گزارش مراسم تودیع و معارفه رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و آئین گشایش تالار تمدن با حضور وزیر محترم علوم

مراسم تودیع و معارفه رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، روز چهارشنبه 6 بهمن‌ماه 1400 در تالار تمدن پژوهشگاه برگزار شد.
به‌گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مراسم تودیع و قدردانی از دکتر حسینعلی قبادی و معارفه و تکریم رئیس جدید پژوهشگاه، دکتر موسی نجفی، با حضور مقام عالی وزارت، دکتر محمدعلی زلفی‌گل، روز چهارشنبه، شش بهمن‌ماه 1400، رأس ساعت 14 در «تالار تمدن» پژوهشگاه برگزار شد.
در این مراسم دکتر زلفی‌گل ضمن افتتاح «تالار تمدن» حکم ریاست دکتر نجفی بر پژوهشگاه علوم انسانی را به وی تقدیم کرد. وزیر علوم همچنین از زحمات دکتر قبادی رئیس سابق پژوهشگاه تجلیل به‌عمل آورد.
 در این مراسم پیام دکتر رضا داوری اردکانی (فیلسوف فرهنگ و رئیس محترم فرهنگستان علوم) و پیام دکتر کریم مجتهدی (استاد برجسته فلسفه غرب) توسط دکتر مالک شجاعی جشوقانی, عضو هیأت علمی پژوهشگاه قرائت شد.
دکتر محمدعلی زلفی‌گل (مقام عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، حجه‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی رستمی (رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها)، دکتر موسی نجفی (رئیس جدید و عضو هیأت علمی پژوهشگاه) و دکتر حسینعلی قبادی (رئیس سابق پژوهشگاه)، سخنان خود را با اهالی علوم انسانی درمیان گذاشتند که متن کامل این سخنرانی‌ها در ادامه آورده شده است:

دکتر محمدعلی زلفی‌گل: صرف هزینه در علوم انسانی و علوم پایه، بهترین سرمایه‌گذاری برای آینده کشور است

دکتر زلفی‌گل در ابتدای سخنانش پس از عرض خیرمقدم به حضار، گفت: با کسب اجازه از بزرگان، دقایقی را مصدع اوقات شما عزیزان می‌شویم. خداوند بزرگ را شاکریم که به یمن پیروزی انقلاب اسلامی شاهد هستیم که ایران عزیز اسلامی در منطقه از نظر علمی رتبه اول را دارد. خدا را شاکریم که به پاس گذشت و ایثار جانبازان و شهدای عزیز، امروز شاهد امنیتی در کشورمان هستیم که شما دانشمندان و پژوهشگران عزیز می‌توانید در کمال امنیت به کار علمی بپردازید. بیش از 20 میلیون دانش‌آموخته دانشگاهی در کشور وجود دارد و در زمینه بومی‌سازی علمی نیز بسیار موفق بوده‌ایم. تولید علم در ایران نسبت به کشورهای رقیب دو برابر است و در زمینه دانایی و ترویج علم نیز موفقیت‌های ارزشمندی داشته‌ایم.
وی سپس به سخن امیرکبیر اشاره کرد و گفت: به گفته امیرکبیر جامعه‌ای موفق خواهد شد که مردمان دانایی داشته باشد، نه شاه و وزیر خوب. پس وظیفه اصلی اصحاب علوم انسانی باید در این حوزه متمرکز شود. پس اگر در طلب مردم دانا هستیم که درست انتخاب کنند، درست زندگی کنند و همه آرامش و آسایش داشته باشیم، حتماً حاکمیت و کشور باید رشته‌های علوم انسانی را در صدر بنشاند. این یک واقعیت است.

