایی از فناوری‌های دیجیتالی مورد استفاده سالمندان ایرانی به نقش همه‌گیری کووید_19 در گسترش توجه سالمندان و مصرف آنها از این فناوری‌ها پرداخت و درباره ویروس کرونا گفت که «کرونا طولانی‌ترین و بی‌سایقه‌ترین موضوعی بود که روزنامه‌نگاری با آن درگیر بوده است که پیوسته و تنیده به ما داستان می‌گوید».
وی ادامه داد: آموزش درباره فناوری‌های دیجیتال باید از دوران کودکی آغاز شود و به‌ویژه بر اهمیت درک مفاهیم جدید توسط گروه های مختلف اجتماعی تأکید کرد.
دکتر شکرخواه با اشاره به بحث تحریم و موضوع پساتحریم گفت: این دوره های طولانی به پایان می‌رسند، اما در عرصه ارتباطات، فلسفه و جامعه‌شناسی ما متخصصان باید مسئله‌گرایانه پیش برویم و صورت‌مسئله را به‌خوبی توضیح و ابعاد آن را نشان دهیم. تعاریف کلینیکی از مسائل جهان امروز نمی‌توانند کارآمد باشند و ما باید مسئله‌گرایانه حرکت کنیم. چون با جامعه خسته، کوفته و معترض به وضعیت؛ طرف هستیم.
 استاد بازنشسته دانشگاه تهران درباره تحولات ناشی از همه‌گیری کووید_19 نیز توضیحاتی داد و به موضوعاتی چون امنیت شغلی روزنامه‌نگاران، استقلال تحریریه و سانسور در روزنامه‌نگاری پرداخت. او به متخصصان و پژوهشگران توصیه کرد: «ما بهتر است درگیر خبر نشویم؛ بلکه درگیر نظر و طرح مسئله باشیم. ما باید مسائل و مؤلفه‌های آنها را خوب طرح کنیم».
دکتر شکرخواه درباره احتمالات ممکن برای جهان پس از کرونا و پس از تحریم موارد زیر را برشمرد:
شاید یک جهان‌سازی جدید پیش‌رویمان باشد. کشاکش‌ها شاید شدیدتر باشند. ناسیونالیسم جدیدی سر خواهد زد و نوعی مدیریت جدید تغییر پدید خواهد آمد. تجاربی همچون ضدعفونی شهرها و رواج استفاده از دستکش و ماسک، قطعاً در سطح  اجتماعی نقش خواهند داشت. این هل داده‌شدن ناخواسته ما به سمت فناوری‌ها موجب تغییرات زیادی خواهد شد. ما در این تجربه، شکستگی را در تمام سطوح دیده‌ایم باید به سمت ترمیم و بازنگری مدل‌های توسعه برویم. ظهور یقه طلایی‌ها و روزنامه‌نگاری مبتنی بر هوش مصنوعی، اخلاق هوش مصنوعی و غیره.

کرونا و فرصتی برای از سرگیری مناسبات و همکاری‌های علمی بین‌المللی در فضای مجازی
در ادامه دکتر تیشه‌یار، عضو هیأت علمی و مدیر سابق دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی دانشگاه علامه طباطبایی، درباره تجربه همکاری‌های علمی دانشگاه علامه طباطبایی در دوره همه‌گیری کووید_19 توضیح داد و از روزهای خوب گسترش همکاری‌های علمی پس از امضای توافقنامه برجام یاد کرد و سپس تشریح کرد که با خروج آمریکا از برجام و گسترش تحریم‌های ایران، فضای علمی دچار مشکلات زیادی شد تا جایی‌که مقالات علمی پژوهشگران ایرانی در نشریات خارجی و بین‌المللی منتشر نشد.
استادیار دانشگاه علامه طباطبایی، همه‌گیری ویروس کرونا را فرصتی برای از سرگیری مناسبات و همکاری‌های علمی بین‌المللی در فضای مجازی برشمرد که همراه با تحولات و پیشرفت‌های گسترده‌ای در عرصه آموزش مجازی بوده است. طبق توضیحات دکتر تیشه‌یار، تمرکززدایی، رابطه متقابل، فرصت‌های منطقه‌گرایی، برابری و عدالت آموزشی، دموکراتیزه شدن کلاس‌های درس و همگرایی فرهنگی ویژگی‌های روابط علمی بین‌المللی در دوره همه‌گیری کووید_19 بودند.

تمرکز بر اصلاح تصویر مخدوش ایران در عرصه‌های بین‌المللی
دکتر منصور ساعی، عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات نیز در این نشست به بحران‌های متعددی که از سال 1397 تا کنون ایران درگیر آنها شده اشاره کرد و همه‌گیری ویروس کرونا و تحریم‌های ناشی از خروج آمریکا از برجام را دو نمونه برجسته آنها برشمرد. وی عملکرد رسانه‌ها را این طور ارزیابی کرد: غافلگیری رسانه‌ها و روابط عمومی‌ها، فقدان میز بحران در نظام ارتباطی و رسانه‌ای، مختل شدن اقتصاد نظام ارتباطی و رسانه‌ای، فروپاشی اعتماد اجتماعی به رسانه جریان اصلی، عدم مستندسازی تجارب موفق و ناموفق در مواجهه با بحران.
مدیر گروه ارتباطات علم و فناوری پژوهشکده توضیح داد: رسانه‌های ایرانی فعال در عرصه بین‌المللی به دلیل ایدئولوژیک و واکنش‌گرایانه عمل‌کردن، ظرفیت اثرگذاری چندانی ندارند. او در ادامه پیشنهاد داد که در پساتحریم و پساکرونا، رسانه‌ها و نظام ارتباطی در عرصه داخلی بر مقوله گفت‌وگوی ملی تمرکز و در خط مشی مرکززدایی کنند. در عرصه بین‌المللی هم با توجه به تلاش صورت‌گرفته طی چهار دهه برای ارائه تصویری مخدوش از ایران، رسانه‌ها با فعالیت به عنوان نهادی مستقل می‌توانند در اصلاح این تصویر نقش مثبتی داشته باشند.
در پایان نشست، به سؤالات مطرح شده، پاسخ داده شد./پایان