گزارش نخستین جلسه «مدرسه زمستانى زبان‌شناسی پیکره‌ای»

نخستین جلسه «مدرسه زمستانى زبان‌شناسی پیکره‌ای»، ۱۳ دی‌ماه 1400، با سخنرانی دکتر شهین نعمت‌زاده (رئیس انجمن زبان‌شناسى ایران)، ارسلان گلفام (دانشیار زبان‌شناسى دانشگاه تربیت مدرس)، دکتر سید مصطفی عاصى (استاد پژوهشگاه علوم انسانی و دبیر علمى نشست)، و دکتر هانیه یارمند (مدیر اجرایی نشست و عضو ستاد توسعه علوم شناختی) با مشارکت پژوهشکده زبان‌شناسیِ پژوهشگاه علوم انسانى و ستاد علوم‌شناختی به‌صورت غیرحضوری (برخط) برگزار شد.

در ابتدای این نشست، دکتر یارمند توضیحاتى پیرامون جلسات سال گذشته مدرسه تخصصى زبان‌شناسى پیکره‌اى که مورد استقبال قرار گرفته بود، ارایه کرد و گفت: در سال گذشته بر مطالعات پیکره‌بنیاد و کاربرد‌هاى آن در هوش مصنوعى و ترجمه ماشین و زبان‌شناسى پیکره‌اى جلساتى با دبیرى علمى دکتر مصطفى عاصى برگزار شد. این نشست‌ها از ۶ دی‌ماه آغاز شده و تا ۲۳ اسفند سال جاری در روزهاى دوشنبه از ساعت: ۱۶ به‌صورت غیرحضوری برگزار خواهد شد، تلاش مى‌شود توسط استادان مدعو زبان‌شناسى پیکره‌اى و کاربردهاى آن تدریس شود.
در ادامه دکتر نعمت‌زاده مقدماتى درباره تاریخچه زبان‌شناسى پیکره‌اى طرح کرد و اینکه از سى سال پیش در ایران حوزه مطالعاتى زبان‌شناسى پیکره‌اى با تألیف چندین کتاب و مقاله زیر نظر استاد دکتر مصطفى عاصى رونق گرفت. ستاد علوم‌شناختى رویداد خوبى در برگزارى نخستین مدرسه زمستانى در سال پیش رقم زد و همایش در هفته پژوهش توسط دکتر قیومى در ماه آذر ۱۴۰۰بسیار منسجم و خوب بود.
نعمت‌زاده شرح داد: در زبان‌شناسى پیکره‌اى گردآورى و انسجام داده‌ها سهل‌تر خواهد بود و سرعت و نظم بیشترى خواهد داشت. فیلسوفان علم در طبقه‌بندى علم معتقدند؛ علوم خدمتگزار، به عبارتى برخى علوم خادم علوم دیگرند و زبان‌شناسی پیکره‌اى خادم رشته‌هاى دیگر علوم است.

در ادامه دکتر عاصى سخنان خود را با عنوان «مرورى بر مفاهیم و نظریه‌هاى زبان شناسى پیکره‌اى به کارکردها و سیر تحولات نوین این رشته» ارائه کرد و گفت: از دهه ۱۳۴۰ واژه پیکره Corpus در بحث‌هاى زبانى در کلاس‌ها مطرح شد که زنده یاد دکتر مقدم و دکتر کیا نخستین‌بار واژه پیکره رابه معناى داده‌هاى زبانى به‌کار بردند (اوایل دهه پنجاه).
دکتر عاصى در ادامه پیرامون پیکره سنتى و پیکره نوین و تفاوت‌ها و کاربردهاى آن توضیحاتی ارائه کرد و گفت: قبلاً داده‌ها گردآورى مى‌شد اما با روش دستى بود و بعد تحلیل مى‌شد که پیکره نوین به چند دهه گذشته بر مى‌گردد از زمانى‌که رایانه به میدان آمد و زبان‌شناسان به توانایى آن پى بردند، به برداشت جدیدى از پیکره رسیدند. روش دستى محدود و اغلب ناکافى بود، اما حجم داده‌هاى زبانى با رایانه زمینه پردازش را فراهم کرد و واژه پیکره تعریف جدیدى یافت.
در ادامه این نشست دکتر عاصی مباحثی در مورد رشته زبان‌شناسى پیکره‌اى و کاربردهاى آن، نظریه‌هاى زبانى و پیکره‌ها و ویژگى‌هاى پیکره‌هاى امروزى شامل متون پیوسته و روزآمدى و ثبت و ضبط دقیق، چند منظوره و دائمى و رایانشی مطرح کرد و سپس در مورد بنیاد نظرى زبان‌شناسى پیکره‌اى مطالب عالمانه و مفیدى ارائه کرد.
گفتنی‌ست، جلسه آتی روز دوشنبه ۲۰ دی‌ماه برگزار خواهد شد ضمن اینکه نخستین جلسه که قرار بود ششم دی‌ماه برگزار شود، به دلیل سرعت پایین اینترنت تشکیل نشد. (پاورپوینت ارائه شده از سوی دکتر عاصی)