اگر حمایت از رشته‌های علوم انسانی صورت نگیرد، ظلم به آیندگان است
 وزیر علوم با اشاره به اینکه نظام مقدس انقلاب اسلامی توجه ویژه‌ای به علوم انسانی دارد، گفت: مقام معظم رهبری بارها تذکر داده‌اند که رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی مثل معدن طلا هستند. به‌همین دلیل سیستم و جامعه‌ای که بر علوم انسانی و علوم پایه هزینه می‌کند، بهترین سرمایه‌گذاری را برای آینده کشور خود کرده است. متأسفانه در سیستم آموزشی کشور توزیع متوازن استعدادها رخ نمی‌دهد. وقتی استعدادها به‌طور متوازن توزیع نشود، در آینده پازل علمی کشور متوازن نخواهد بود. در بسیاری از دبیرستان‌های تیزهوشان رشته‌های علوم انسانی وجود ندارد. دانش‌آموز رشته علوم انسانی مدال طلای المپیک فیزیک و ریاضیات می‌آورد ولی در رشته دیگری تحصیل می‌کند! چون نگران کار و مسائل اقتصادی است. بسیاری از افراد به علوم انسانی علاقه دارند ولی فقط به دلیل دغدغه‌های اقتصادی به سراغ رشته‌های دیگر می‌روند. اگر حمایت از رشته‌های علوم انسانی صورت نگیرد، ظلم به آیندگان است. ما به عنوان مسئولان کشور نباید بی‌تفاوت از کنار اینها بگذریم.

فکر از حکیمان و اجرا از حاکمان

دکتر زلفی‌گل در ادامه تأکید کرد: اولین سؤالی که پژوهشگاه باید به آن پاسخ دهد این است که چرا علوم انسانی مهم است و ما برای تقویت آن چه باید بکنیم. فکر از حکیمان و اجرا از حاکمان. شما راهکار بدهید ما می‌شویم مسئول اجرای راهکارهای شما. یکی از دوستان که از نخبگان و بزرگان علمی کشور و دارای شرکت دانش‌بنیان است می‌گفت، در کشوری مثل آمریکا نخبه‌ترین افراد کشورشان به تحصیل در رشته‌های علوم انسانی هدایت می‌شوند، زیرا آنها مدیریت کلان جامعه را برعهده داردند و برای علوم تجربی، نخبگان دیگر کشورها را جذب می‌کنند و زیر چتر خود به‌نحو مطلوب از آنها استفاده می‌کنند. اینها مسائلی است که باید در علوم انسانی مورد توجه قرار گیرد، زیرا در علوم انسانی نوع نگاه انسان به زندگی را می‌توان تغییر داد. با توجه به علوم انسانی رفاه جامعه محقق می‌شود و این علوم، سلامت روحی افراد را فراهم می‌کنند. متخصصان علوم انسانی، پزشکان سلامت روحی جامعه هستند. اگر پزشکان و دیگران آسایش را فراهم می‌کنند، علوم انسانی هم آرامش را فراهم می‌کند. در بعد دیگر یعنی دانایی نیز علوم انسانی مهم است زیرا دانا کسی است که هم علم دارد و هم عقل. عقل مربوط به رشته‌های علوم انسانی است. عقل یعنی برنامه‌ریزی برای درست زندگی کردن. بنابراین از هر دیدگاهی که بنگریم نمی‌توان به رشته‌های علوم انسانی بی‌توجهی کرد.

پژوهشگاه‌ها هادی و علمدار پژوهش‌های کشور هستند

وزیر علوم ادامه داد: در مورد این سؤال که چرا پژوهشگاه‌ها تأسیس شده‌اند، باید گفت: پژوهشگاه‌ها هادی و علمدار پژوهش‌های کشور هستند. پژوهشگاه باید عملدار پژوهش باشد. پژوهشگران پژوهشگاه به عنوان یک مرکز پژوهشی مرجع در حوزه علوم انسانی به موضوع‌های کلان بپردازند و در راستای حل آنها پژوهشگران سایر مراکز و پژوهشگاه‌ها را با خود همراه سازند. رشد پژوهش در پژوهشگاه نه به معنای افزایش تعداد استادان، بلکه با نقش هدایتگری و تبدیل پروژه‌‌های کلان به ریزپروژه و در اختیار قرار دادن به دانشمندان دانشگاه‌های دیگر است. تمام استادان علوم انسانی دانشگاه‌های کشور باید به پژوهشگاه وابسته باشند. یکی از کارهایی که وزارت علوم در دورۀ جدید باید بکند، این است که با استفاده از پتانسیل شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری که در آنجا کلان‌پروژه‌ها تعریف می‌شود، قسمت عمدۀ پژوهش‌ها را به پژوهشگاه علوم انسانی ارجاع دهد تا از ظرفیت دانشگاه‌های دیگر استفاده کنند.

