پاسداشت زبان فارسی، به مثابه پاسداشت هویت ملی و فرهنگی ایرانیان

یوسف محمدنژاد
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطاعات فرهنگی

بسی رنج بردم در این سال سی
عجم زنده کردم بدین پارسی

زبان فارسی میراث گران‌بهای نیاکان ماست که بخشی بزرگ از هویت و شخصیت ملی‌مان بدان بازشناخته می‌شود. ایرانیان جدا از پیوندشان به گروه، طایفه، قومیت یا آیینی خاص، شیفته و دلبسته این یادگار کهن پیشینیان خویشند و بدان می‌بالند. به همین‌روی پس از اسلام آوردنشان نیز بر خلاف برخی از مردمان مسلمانِ دارای تمدن نه تنها زبان فارسی را به فراموشی نسپرده‌اند، بلکه از این زبان پاسداری کرده و حتی آن را در راه گسترش دین نوین خود به کار بسته‌اند؛ چنانکه باید گفت، اکنون بسیاری از مردم شبه‌قاره، آسیای میانه و همچنین بخش‌هایی از شرق آسیا و اروپا اسلام آوردنشان را وامدار ایرانیان و زبان فارسی هستند. بنابراین بی‌هیچ تردید و واهمه‌ای می‌توان گفت که خدمات بی‌نظیر فکری اندیشمندان ایرانی به دنیای اسلام و جایگاه رفیع عرفان اسلامی در ادبیات پرمایه فارسی آن را به زبان دوم جهان اسلام تبدیل کرده و گنجینه‌های علمی، دینی و عرفانی فراوانی را برای مسلمانان به ارمغان آورده است.

زبان فارسی افزون بر آنکه گنجینه گران‌بهای ملی و مذهبی ماست و زیباترین مفاهیم و تعابیر عرفان اسلامی در خود بازتاب می دهد، سرشار از هنرنمایی‌های ایرانیان است که در قالب شعر و نثر نمود یافته و جهانیان را به تحسین واداشته است؛ چنانکه شکوه حماسه‌سرایی فردوسی، پرسش‌های حکیمانه خیام، وسعت اندیشه مولوی، معنی‌پردازی و مردم‌شناسی سعدی، اعجاز زبانی و بیانی، و عظمت فکری و روامداری حافظ رشک شاعران دیگر مردمان گیتی را برانگیخته است و شماری از نمایندگان فرهنگی، ادبی و هنری ایرانیان، منبع الهام برخی از نام‌آورترین شاعران جهان شده‌اند.
همین جایگاه ارجمند و رشک برانگیز نمایندگان فکری و فرهنگی ایرانیان در میدان اندیشه و فرهنگ جهان، در سال‌های اخیر برخی از کشورها و حکومت های دنیا را بر آن داشته است تا این اندیشه‌ورزان و نام‌آوران ادب و هنر ایرانی را در شمار نمایندگان فکری و فرهنگی خود جای دهند و به نام خود مصادره کنند، دریغ از نامهربانی ها و غفلت سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان و مدیران فرهنگی ما!

افزون بر اینها زبان فارسی یکی از استوارترین بنیادهای وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور ماست. در میان اقوام گوناگون ایرانی که هر یک به زبانی و گویشی سخن می‌گویند، تنها این زبان، زبان همدلی و یگانگی، و زبان گفت و شنود ملی است. این همدلی، یگانگی و گفت و شنود ملی در هر برهه و موقعیتی حیاتی است، ولی در موقعیت‌های پرخطر برای وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور حیاتی‌تر است. شاید ما اکنون در چنین موقعیتی باشیم. در چنین موقعیتی هیچ چیز نمی‌تواند جای زبان مشترک ملی یعنی زبان فارسی را بگیرد و به اندازه آن به همدلی و هم‌افزایی اقوام ایرانی کمک کند.

 کوتاه سخن اینکه، زبان فارسی نزد ایرانیان جایگاهی بس ارجمند و مقدس دارد؛ از آن‌رو که آنان را به گذشته تاریخی و ملی‌شان پیوند می‌دهد، پیوستگی آنها را با دلبستگی‌های دینی و مذهبی‌شان حفظ می‌کند، بازتاب‌دهنده ذوق سرشارشان در آثار ادبی و هنری است، و سرانجام عامل ایجاد وحدت ملی و همبستگی در برابر دشمن مشترک است، قدر این میراث ارجمند و آیینه تمام نمای هویت ملی و فرهنگ ایرانی و نیز عامل همدلی و همبستگی قومی را بدانیم!/پایان