وی سپس به علت و ضرورت انجام پژوهش پرداخت و گفت: انجام پژوهش مهم و ضروری است، زیرا از طریق پژوهش می‌توان هم پیش‌بینی کرد و هم پیشگویی. اگر پژوهش درست انجام شود، می‌تواند دستاوردها و نتایج پیمایش هر مسیر را نشان دهد. پس پژوهشگاه‌ها از این جهت مهم هستند که به مدیران و حاکمان جامعه قدرت پیش‌بینی و پیشگویی می‌دهند. این توانمندی بسیار بالایی است که با قدرت پیش‌بینی و پیشگویی می‌توان جامعه را مطابق میل خود هدایت کرد. برای مثال یکی از متخصصان رشته اقتصاد که از دوستان ماست، می‌گفت: تنها راه حل برای افزایش موالید پژوهش در مشکل یا مسئله مطرح و تغییر قوانین مربوط به آن است. چرا باید همه چیز از جمله حقوق، معافیت از مالیات و ... برای همه افراد چه مجرد، چه متأهل و دارای فرزند، یکسان باشد. اگر در هر حوزه قوانین اصلاح شود، می‌توانیم به سمت هدف یعنی افزایش موالید پیش برویم.

دکتر زلفی‌گل در خاتمه سخنانش تأکید کرد: از طریق رشته‌های علوم انسانی است که شعار انقلاب اسلامی ما محقق می‌شود؛ استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی. پس از هر منظر که بنگریم اگر بخواهیم جامعه‌ای داشته باشیم که بستر مناسبی برای پیشرفت داشته باشد آن بستر باید برشانه‌های دانشمندان علوم انسانی باشد.

وی در پایان از تلاش‌های چندین‌ ساله دکتر قبادی تشکر  و از دکتر نجفی برای پذیرفتن این مسئولیت مهم قدردانی کرد.

حجه‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی رستمی: علوم انسانی نیازمند جسارت‌هایی برای نقد است

دکتر رستمی در ابتدای سخنانش با شکرگزاری از خدا به‌دلیل حضور در این جلسه گفت: با توجه به تعریفی که آقای دکتر نجفی از پژوهشگاه ارائه کردند، همان نقش محوری و اصلی پژوهشگاه‌ها در این پژوهشگاه باید دنبال شود. قاعدتاً هم این مأموریت، مأموریت بزرگ و انتظار هم انتظار سنگینی است و ان‌شاءالله کار پیش‌رو کار پرزحمت و افق هم ان‌شاءالله باید افق افتخارآفرینی باشد. عزیزان، موضوع علوم انسانی موضوعی است که برخلاف گذشت بیش از چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز هم در کش و قوس امکان وقوع، مسئله‌ خودش را حل نکرده است.

 مقام معظم رهبری در دیدار ماه رمضان امسال با دانشجویان فرمودند که چند مسئله از مسائل انقلاب اسلامی تصور می‌شد، مسائل آسانی هستند اما به‌مرور پیچیدگی‌های آنها روشن شد. بعضی از مسائل مسائل به ظاهر آسان بود، مثل مسئله اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها، اما امروز به‌عنوان مسائل پیچیده‌ای است که روی دست نظام مانده است؛ یعنی نخست، نمی‌شود از آن صرف‌نظر کرد، دوم، نمی‌توانیم بگوییم به محصول و به مطلوب رسیده‌ایم. شاهد بودیم در چند روز اخیر یکی از استادان گرانقدر علوم انسانی که خدا حفظشان کند، مجدداً موضوع امکان‌ناپذیری در تولید علوم انسانی اسلامی را مطرح کردند. این موضوع موضوعی است که انسان‌های حاضر به تلاش، مبارزه و زحمت را می‌طلبد.

پایه‌ تمدن اسلامی علم و فرهنگ است
حجه‌الاسلام والمسلمین رستمی در ادامه سخنانش درباره بحث تمدن اسلامی تصریح کرد: پایه‌ تمدن اسلامی علم و فرهنگ است. سایر زیربناهای تمدنی هر تمدن، اعم از سبک زندگی، فناوری و سایر محصولات پاسخ‌دهنده به نیازها، مبتنی بر علم و فرهنگ است و تردیدی نیست که علم مبتنی بر مبانی است که آن مبانی در حوزه‌ علوم انسانی، به‌صورت خاص، فلسفه رقم می‌خورد. فلسفه، علوم انسانی را رقم می‌زند و علوم انسانی نگاه به علوم طبیعی و بعد سایر علوم فنی، تجربی و عناصر آنها را رقم می‌زند. امروز تمدن غرب که با نماد لیبرال دموکراسی معرفی می‌شود، در نگاه غرب هم حداقل در بوته‌ نقد و چالش قرار گرفته است. مباحث اخیر جناب فوکویاما را عزیزان دیده‌اند. سه سال پیش ایشان اشاره کردند ما ناچار به بازگشت به نوعی از سوسیالیسم هستیم. امسال مجدداً موضوع نقدهای جدی بر لیبرال دموکراسی را مطرح کردند. افول هژمونی تمدن غرب مطرح شد. امروزه مباحثی مثل مرگ رؤیا و رؤیای آمریکایی، جزو مباحثی است که نه از طرف رهبران انقلاب اسلامی بلکه ازسوی رهبران تمدن غرب مطرح می‌شود. موضوعات فروپاشی‌های مبنایی موضوعات جدی است.
دکتر رستمی یادآور شد: عزیزان علوم انسانی نیازمند جسارت‌هایی برای نقد است و این جسارت‌ها انسان‌های شجاعی را می‌طلبد که حاضر به بن‌بست‌شکنی، چهارجوب‌شکنی و پیدا کردن راه‌های جدید باشند. از محیط شایسته‌ای مثل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با داشتن سابقه‌ ارزشمند، اعضای هیأت علمی فرهیخته و جریان فاخر و توانمند برای مدیریت و هدایت نه فقط امکانات پژوهشگاه، مجموعه‌ داشته‌های علوم انسانی کشور، به سمت خلاقیت، نوآوری و تولید، قطعاً این انتظار می‌رود که بتوانند گام بردارند و طلیعه‌پیمای این عرصه باشند.

رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها در خاتمه سخنانش گفت: برای همه‌ عزیزان آرزوی توفیق داریم به‌خصوص برای استاد عزیزمان، دانشمند محترم معظم جناب آقای دکتر نجفی، برای دکتر قبادی عزیز که در مدت تصدی ایشان در جلساتی از حضور و عنایت دانششان بهره بردیم، آرزوی توفیق و بهروزی داریم. السلام علیکم و رحمه...

دکتر موسی نجفی: تمدن اسلامی باید استعمار غرب را کنار بگذارد

دکتر نجفی در ابتدای سخنانش بعد از عرض سلام و خیرمقدم خدمت وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر زلفی‌گل، و حجه‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌‌ها و همه مهمانان و حضار محترم، به ویژگی‌های در نظر گرفته شده در طراحی «تالار تمدن» پرداخت و گفت: در رابطه با این تالار که امروز (6 بهمن) با حضور وزیر محترم علوم افتتاح شد و تالار تمدن نام گرفته است، باید گفت، این تالار نمادی از تمدن گذشته اسلامی است و در آن تصویر پنج نفر از شعرای بزرگ، پنج دانشمند علوم تجربی، پنج دانشمند علوم انسانی، پنج فیلسوف و پنج فقیه گذاشته شده است که محور اینها خواجه‌نصیرالدین طوسی و شیخ‌بهایی است، مخصوصأ نام چهارده معصوم در بالای آنها که همه این موارد نشان می‌دهد این میراث عظیم، هم عقلانیت فلسفی دارد، هم معنویت دارد، هم ادبیات فارسی و هم علم تجربی دارد که در کنارهم تمدن اسلامی را ساخته است. هیچ‌کدام از اینها برتری خاصی نسبت به دیگری نداشته است. اینها فقط حافظه تاریخی ما نیستند، بلکه اگر درست دیده شوند، هویت و شخصیت ملی ما را هم تشکیل می‌دهند. برای اینکه هویت و شخصیت ملی ما که با یک انقلاب عظیمی ایجاد شده می‌خواهد تاریخ ما را با پیوستگی به آینده متصل کند. همان چیزی که ما اسمش را «تمدن نوین اسلامی» می‌گذاریم.

معضل بزرگی به نام «هژمونی مدرنیته» و «استعمار غرب»

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: ایرانی‌ها ظاهراً قرار است در سه‌دوره تاریخی در تمدن درخشش داشته باشند که دو دوره تمدنی آن گذشته است، دوره اول قرن چهارم و پنجم بوده که دوره زرین تمدن اسلامی بود که بیشتر با همین علوم تجربی و پزشکی شناخته شده بود. دوره دوم به دوران صفویه و قرن دهم و یازدهم مربوط می‌شود که بیشتر با مبانی عقلانی، عرفانی، فلسفی و معماری شناخته شده و دوره سوم، به‌نظر می‌آید همین دوره ما هست که مفتخر هستیم در آن حضور داریم و با اینکه ما دو میراث گذشته را داریم اما باید قبول کنیم که با معضل بزرگی به نام «هژمونی مدرنیته» و در کنارش «استعمار غرب» مواجه هستیم که نمی‌گذارند به تمدن بزرگ اسلامی آن‌طور که شایسته هست، برسیم، لذا در بحث تمدن نوین اسلامی حتماً انقلاب اسلامی نقش داشته و تمدن اسلامی باید استعمار غرب را کنار بگذارد و خودش را آرام‌آرام در دنیا مطرح کند، لذا به‌صورت یک رقیب دیده می‌شود.

دکتر نجفی تأکید کرد: به نظرمن اگر ما بتوانیم این میراث هویتی را به نسل بعدی و به دهه پنجم انقلاب منتقل کنیم، باید یک نوع بازطراحی در پژوهشگاه در شأن تمدن اسلامی داشته باشیم، برای اینکه پژوهشگاه انقلابی داشته باشیم، باید در این راستا روشنفکر تراز انقلاب داشته باشیم، دولت تراز انقلاب داشته باشیم و مجموعه دانشگاهی و حوزوی ما هم باید در تراز انقلاب باشند تا همه اینها در کنار هم متعادل و متناسب، به تمدن نوین اسلامی نزدیک شوند.

در این مدت اندک به یک صورت‌مسئله جدیدی رسیدم
رئیس پژوهشگاه با اشاره به اینکه جایگاه پژوهشگاه در بین مراکز پژوهشی مثل جایگاه دانشگاه تهران است به سایر دانشگاه‌هاست، گفت: یعنی پژوهشگاه نقش محوری دارد و این موضوع مسئولیت ما را دوچندان می‌کند و همه به این موضوع واقف هستیم، اما بنده به‌عنوان مدیر و خادم فعلی پژوهشگاه در این مدت اندک به یک صورت‌مسئله جدیدی رسیدم که می‌خواهم آن‌را صادقانه با آفای دکتر (وزیر علوم) طرح کنم و آن این است که ریاست این مراکز فقط به مدیریت اداری و جایگاه یک مدیر برای دستور دادن و ... نیست. خودم به این نتیجه رسیده‌ام که در دهه پنجم انقلاب، یک انقلاب عظیمی در یک سمت قرار دارد و امکانات عظیمی هم سمت دیگر! تا حالا این دو آن‌طور که باید و شاید همدیگر را ندیدند. من وظیفه خودم می‌دانم که این انقلاب عظیم را در چشم‌انداز علوم انسانی که همکاران ما هستند، قرار بدهم و از این طرف هم زحمات همکاران خودمان را در چشم‌انداز انقلاب لحاظ کنم. این تنها کاری است که می‌توانم بکنم و این کار هم نیازمند یک نظریه‌پردازی و ارتباط فکری خوب و تعامل با همکاران است که بتوانیم بارهایی را از دوش این کشور برداریم.

وی گفت: یکی از تقابل های مصنوعی و دوقطبی که برای ما ایجاد کردند بحث اسلام و ایران است که در این پژوهشگاه هم ممکن است برخی فکر کنند، دیده می‌شود. آن چیزی که من به نظرم می‌آید این است که نسبت انقلاب اسلامی به ایران مثل نسبت انقلاب فرانسه به کشور فرانسه است. انقلاب فرانسه انقلاب فرانسوی نبود، بلکه انقلابی بود که در فرانسه انجام شده است. انقلاب اسلامی هم انقلاب ایرانی نیست، بلکه انقلابی است که در ایران انجام شده است. همان‌طور که انقلاب فرانسه به این کشور یک بعد بین‌المللی و جهانی داده، انقلاب اسلامی هم به ایران و ایرانی یک شخصیت ممتاز بین‌المللی و جهانی اعطا کرده است و این برای ما ایرانی‌ها می‌تواند یک افتخار باشد که در سومین دوره تمدن اسلامی با این انقلاب می‌توانیم برای دنیا حرف داشته باشیم. این صورت‌مسئله‌ای هست که من نسبت به خودم و نسبت به زمانه خودم می‌بینم. لذا کاری که ما باید انجام دهیم این است که باید پژوهشگاهی را بازطراحی کنیم که در انتقال و اجتهاد و بازآفرینی این میراث برای تکوین تمدن نوین اسلامی در سومین دوره تاریخی تمدن در ایران برای رشد و بازخوانی هویت ملی ایران تلاش کند، این وظیفه‌ای هست که ما می توانیم اینجا برای خودمان تعریف کنیم. این را هم بدانیم وقتی از تمدن صحبت می‌کنیم، هاضمه تمدن‌ها هاضمه قوی هست، هاضمه متنوع بزرگ و پیچیده‌ای است، لذا می‌تواند در سایر فرهنگ‌ها افکار و عقاید را به راحتی تحمل کند و ببیند و برتری تمدن و فرهنگ ایرانی_اسلامی را اثبات کند.

دکتر نجفی در خاتمه سخنانش به جمله و هشدار یکی از بزرگان دوران مشروطه اشاره کرد و گفت: این دانشمند هشداری که آن‌زمان داده، به نظرم هشدار امروز ما، پژوهشگاه ما و تمدن ما هم هست که این هشدار را می‌خوانم و عرضم را تمام می‌کنم:
«نان خود به سفره مردم خوردن، به نعمت خویش منت از دیگری بردن، خانه همسایه سوختن و چراغ اجانب برافروختن، جامه خویش دریدن و کلاه بیگانه دوختن، نه کار عقلاست. گفته‌اند مُلک از خردمندان جمال گیرد، دین از پرهیزگاران کمال پذیرد.»

والسلام علیکم و رحمة الله

دکتر حسینعلی قبادی: فرهنگ، روح و حقیقت تمدن است

دکتر حسینعلی قبادی، رئیس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در مراسم تودیع خود با خواندن فرازی از دعای کمیل (یا رَبِّ یا رَبِّ یا رَبِّ اَسْئَلُکَ بِحَقِّکَ وَ قُدْسِکَ وَ اَعْظَمِ صِفاتِکَ وَ اَسْماَّئِکَ اَنْ تَجْعَلَ اَوْقاتى مِنَ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ بِذِکْرِکَ مَعْمُورَةً وَ بِخِدْمَتِکَ مَوْصُولَةً؛ وَ اَعْمالى عِنْدَکَ مَقْبُولَةً حَتّى تَکُونَ اَعْمالى وَ اَوْرادى کُلُّها وِرْداً واحِداً وَ حالى فى خِدْمَتِکَ سَرْمَداً) سخنانش را آغاز کرد و گفت: از مرحمت وزیر محترم جناب آقای دکتر زلفی‌گل که بنده از قدیم به ایشان ارادت داشتم، تشکر می‌کنم و برای جناب آقای دکتر نجفی آرزوی موفقیت دارم و از اهتمام ایشان در گسترش و به‌سازی این سالن هم قدردانی می‌کنم و برای این زحمت ارزشمند به ایشان تبریک عرض می‌کنم.

دکتر قبادی ادامه داد: برای همه شما یاران پژوهشگاه آرزوی سلامت و توفیق و سرافرازی دارم. از فردفرد اعضای محترم پژوهشگاه که همگان با همدلی و همکاری صمیمانه در همه امور یار و مددکارم بودند، سپاسگزاری می‌کنم. همچنین برای شادی روح درگذشتگان پژوهشگاه از جمله همکار جوانمان آقای جمالی و زنده‌یاد استاد صادق آئینه‌وند سلام و درود می‌فرستیم. از تمام معاونان و مدیران و رؤسای محترم پژوهشکده‌ها و مراکز که طی سال‌های گذشته با فداکاری ایفای مسئولیت کردند، قدردانی می‌کنم. برخی از آنها که دوره اول معاون بودند، بعد به سمت‌های اجرایی ملی پرداختند، از جمله سرکار خانم دکتر بروجردی. به‌ویژه از جناب آقای دکتر ملایی‌توانی، معاون محترم پژوهشی، از سرکار خانم دکتر پارساپور، معاون محترم کاربردی‌سازی علوم انسانی و فرهنگی، جناب آقای دکتر قنبرلو، معاون محترم اداری مالی و از مدیر محترم حوزه ریاست، جناب آقای دکتر علوی‌پور، دبیر محترم هیات ممیزه، سرکار خانم دکتر پارسا، رئیس محترم دبیرخانه جذب، سرکار خانم دکتر قبادی قدردانی می‌کنم.

قبادی گفت: بنده امروز قصد گزارش کار ندارم، کارنامه روشن است. اما یک نکته درباره ایران و علوم انسانی عرض می‌کنم. می‌خواهم از چنین موقعیتی برای اعتلای علوم انسانی و فرهنگ این سرزمین استفاده کنم. ایرانیان همواره بیش از آنکه با سلاح از کشور خود صیانت کنند، با فرهنگ و منطق، معرفت و ادبیات، آن را چون جان روح خود حفاظت کرده‌اند. ایران، کشوری است عمیقاً فرهنگ‌بنیان. قوام تمدن آن نیز در گرو آرمان‌های فرهنگی است.

آب را آبی است که او میراندش/ روح را روحی است کاو می‌خواندش

 وی در ادامه با اشاره به ریشه اوستایی فرهنگ، یعنی «ثنک»، گفت: با توجه به این معنا درمی‌یابیم که فرهنگ، عامل تداوم شکوه یک ملت است و فرهنگ، روح و حقیقت تمدن است. اگر تمدنِ ایران در خاکی معین، مستقر بود، فرهنگ ایرانی آن را به اقصی‌نقاط عالم و ایران فرهنگی و امپراطوری فرهنگی ایران را پی‌ریزی و عالم افلاک و به انسان دوستی و درک درد مشترک انسان‌ها رسانید. چنانچه فردوسی فرمود:

چو با دانشی شد گشاده جهان/ به آهن چه داریم گیتی نهان
و فرمود:
همان کن، کجا با خرد در خورد/ دل اژدها را خرد بشکرد

دکتر قبادی ادامه داد: اگر بنا باشد اهمیت و وزن کارکرد فرهنگ و اصالت رویکرد فرهنگی را برای تاریخ ایران و نقش آن در جلوگیری از تشتت هویتی ایران در نظر داشته باشیم، خوب است به این سخن «حسنین هیکل» توجه کنیم که گفت: اگر ما مصریان هم شاهکاری مانند شاهنامه فردوسی می‌آفریدیم، امروز زبان قبطی مصری قدیم از بین نمی‌رفت و زبان عرب جانشین آن نمی‌شد و ما مانند شما ایرانیان هم دین اسلام را داشتیم و هم زبان خود را. چه چیزی جز اصالت فرهنگ، آیین، ادبیات و اسطوره می‌توانست چنین خدمتی به ایران بکند که ما هم مسلمان باشیم و هم فارسی‌زبان و با زبان ایرانی بمانیم. همین نگاه فرهنگی است که سنایی و نظامی و خاقانی و عطار و مولوی، سعدی و حافظ را پرورده است. آری، همین نگاه فرهنگی بینانه است که قوم مغول و تاتار را در خود استحاله کرده و آنان را خدمتگزار زبان فارسی و دین اسلام در آورده و چهره اسکندر متجاوز را به اسطوره ایرانی- ایرانی‌زاده تبدیل کرده است و ده‌ها اسکندرنامه منثور و منظوم را خلق کرده که حتی اسکندر را به مقام پیامبری رسانده است و حکیمی چون نظامی چنین کرده است و این سعدی است که با نگاه فرهنگ بنیانی می‌خواهد مسیر درست هر توسعه‌ای را روشن بسازد و می‌فرماید:

از آن بهره‌ورتر در آفاق کیست/ که در ملکرانی به انصاف زیست

رئیس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: یکی از وظایف عمده علوم انسانی، تغذیه دائمی و زنده نگه‌داشتن فرهنگ است، به‌ویژه در ایران، علوم انسانی می‌تواند با بازآفرینی میراث‌های فرهنگی، دینی، معنوی، ادبی و معرفتی کمکی شایان به بالندگی و تراوت فرهنگ عرضه کند و تمدن نیز از این ناحیه می‌تواند بهره‌مند شود. آری کارکرد علوم انسانی فقط برای ایجاد آرامش و معنویت محدود نمی‌شود، بلکه علوم انسانی با گشودن چشم‌اندازه‌ای راهبردی مسیر آسایش و توسعه کشور را معین می‌سازد و به تعبیر مقام معظم رهبری، علوم انسانی، افق‌ها و مسیر توسعه و مسیر پیشرفت و حرکت جامعه را تعیین می‌کند، لذا می‌توان گفت: کشور ما در مسیر توسعه آینده خود، پیش از هر چیز، به علوم انسانی و نگاه منطقی برنامه‌ای بر مبنای مطالعات اجتماعی نیازمند است. البته این مهم با سعه صدر، رواداری، تحمل سلائق گوناگون و با مودت، آری به قول حافظ:
خلل پذیر بود هر بنا که می‌بینی/ مگر بنای محبت که خالی از خلل است

وی در پایان گفت: به پاس عنوان جلسه، بسیار کوتاه، چند اقدام راهبردی را که درباره منش و عملکرد سال‌های اخیر مدیریت پژوهشگاه است به عرض می‌رسانم:

1. کوشش برای کاربردی‌سازی علوم انسانی، در مسیر بومی‌گرایی و دستیابی به منشور کاربردی‌سازی علوم انسانی و تدوین آن، باور همه‌جانبه به محصول‌محوری و متنوع‌سازی نتایج پژوهش‌ها، شگردهای نوین اثرگذاری و حرکت به سمت نسل چهارم مؤسسات علمی به‌ویژه با استخراج توصیه‌های سیاسی، گرایش‌های راهبردی، گزارش‌های ملی و ...

2. رویکرد درون‌زایی، مشارکت حداکثری اعضا، اعم از تدوین برنامه توسعه، تدوین نظام‌نامه‌ها، روزآمدسازی اساسنامه.

3. تقویت رویکرد همگرا، برنامه‌مدار و پرهیز از پژوهش‌های جزیره‌ای و اقدام برای مطالعات بین‌رشته‌ای.

4. حرکت به سمت مرجعیت پژوهشگاه، توجه به مشارکت نخبگانی ملی، انجمن‌های علمی و کسب مقام نخست در چهار سال پیاپی در جشنواره نقد کشوری و افزایش تولید سرانه علم با مشارکت عموم پژوهشگران پژوهشگاه و اجرای طرح جامع اعتلاء و محصول‌محورسازی و ارتقا شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی.

5. افزایش کارآیی سازمان از طریق چابک‌سازی، تقلیل 69 گروه پژوهشی به 42 گروه و عزم جدی برای ترویجی‌سازی علوم انسانی و ساختارسازی برای آن.
همه آنان که دغدغه بومی‌نگری و دین‌محوری و اسلام باوری در حوزه علوم انسانی دارند، تجربه جهانی و تجربه فشرده 42 ساله پس از انقلاب و تجربه 150 ساله پیش از انقلاب به ما می‌گوید:
در شرایط کنونی آموزش عالی ما، علوم انسانی می‌تواند، نقشی اثرگذار ایفا کند و راه حل واقع‌بینانه راه حل اجرایی آن، کاربردی‌سازی علوم انسانی است.

تا مرحله ششم، علوم انسانی با TRL و برمبنای تناظر با NIS بر مبنای نظام ملی نوآوری یا کاربردی‌شدن راه بومی‌گرایی و اسلامی‌شدن را پیدا می‌کند.

البته، مباحث نظری بومی‌سازی نیز به همراه افق‌ها و دیده‌ای گسترده و جلب نظر و مشارکت نخبگان و سرمایه‌های انسانی کشور می‌تواند مقدمه و ممد کار باشد و با کاربردی‌سازی و تنفس نظریه‌ها در محیط فرهنگی و اصلاح نظریه‌ها مطابق با بومی‌شدن علوم انسانی گام برداشت.

نظامی گنجوی

خدایا جهان پادشاهی تو راست/ ز ما خدمت آید خدائی تو راست

پناه بلندی و پستی توئی/ همه نیستند آنچه هستی توئی

خرد را تو روشن‌بصر کرده‌ای/ چراغ هدایت تو بر کرده‌ای

چنان برکشیدی و بستی نگار/ که به زان نیارد خرد در شمار

مهندس بسی جوید از رازشان/ نداند که چون کردی آغازشان

مرا در غبار چنین تیره خاک/ تو دادی دل روشن و جان پاک

چنان گرم کن عزم رأیم به تو/ که خرم دل آیم چو آیم به تو

پایان/

گزارش تصویری

پیام استادان برجسته فلسفه و علوم انسانی برای مراسم تودیع و معارفه رئیس پژوهشگاه علوم انسانی